Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Поминаа две години откако илјадници студенти излегоа на улица и ги побараа своите права. Нивниот крик на незадоволство го препозна и поддржа јавноста, а пред нивниот став, дека нема да молчат за случувањата на факултетите, се повлече и власта.
Зборовите на Марија Грубор „ако сега замолчиме, засекогаш ќе не болат устите“ и бесот со кој беа кажани, останаа симбол на протестите кои го разбудија целото македонско општество и беа предвесник на сè што следуваше потоа. Две години подоцна, таа смета дека проблемите во образованието кои ги натера на бунт, денеска се уште поактуелни.
Марија Грубор – Фото: Фејсбук
„Протестите и целиот тој бран направи луѓето да се освестат, да размислуваат за идентитетот на студентот, да се организираат полесно, да се чувствуваат послободно. И тоа беше исклучително важно, затоа што бевме во степен на очај. Тоа беше една убава светлина. Но, реално, ако разговараме за вистинските промени и ако ги споредиме ситуациите, ние сме во истата ситуација. Можеби сме малку погласни, малку покритични, но образованието сè уште смрди – можеби и уште повеќе од претходно“, тврди Грубор.
Девијацијата на идеите на која се засноваше студентското организирање, но и политичката ситуација во која дејствуваа, се дел од причините поради која студентскиот глас е намален, смета Стефан Видиков, еден од основачите на Студентскиот пленум.
Стефан Видиков
„Високото образование е во една статус кво позиција, во која не доживеавме никаква материјална промена. Од друга страна промената се доживеа на симболично ниво, со внесување на нов дискурс во политичкиот простор, кој не успеа да се зачува да биде автентичен – туку на некој начин, со него, се освежија веќе постоечките политички опции. Односно го преземаа и го направија својствен за нешто што е од сосема поинаков облик“, вели тој за РадиоМОФ.
„Спремни сме да одиме до крај“
Доцент Мира Беќар од Филолошкиот факултет и дел од Професорскиот пленум, кој ги поддржа студентските протести, смета дека промените се случиле, иако некои од нив не се премногу очигледни.
Активизмот на студентите, објаснува таа, живее низ социјалните центри, културните настани каде се дискутира и преку влијателните ставови кои ги искажуваат на медиумите. Како конкретен чекор на студентската свест го посочува успешниот студентски референдум, кој испратил силна порака.
Мира Беќар
„Идејата веќе да не се манипулира со студентските пари е многу важна. Студентите си кажаа – „не“. Доста е веќе да се трошат пари на начин на кој се трошеа до сега – неконтролирано и за тотално нестудентски активности“, вели Беќар.
Таа посочува дека послабата активност на Професорскиот пленум е поради одлуката покрај вонинституционалната, да води и институционална борба. Според неа, со формирањето на Независниот академски синдикат ќе се зголеми борбата за универзитетската автономија, заштитата на работничките права и квалитетот во високото образование.
„Некои институции решија да ја зајакнат управата – со избор на нов декан и нови продекани. Се внимаваше да се изберат луѓе кои ќе можат да ја водат борбата и ќе бидат позаинтересирани. Така што идејата за пленум, идејата за борба против некои наметнати правила можат да се водат и на тој начин – управата да каже „не“ на одредени инстанци“, вели Беќар.
Деа Здравковска
И покрај обидите преку маршеви, протести и блокирања, институциите не ги интересира ставот на студентите, смета Деа Здравковска, активна во Студентскиот Пленум, додавајќи дека проблемите им се ислушани, но кога тие треба да се решат – сите се повлекуваат. Актуелен приоритет им е студентското организирање, додека се свесни дека следната година претстои нова борба за законот за високо образование.
„Од одговорот од институциите ќе зависи како ќе продолжиме. Ние сме спремни. После интервенцијата на Единицата за брзо распоредување, тие студенти, што беа таму, немаат страв. Хермелини, топови… што сакаат нека донесат, немаме страв и спремни сме да одиме до крај“, вели таа.
Устата уште боли
Марија и Стефан велат дека можноста за поинакво општество и солидарноста се првите асоцијации кога помислуваат на студентските протести пред две години. Тие не можат да предвидат дали студентското незадоволство би можело повторно да се излее на улиците, но посочуваат дека единствениот начин тие да дојдат до вистинска промена е преку нивниот глас и автентичност.
„Оваа политичка криза, која го зазема целото општество и метастазира во сите негови пори, единствено може да се разнебити со исклучување на секоја апстракција во соочувањето со проблемите. Во секој политички акт, протест, здружување да биде многу јасно исцртана каузалната линија за тоа што проблемот вистински е. Токму тоа беше моментот на новост кој го воведовме со Пленумот. Се соголуваа и се гледаа голи проблемите и трулите алки на системот. Особено студентското ткиво е доста подложно тло за изведување на реална политика – односно да се трасираат конкретните проблеми и кон нив да се удира. Само така студентот може да почувствува дека некој го претставува – кога некој зборува за проблемот кој тој секојдневно го чувствува“, објаснува Видиков.
„Тој момент кој го кажав тогаш и кој го чувствував толку долго време, до ден денеска е се уште во мојата глава и пред устата на секој од луѓето кои ги познавам. Се уште е нашата реалност“, смета Грубор.
Даниел Евросимоски
* Темата првично е објавена во емисијата „Мегафон“ на РадиоМОФ
-
Dy vjet pas protestave masive – çfarë ndodhi me zërin e studentëve?
Kaluan dy vite prej kur mijëra studentë dolën në rrugë dhe i kërkuan të drejtat e tyre. Britmën e tyre të pakënaqësisë e njohu dhe mbështeti publiku dhe para qëndrimit të tyre, se nuk do të heshtin për ngjarjet në fakultetet, u tërhoq edhe qeveria.
Fjalët e Maria Grubor “nëse heshtim tani, përgjithmonë do të na dhëmbin gojët” dhe furia me të cilën u thanë, mbetën simbol i protestave të cilat e zgjuan shoqërinë e tërë maqedonase dhe ishin paralajmërues për çdo gjë që pasoi.Dy vjet më vonë, ajo mendon se problemet në arsim të cilat i detyruan të dalin në kryengritje, sot janë edhe më aktuale.
Marija Grubor – Foto: Fejsbuk
“Protestat dhe e tërë ajo valë i bëri njerëzit të vetëdijesohen, të reflektojnë mbi identitetin e studentit, të organizohen më lehtë, të ndjehen më të lirë.Dhe kjo ishte jashtëzakonisht e rëndësishme, sepse ishim në shkallën e dëshpërimit.Ajo ishte një iluminim i bukur. Por, realisht, nëse flasim për ndryshimet reale dhe nëse i krahasojmë situatat, jemi në të njëjtën situatë. Ndoshta jemi pak më të zëshëm, pak më kritik, por arsimi akoma kundërmon – ndoshta edhe më shumë se më parë “, thotë Grubor.
Devijimi i ideve mbi të cilat bazohej organizata studentore, si dhe në situatën politike në të cilën ata vepronin, janë pjesë e arsyeve për shkak të cilave u zvogëlua zëri i studentëve, tha Stefan Vidikov, një nga themeluesit e Plenumit Studentor.
Stefan Vidikov
“Arsimi i lartë gjendet në një pozitë status kuo, në të cilën nuk përjetuam asnjë ndryshim material.Nga ana tjetër ndryshimin që e përjetoi në nivel simbolik, me vendosjen e diskursit të ri në hapësirën politike, i cili nuk ia doli të rruhet dhe të jetë autentik por në një mënyrë, me të njëjtin, u rifreskuan opsionet politike aktuale. Respektivisht e morën dhe e bënë përkatës për diçka që është i një forme krejtësisht tjetër.”
“Jemi të gatshëm të shkojmë deri në fund”
Docent Mira Beqar nga Fakulteti Filologjik dhe pjesë e profesorëve të Plenumit të Profesorëve, të cilët i mbështetën protestat e studentëve, konsideron se ndryshimet kanë ndodhur, edhe pse disa prej tyre nuk janë evidente.
Aktivizmi i studentëve, sqaron ajo, jeton nëpër qendrat sociale, ngjarjet kulturore ku diskutohet edhe nëpërmjet qëndrimeve ndikuese të cilat i shprehin nëpër media. Si hap konkret të vetëdijes studentore e sugjeron referendumin studentor të realizuar me sukses, i cili dërgoi një mesazh të fuqishëm.
Mira Beqar
“Ideja të mos manipulohet më ne paratë e studentëve është shumë e rëndësishme. Studentët thanë – “jo”. Mjaft po shpenzohen para në mënyrën se si janë shpenzuar deri tani – pa kontroll dhe për aktivitete totalisht jo studentore” , thotë Beqar.
Ajo tregon se aktiviteti më i dobët e Plenumit të Profesorëve, është si pasojë e vendimit që përpos luftës jashtë institucionale, të bëjë edhe luftë institucionale. Sipas saj, me formimin e Sindikatës së pavarur akademike, do të ritet lufta për autonomi universitare, mbrojtje të të drejtave të punëtorëve dhe për cilësinë e arsimit të lartë.
“Disa institucione vendosën të përforcojnë instancat udhëheqëse – me zgjedhjen e dekanit dhe prodekanëve të ri.U kujdesën të zgjidhen njerëz të cilët do të mund të luftojnë dhe do të jenë më të interesuar.Në këtë mënyrë ideja për plenum, ideja për luftë lundër disa rregullave të imponuara mund të bëhen në këtë mënyrë – udhëheqësia tu thotë “jo” instancave të caktuara”, thotë Beqar.
Dea Zdravkovska
Edhe përpos përpjekjeve nëpërmjet marshimeve, protestave dhe bllokimeve, institucionet nuk janë të interesuara për qëndrimin e studentëve, konsideron Dea Zdravkovska, aktive në Plenumin Studentor, duke shtuar se problemet e tyre janë dëgjuar, por kur duhet të zgjidhen – të gjithë tërhiqen. Prioriteti aktual për ta është organizimi studentor, ndërsa janë të vetëdijshëm se vitin e ardhshëm i pret luftë e re me ligjin për arsim të lartë.
“Nga përgjigjja e institucioneve varet si do të vazhdojmë. Ne jemi të gatshëm. Pas intervenimit të Njësitit për shpërndarje të shpejtë, ata studentë, që ishin atje, nuk kanë frikë.Hermelinë, topa… çfarë të duan le të sjellin, nuk kemi frikë dhe jemi të gatshëm të shkojmë deri në fund”, thotë ajo.
Goja dhemb akoma
Marija dhe Stefan thonë se mundësia për shoqëri më ndryshe dhe solidariteti janë asociacionet e para që ju vinë ndër mend kur mendojnë për protestat studentore të para dy viteve. Ata nuk mund të parashohin nëse pakënaqësia studentore mund të derdhet përsëri në rrugë, por thonë se mënyra e vetme ata të arrijnë ndryshimin e vërtetë është nëpërmjet zërit të tyre dhe autenticitetit.
“Kjo krizë politike, e cila e ka kapluar të gjithë shoqërinë dhe po metastazën në të gjitha qelizat e saj, thjesht vetëm mund të zhbëhet me përjashtimin e abstraktimi në përballjen me problemet. Në çdo akt politik, protestë, shoqërim të përcaktohet shumë qartë një linjë e klauzolës për atë se çfarë paraqet problemi i vërtetë. Pikërisht ky ishte momenti i risisë të cilin e inkorporuam me Plenumin. Pajtoheshin dhe analizoheshin problemet e thata dhe veglat e korruptuara të sistemit. Në veçanti indi studentor paraqet truall mjaft të ekspozuar ndaj realizimit të politikës reale – respektivisht të përcaktohet problemi konkret dhe preken pikërisht ata. Vetëm në këtë mënyrë studenti mund të ndjejë se dikush e përfaqëson – kur dikush flet për problemin të cilin ai e ndjen përditë”, sqaron Vidikov.
“Atë moment të cilin e thashë atëherë dhe të cilin e ndjeva kohë të gjatë, deri në ditën e sotme akoma gjendet në kokën time dhe para gojës së secilit person që e njoh.Akoma është realiteti jonë”, konsideron Grubor.
Daniel Evrosimoski