Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Во рамки на Д Фестивал во Дојран, викендов проекција на филмот „In the Realm of the Senses“ на алтернативното кино Контра Кадар беше прекината поради сцени со голотија. Пред неколку години општина Центар „ја облече“ скулптурата на Прометеј бидејќи женска организација сметала дека голата бронзена фигура во Паркот на жената-борец е непристојна за гледање. Лани, изложбата „Актерија“, поради дела што прикажуваат голотија и сексуалност, не беше прикажана во Ликовниот Салон во Велес. Сепак, голото тело и сексот во уметноста, велат уметниците, се прифатливи доколку имаат контекст и порака. Колку е македонската публика либерална (или конзервативна) за прикажување на голотија во уметноста?
„Живееме во 21 век, кога и најмалите деца имаат непречен пристап до секаква голотија. Не знам како би изгледало кога еден неинформиран, неискусен, млад и чист мозок ќе се соочи на пример со порнографија? Која е возраста, но и зрелоста кога еден човек може да го „разбере и почувствува“ контекстот на голотијата? Јас имав родители, денес студенти и свои деца на кои им е совршено јасна сцената во „Дом за бесење“, а има(ло) и такви кои ја злоупотребуваат кога сакаат да ја деградираат мојата мисла и намерно да ме понижат како жена. Денес вториве се многу побројни одошто пред 26 години!? Каков апсурд, нели“, вели Синоличка Трпкова, актерка и професорка на Факултетот за драмски уметности. Трпкова е една од првите актерки во земјава која ги рушеше општествените табуа, соблекувајќи се во култниот филм на Емир Кустурица, „Дом за бесење“ од 1988 година.
Постер за „In the Realm of the Senses“
Таа смета дека голото тело во уметноста секогаш би требало да има контекст и порака, преку којашто уметникот ја обликува својата идеја и ѝ дава можност на публиката да процени што сакал да каже. Колку пообразован и поосвестен е човекот, вели таа, толку помалку таквите сцени се табуа.
Сепак, македонската публика не секогаш се согласува со нејзиното мислење. На прикажување на филмот „In the Realm of the Senses“ на Д Фестивалот во Дојран, поради жалба дека филмот бил непристоен, проекцијата беше прекината. Иако станува збор за наградуван и критички признаен филм, организаторите на фестивалот одлучиле дека филмот не треба да се прикажува на фестивалот, велат од Контра Кадар.
Објаснуваат и дека претходно доставиле програма од три филма: The Life of Others, Century of the Self и In The Realm of the Senses за која организаторот немал забелешки. Ѓорѓи Пулески, еден од основачите на дебатното кино појаснува и дека филмот се прикажувал преку ден, пред мала публика.
„Според моја проценка, таму немаше малолетници. Дури и кога би се воделе според таква конзервативна и пуританска политика, дека малолетни лица не смеат да гледаат голотија, немаше ништо погрешно. По 10-15 минути од филмот, една повозрасна жена, веројатно од организацијата, му кажа на волонтерот кој цело време контактираше со нас, да го исклучи филмот“, вели Пулески.
Тој додава дека добиле извинување за случката од организаторот на фестивалот, Пасворд Продукција, како и дека никогаш досега не наишле на ваква цензура.
„Тоа е симптоматично, бидејќи ние се трудиме да бидеме алтернативно кино и да не проектираме мејнстрим холивудски филмови. Немаме значителен број на публика, обично имаме околу 40 луѓе. Кога имавме месец на филмови посветени на секс и еротика, салата секогаш беше полна. Место негативни коментари, напротив, имавме зголемена посетеност. Проекциите се одржуваат во државниот Центар за култура, секогаш ја најавуваме програмата и таму. Иако таму има поголем авторитет – државен цензор, сè течеше во најдобар ред. Сепак, на алтернативен фестивал дојде до прекинување на проекција“, вели Пулески.
Од Пасворд Продукција за Радио МОФ велат дека случајот сè уште се испитува, правдајќи се дека веројатно се работи за индивидуална грешка на волонтерот задолжен за проекцијата. Додаваат дека не биле известени за прекинувањето на филмот, ниту од волонтерот, ниту од Контра Кадар, и дознале за тоа три дена по завршувањето на фестивалот, од објава на Фејсбук.
Сличен случај со цензурирање имаше во 2012 година, кога имаше поплаки за „машкоста“ на Прометеј, скулптура во Паркот на жената-борец во Скопје, како и преместувањето на изложбата на АД АКТА од Велес во Кичево бидејќи се состои од слики со голотија.
Една од сликите изложени на „Актерија“
„Ние стануваме поглупави, понеобразовани и попрости. Тоа е резултат на досегашните лоши политики во образованието и културата. Се чудам како на толку универзитети и на неограничен пристап на интернет луѓето се сè попрости и позатупени? Не е толку страшно што го прекинале филмот, колку што поразува фактот дека живееме во општество со лажен морал. Садизмот на власта, којшто ги поттикнува ниските страсти кај народот е најголемата перверзија што секојдневно ја гледаме и живееме. А за неа нема цензура! Имам длабоко чувство дека тие таму горе што ни ја кројат капата, без цензура и без трунка свест, буквално го „силуваат“ народот!“, вели Трпкова.
Според неа, доколку настанот на Д Фестивал бил добро организиран, со цел и намера, и адекватна возрасна публика, не гледа поента во цензурата.
Слично мислење дели и Кристина Леловац, актерка и активистка на Тиииит. Инк.
„Сметам дека прекинувањето на филмот не е оправдано и станува збор за лажен пуританизам. Мислам дека тоа што фестивал кој се нарекува алтернативен можел да направи во најмала рака е да прочита за какво важно филмско дело се работи пред да го прогласи за несоодветно“, вели Леловац.
Скулптурата на Прометеј во „Жена парк“
Додава дека македонската публика станува поконзервативна од година во година, најмногу поради десничарската политика која е на власт веќе цела деценија. Пропагирањето на некои традиционални вредности се апсолутно несоодветни на барањата на новото време, смета таа, и тоа доведува до бесмислени ситуации кои можат да предизвикаат говор на омраза, па дури и насилство.
„Голотијата во уметноста не е погрешна, напротив, сметам дека во вистинската уметност голотијата не е цел сама по себе, туку е уметничко средство“, децидна е Леловац.
Стефанија Тенекеџиева
-
Lakuriqësia në art – liri e të shprehurit ose tabu dhe puritanizëm në shekullin 21?
Në suazat e D Festivalit në Dojran, këtë fundjavë projeksioni i filmit „In the Realmof the Senses“ në kinemanë alternative KontraKadar është ndërprerë për shkak të skenës me lakuriqësi. Para disa vjet, komuna Qendër “e veshi” skulpturën e Prometeut sepse organizata femërore ka konsideruar se figura e bronztë lakuriqe në Parkun e gruas – luftëtare nuk është e hijshme për të parë. Vjet, ekspozita “Akterija”, për shkak të veprave që shfaqnin lakuriqësi dhe seksualitet, nuk u ekspozua në Sallonin e arteve në Veles. Megjithatë, trupi lakuriq dhe seksi në art, thonë artistët, janë të pranueshme nëse kanë kontekst dhe mesazh. Sa është liberal publiku maqedonas ( ose konservator) për shfaqjen e lakuriqësisë në art?
“Jetojmë në shekullin 21 kur edhe fëmijët e vegjël kanë qasje të pa penguar drejt çdo lloji të lakuriqësisë. Nuk e di si do të dukej kur një mendje e re e pa informuar, pa përvojë dhe e pastër, do të përballet për shembull me pornografi?Cila është mosha, por edhe pjekuria kur një njeri mund të “kuptojë dhe të ndjejë” kontekstin e lakuriqësisë? Unë kisha prindër, sot studentë dhe fëmijë tim të cilët e kanë shumë të qartë skenën e “Shtëpi për varje (Dom zabesenje)”, ndërkaq ka pasur edhe të atillë të cilët e kanë keqpërdorur kur duan të degradojnë mendimin tim dhe me qëllim të më poshtërojnë si grua. Sot, këta të dytët janë më të shumtë në numër sesa para 26 vjet!?Çfarë absurdi, apo jo”, thotë SinoliçkaTrpkova, aktore dhe profesorë në Fakultetin e Arteve Dramaturgjike. Trpkova është një nga aktoret e para në shtet e cila rrëzonte tabutë shoqërore, duke u zhveshur në filmit kult të Emir Kusturicës, “Shtëpi për varje (Dom zabesenje)” të vitit 1988.
Ajo është e mendimit se trupi në art çdo herë duhet të ketë kontekst dhe mesazh, nëpërmjet të të cilit artisti i jep formësim idesë së tij dhe i jep mundësi publikut të vlerësojë çfarë ka dashur të thotë.Sa më i arsimuar dhe më i vetëdijshëm është njeriu, thotë ajo, aq më pak skena të këtilla do të jenë tabu.
Megjithatë, publiku maqedonas jo çdo herë pajtohet me mendimin e saj. Gjatë shfaqjes së filmit „In the Realmof the Senses“ gjatë mbajtes së D Festivalit në Dojran, për shkak të ankesave se filmi qenka i pahijshëm, projekcioni i tij u ndërpre. Edhe pse bëhet fjalë për film që ka marrë shpërblime dhe ka marrë mirënjohje nga kritikët, organizatorët e festivalit vendosën se filmi nuk duhet të shfaqet gjatë festivalit, thonë nga KonstraKadar.
Sqarojnë edhe atë se paraprakisht kanë paraqitur program prej tre filmave: The LifeofOthers, Centuryof the Self dhe In The Realmof the Senes për të cilët organizatorët nuk kishin vërejtje. GjorgjiPuleski, një nga themeluesit e kinemasë debatuese sqaron se filmi është shfaqur brenda ditës, para një numri të vogël të publikut.
“ Sipas vlerësimit tim, atje nuk kishte të mitur. Madje edhe nëse udhëhiqemi nga politika e këtillë konservatore dhe puritane, se personat e mitur nuk guxojnë të shohin lakuriqësi, nuk kishte asnjë gjë të gabuar.Pas 10 – 15 minuta nga shfaqja e filmit, një grua në moshë, me siguri nga organizatorët i tha një vullnetari i cili gjithë kohën kontaktonte me atë ta ndalë projeksionin e filmit.
Ai shton se organizatori i festivalit ju ka kërkuar falje, PasvordProduksioni, shtoi edhe se asnjëherë deri tani nuk kanë hasur në censurë të këtillë.
“Kjo është simptomatike, sepse ne përpiqemi të jemi kinema alternative dhe të projektojmë menjstrim filma holivudianë. Nuk kemi numër të konsiderueshëm të publikut, zakonisht kemi nga 40 njerëz, shikues. Kur kishim muajt e filmit që i dedikohen seksit dhe erotikës, salla çdo herë ishte plot.Në vend të komenteve negative, përkundrazi, kishim shikueshmëri të madhe me shumë vizitorë. Projektimet mbahen në Qendrën Shtetërore Kulturore, çdo herë e kemi paralajmëruar programin edhe atje. Edhe pse atje ka autoritet më të madh – censor shtetëror, gjithçka rrjedh siç duhet. Megjithatë, në festival alternativ ndodhi të ndërpritet projekcioni”, thotë Puleski.
Nga PasvordProduksioni për Radio MOF, thonë se rasti po hetohet ende, duke u arsyetuar se me siguri bëhet fjalë për gabim individual të vullnetarit të angazhuar për projekcionin. Shtojnë se nuk i kanë njoftuar për ndërprerjen e filmit, nuk i ka njoftuar as vullnetari, as KontraKadar dhe se për këtë kanë kuptuar tre ditë pas përfundimit të festivalit, nga publikimi i rastit në Fejsbuk.
Rast të ngjashëm me censurim ka pasur në vitin 2012, kur kishte ankesa për “pjesët intime burrërore” të Prometeut, skulptura në Parkun e Gruas – Luftëtare në Shkup, si dhe shtyrjen e ekspozitës të AD AKTA nga Velesi në Kërçovë sepse përmbante fotografi me elemente lakuriqësie.
Ne u bëmë më torollakë, më të pa arsimuar dhe më harbut. Kjo si rezultat i politikave të këqija të deritanishme në arsim dhe kulturë. Habitem se si edhe pse kemi disa universitete dhe qasje të pa kufizuar në internet, njerëzit janë gjithnjë e më të pa gdhendur dhe më harbut?Nuk është aq e tmerrshme që e kanë ndërprerë filmin, sesa që dëshpëron faktin se jetojmë në shoqëri me moral të rrejshëm. Sadizmi i qeverisë, e cila i nxit epshet e ulëta te populli paraqet perversionin më të madh që përditë e shohim dhe e jetojmë. Ndërkaq për të njëjtën nuk ka censurë! Kam ndjenjën e thellë se ata atje lart që qepin festen (fatin) tonë, pa censurë dhe pa një grimë vetëdije, tekstualisht “e përdhunojnë” popullin!, thotë Trpkova.Sipas asaj, nëse ngjarja gjatë D Festivalit ka qenë mirë e organizuar, me qëllim dhe synim, dhe publik adekuat në moshë madhore, nuk sheh esencën e censurës.
Mendim të ngjashëm ndan edhe KristinaLelovac, aktore dhe aktiviste e Tiiiit. Ink.
“Mendoj se ndërprerja e filmit nuk është e arsyeshme dhe bëhet fjalë për puritanizëm të rrejshëm. Mendoj se atë që festivali i cili quhet alternativ mund ta kishte bërë në masë më të vogël është të lexojë për çfarë vepër të rëndësishme filmike bëhet fjalë, para se ta shpallë të njëjtin si jo përkatës”, thotë Lelovac.
Shton se publiku maqedonas bëhet gjithnjë e më konservator nga viti në vit, më tepër për shkak të politikës djathtiste e cila është në pushtet tani më një dekadë. Propaganda në lidhje me disa vlera tradicionale, absolutisht janë jo përkatëse me kërkesat e kohës moderne, konsideron ajo dhe kjo pastaj rezulton me situata të pakuptimta të cilat mund të shkaktojnë fjalë të urrejtjes, madje edhe dhunë.
“Lakuriqësia në art nuk është e gabuar, përkundrazi, konsideroj se në artin e vërtetë lakuriqësia nuk është qëllimi vetvetiu, por paraqet mjet artistik”, është e bindur Lelovac.
S.T.