For English version of the text, click “English” / За текстот на англиски јазик кликнете „English“
-
Со повредена нога и болно срце, младите Ирачани од Багдад, Валид и Сабрин со своите две деца пристигнале во Македонија пред една недела. Тие по грешка наместо до Идомени, се качиле во автобус кон Дојран, каде полицијата ги фатила и веднаш ги однела во транзитниот центар Винојуг.
По патешествијата низ Турција и Грција, тие сега се дел од малиот број привремени жители во импровизираниот камп во Гевгелија.
„Издржавме сè, и студот и патот – сето тоа заради двете дечиња. Со часови поминувавме низ шумите на ова време, само да стигнеме до подобро место“, раскажува 28-годишниот Валид кој полека со штака се движеше низ кабината. Ногата си ја повредил пешачејќи низ Грција.Тој и Сабрин својот долг пат го почнале минатата година.
„Во Ирак нè чекаше сигурна смрт, а во Грција бавна смрт“, вели Валид објаснувајќи зошто се решиле да продолжат, иако знаат дека балканската рута е затворена.
„Сите лоши работи што можеш да ги замислиш, ги видовме во кампот во Грција“, додава тој.
„Јадење нема, лекарска грижа нема, бевме оставени целосно сами на себе. Ако имаш пари, можеш да живееш. Ако немаш пари и животот е многу тежок“, раскажуваше тој додека неговата сопруга ни приготвуваше чај.
Нивните деца немаат другарчиња, бидејќи се единствени во кампот. Времето го поминуваат гледајќи цртани филмови и слушајќи детски песни на мобилен телефон. Игралиштата и сокаците низ кампот се празни. Студот ги натера останатите жители во кампот да си останат своите живеалишта.
За рутата дознале од искуството на сограѓани кои претходно ја поминале. Убавите спомени што ги имале од својата држава сега се заменети со заканите и убиствата за кои секојдневно сведочеле.
Велат дека во текот на патувањето не користеле криумчари, бидејќи немаат пари за да ги платат.
„Крвта им се врати во лицата“, забележува Насир, кој е преведувач во „Винојуг“ веќе три години. Тој и самиот е по потекло од Ирак, но во Македонија живее подолго отколку во својата татковина. Овде се оженил и основал семејство.
„Јас сум 36 години во Македонија и секогаш копнеам да го видам Ирак. Дојдов во 81-ва за да студирам, кога почна првата војна со Иран. Сè уште копнеам да се вратам, но копнеам и за Југославија“, се пошегува Насир.
„Од Скопје се немам поместено 36 години. Како што сум дошол, уште сум тука. Ова ми е втора татковина“.
Како на многу други бегалци и мигранти, крајната цел на овој брачен пар е Германија. Во Ирак се чувствувале под постојана закана.
„Верската омраза таму почна уште одамна меѓу двете фракции – сунити и шиити“, појасни Насир преведувајќи.
„Ние сме сунити во град во кој има претежно шиити. Моментално на власт е шиитската популација и имаше многу закани по нашиот живот и решивме да си заминеме. Немавме друг спас“, рече Валид.
Но, кога пристигнале во Грција и сакале да поднесат барање за азил, тамошните власти ги упатиле во Македонија.
„До тој степен стигнаа Грците да ги малтретираат. Едноставно не ги сакаат“, вели Насир.
Тие сега нема каде да одат, но сакаат да ја разгледаат состојбата пред да донесат одлука дали овде ќе поднесат барање за азил.
„Не бараме ништо освен нормален живот и помирно место“, рече Валид.
Нивните пријатели Саат и Сара го чекаат своето прво дете. Но, патот не бил лесен ни за нив. Саат боледува од алопеција, поради што ја изгубил својата коса и влакната на лицето. Сара, пак, има ризична бременост. Лекарствата за нив се скапи и сами не можат да ги купат.
Иако се задоволни од третманот во Македонија, за нив е само попатна станица.
МВР: До затворањето на рутата, вкупно 477.861 странски државјанин добил потврда за искажана намера за поднесување на барање за признавање на право на азил, 89.628 се издадени во првите три месеци од 2016 година, додека останатите се издадени во 2015 година. (Оваа потврда беше неопходна за легален транзит низ Македонија за време на напливот на бегалци и мигранти, пред затворањето на Балканската рута)
Политичката состојба и мислењата на граѓаните не ги засега овие луѓе. Нив единствено што ги интересира е дали рутата ќе биде отворена.
„Австрија утре да објави дека границата е отворена, верувајте ќе биде река од луѓе“, нагласува Насир.
На прашањето дали сакаат еден ден да се вратат во Ирак, Валид веднаш одговори:
„Ранет сум на 3-4 места, редовно трпев насилство. Доста болки добив од Ирак, што ќе барам таму повеќе? Не видовме ништо убаво. Од кога сум роден во Ирак имало само војни, маки и проблеми. Најмилите луѓе ни загинаа во војните“.
Кампот каде што се сега, пак, повеќе служи како потсетник на времињата кога дневно поминуваа и до 5.000 бегалци и мигранти.
Мрежата и жицата поставени на границата со Грција делумно веќе ги нема, но знакот „Отворете ги границите“ сè уште стои, како и дел од облеката што ја оставиле бегалците зад себе. Единствени што го посетуваат одвреме-навреме, се локални и странски медиуми.
Секој воз носи своја приказна
На платформата број 2 во Скопје секојдневно транзитира „Горбачов“, еден од постарите возови на Македонски железници. Композицијата долга речиси 70 метри, која тргнува од Гевгелија ги носи патниците до крајната точка Табановце во Куманово.
„Секој од возовите носи некаква приказна“, рече еден од 20-те машиновозачи кои секојдневно ја поминуваат оваа рута, потсетувајќи се на неговото искуство кога минатата година згазил бегалец кој пешачел покрај пругата во Демир Капија во група со уште 14 други.
„На сред мост беа изнаредени, но тој мост не е наменет за пешаци. Има столбови преку кои прерипуваа. Се доближивме премногу, јас поминав со возот и тој немаше каде да избега. Ги вклучив сирените бидејќи беше темно, кога си реков „Леле, сега ќе ги убијам луѓево до еден““, почна да раскажува машиновозачот, кој побара да остане анонимен.
„Сите некако изрипаа, се фатија за столбовите, но еден заврши под возот. Потоа застанав, се јавив до надлежните. Додека ние се симнавме да видиме со кој дел од локомотивата го удрив, каде има крв, останатите од групата поминаа покрај нас и го оставија како ништо да не се случило. Колку само беа спремни на тоа, се чудевме и ги гледавме. Поминуваа веднаш покрај нас во колона, еден позади друг како да не се случило ништо“, опишува тој.Следувало потрага на телото, кое на крај го нашле во блиската река.
„Судијката ме повика да одам со нив до реката за да го видам. Но, јас реков дека нема никогаш да се појавам таму. „Затвори ме ако треба, но јас не доаѓам“, ѝ реков“.
Симптомите на стрес започнале да се појавуваат по неколку дена.
„Ноќе имав реакции, се будев и се потев. Ние многу подоцна реагираме, откако размислуваме што се случило“, појаснува. „Цел еден вагон го наполнивме со луѓе“, се сеќава тој, мислејќи на вкупно 26-те згазени бегалци на македонските пруги.
Овој машиновозач управува со патнички воз повеќе од деценија, а само тој пренел 70 возови со бегалци и мигранти за време на големиот наплив. Или, приближно 70.000 патници.
Неговата професија е еден од ретките занаети кои сè уште привлекуваат голем број млади луѓе во земјата. Вели слободата што ја има додека е во својата кабина е тоа во кое најмногу се заљубил. Сепак, таа си носи своја тежина.
„Нашата работа е таква што ние кога возиме сме свесни дека несреќи може да се случат. Ние сме психички спремни за таков настан“, вели тој.
„Висината на картите не ја диктираше Македонска железница“
Возот со кој најчесто управувал е еден од возовите кои изминативе две години донесоа огромна заработка на државното претпријатие од бегалците и мигрантите кои секојдневно транзитираа низ државата, на „црно“, или пак легално. Но, картата која обично чини 350 денари, тогаш чинеше пет пати повеќе.
„Тоа беше чист криминал и сето тоа беше дозволено“, вели тој.
„Реално да зборуваме, нашата држава ги изгоре луѓето. Тоа е недозволиво за држава. Висината на картите не ја диктираше Железницата, за тоа таа мора да има благослов од државата“, продолжи тој.
„Македонија во тој период не земаше пари од мигрантите, додека во регионот сите земаа, па компензираа со картите. Но, нив им се погоди убаво тоа како бизнис и продолжија со тоа“, рече тој, нагласувајќи дека биле заработени милионски суми во евра.
Сега е најстрого забрането бегалец или мигрант да влезе во некој од возовите, освен ако тоа не е во присуство на полиција, и тоа само во правец од Табановце кон Гевгелија. Сепак, сè уште се случува да фатат некој како се обидува да ја помине државата, но полицијата брзо реагира, вели машиновозачот.
„Ние сме мала држава, немаме многу патишта“, забележа.
МВР: Во првите 9 месеци од годинава, спречени се 10 обиди за криумчарење на мигранти, и расветлени се уште 2 случаи на криумчарење од 2016 година.
Криумчарењето на мигранти најчесто се врши на тој начин што илегалните мигранти пеш ја минуваат државната граница меѓу Грција и Македонија, по што на однапред договорено место ги прифаќаат криумчари кои ги транспортираат до северната граница, во кумановскиот реон. Овде лицата чекаат на погоден момент за илегално минување на македонско-српската граница (исто така пеш), по што истиот модус продолжува на следната етапа од криумчарењето понатаму кон север.
Почетоците биле тешки и за нив. За него и неговите колеги тогаш се случувал општ хаос.
„Никој не ги сопираше на границите. Како ги носевме, така заминуваа нагоре“, се потсетува тој.
По несреќите, државата воведе законски измени со кои им дозволуваше на бегалците и мигрантите да престојуваат 72 часа во државата и се засили контролата при издавање на потврди. Сепак, според машиновозачот, тоа било само формалност што уште повеќе ја отежнувала ситуацијата.
„Додека тие не можеа да извадат ни 100 потврди, дневно преку 5.000 влегуваа“, нагласи тој.
„Немаме капацитет да се справиме со уште еден бран бегалци“
Напливот помина, во возовите сега останаа да се превезуваат само домашните патници, за кои машиновозачот вели дека ги изгубиле уште повеќе. Лошата миризба која се насетува уште од метар оддалечност од влезот на возот, стои така уште кога по илјадници бегалци и мигранти се превезуваа.
„Ние само носевме, компанијата земаше пари, а ниеден воз не се исчисти. Трчаа да видат што сè можат да соберат и сè остана така, а нашите патници избегаа“, жали тој.
На прашањето – што доколку има уште еден сличен бран како пред две години, тој вели:
„Да дојдат сега на наша граница 2.000 мигранти, мислам дека ние пак ќе потфрлиме, затоа што тоа што го предвидуваат со програми и некои документи, во реалноста е многу поразлично. Тие (политичарите) не виделе 2.000 луѓе, орда без контрола, која никој не може да ја контролира. Тие со жици и со мрежи не успеаја да ја сопрат“, смета тој.
„Како Македонски железници во никој случај немаме капацитет да се справиме со уште еден таков бран. Немаме возови, новите се мали, собираат до 150 луѓе. Претходните собираа до 500“, вели тој.
Она што му остана се сеќавањата од разните мигови поминати со нив.
„Еднаш во возот ни дојдоа дезертери во униформа кои избегале. Имаше и браќа разделени на кои не им дозволиле да патуваат заедно“, вели тој.
„Имаше ситуации каде патуваа од Сирија, но со нив имаше и од економските мигранти, пример од Африка. Тие беа исто за жалење, боси и без чевли одеа по снегови. Кога ќе се качеа во возот немаа пари да платат, па Сиријците им плаќаа понекогаш карта за да не ги исфрлат и нив“, продолжи.
„Зборувавме со нив, ни седеа во кабината. Имаше студенти од Дамаск, кои раскажуваа за тоа што им се случувало, дека биле добро платени, за тоа колку тие не сакаат да одат на Запад. Сè сум видел“.
Од разговорите со нив, тој сфатил дека овие луѓе не сакаат да седат во камп, туку да заработат пари за повторно да си го изградат домот.
„Можеби 90 отсто од сите со кои правев муабет сакаат да се вратат, тие ни во Германија не сакаат да одат, а камоли во Македонија“, забележува тој.
„Ми викаа „Ќе те бараме кога по истата рута ќе се враќаме, со истиот воз“. Разменувавме и контакт“, додава.
По возењето тој нè испрати со зборовите: „Секогаш обичниот човек страда. Тој што е „горе“ никогаш нема да се симне, тој само ќе го собере кајмакот од целата ситуација. Ова е чиста трговија со луѓе што го направија“.
Ленче Здравкин: Сè уште ги препознавам тешките чекори на бегалците по пругата
За бегалците, Македонија често е само попатна станица. Од неа не гледаат ништо, освен отворени патишта и шуми. Но, има едно здание кое сите го знаат – куќата на Ленче Здравкин. Рефлекторот на нејзината тераса сè уште свети во ноќните часови. Тој го означува патот до нејзината куќа, отворена за бегалците уште од 2013 година.
„Најтешкото прашање ми е „Што ви е најпотребно од донации?““, низ смеа ни кажува велешанката која прва почна да помага на бегалците и мигрантите. Денес Македонија и Европа ја знаат како симбол за солидарноста. Се движи внимателно низ тесниот ходник и магацинот, кои се пренатрупани со кутии храна, вода, обувки и облека.
„Ако денес ви кажам дека ми е потребна една работа, утре ќе имам потребни три нови работи. Кога ме прашуваат луѓе кои сакаат нешто да донираат, се чудам што да им кажам. Сè е потребно, и ако го има денес утре може да го нема“, објаснува Здравкин.
Таа вели дек
а иако границите се затворени година и пол, нејзината реалност е друга – балканската рута не била затворена ниту еден ден.„Бегалците наоѓаат начини како нелегално да поминат. Доаѓаат тука и незабележливо си продолжуваат. Оние кои се млади и силни, само се пресоблекуваат, јадат и си заминуваат. Но, на постарите им треба повеќе одмор“.
Вели дека најболното го доживува сега. Семејствата на бегалците прегазени од воз ги бараат своите најблиски кај неа.
„Многу е болно една мајка да го бара своето дете. Ние тука ги погребавме, но не знаеме што сме погребале. Тоа беше голем масакр. Има земено ДНК од сите тела, па ќе видиме понатаму што ќе се случи“.
Вели дека иако возовите биле многу внимателни во тоа време, бегалците биле толку преморени, што се движеле, а ништо не слушале.
„Халуцинираа. Еднаш сопругот скокна да извлече еден човек од пругата. Се движи, го гледа возот, но не го перцепира. Однесен е веќе. Заморот и гладот си го правеа своето. Се движеа само физички, не беа присутни тука“, вели таа.
МВР: На 19 загинати мигранти сè уште не им е познат идентитетот
Според информациите на Министерството за внатрешни работи, вкупно 26 бегалци и мигранти ги загубиле своите животи на пругите од крајот на 2014, па сè до крајот на 2015 година.
Причината која властите ја наведуваат е поради одлуката на овие луѓе да се движат во ноќни часови пеш.„Откако на мигрантите им се овозможи легално да транзитираат низ Република Македонија, не се случиле железнички незгоди во кои има загинати мигранти“, информираат од МВР.
Оттаму велат дека 19 од загинатите лица биле без документ за идентификација, додека останатите мигранти се идентификувани и се работи за пет лица од Сирија и двајца од Авганистан.
Велес – центар на европската рута
Велес од самиот почеток беше соочен со бегалската криза. Сограѓаните, вели Здравкин, биле хумани и солидарни.
„Велешани беа секогаш расположени да помогнат, да донесат храна, со автомобили да одат по патот накај Градско да однесат помош, да поделат што треба… Некои кои не беа во состојба да помогнат, ми се јавуваа да ми кажат каде е потребна помош. Комшиите никогаш не замериле за ништо. Секогаш беа тука на помош“, раскажува таа.
„Дури и оние што знаеја да кажат: „Тоа се терористи, тоа се лоши луѓе, носат болести…“, за кратко време кога ќе видеа дека тоа се млади и интелигентни луѓе им се менуваше перцепцијата за нив“.
Семејството секогаш ѝ било поддршка.
„Ми помагаа и сопругот, децата, дури и мојата свекрва која има дури 85 години. Целото семејство – на првиот спрат живее братот на мојот сопруг, снаата и сите знаат да се мобилизираат и да помагаат кога треба. Во 2014-2015 во овој двор имаше по 300-400 луѓе одеднаш. Не е лесно да ги послужиш сите тие луѓе, треба многу раце, брзина, координација, така што сите сме биле вклучени“.
Сега, откако најголемите бранови на бегалци поминаа, а движењето низ Македонија е драстично намалено, за неа е време на поврзување со оние кои ги запознала со семејствата.
„Многу од семејствата кои со години живееле во Германија, имаа членови од семејствата кои веќе беа тргнати. Во одредени места од патувањето им се губи трагата – или им биле изгубени телефоните, или украдени, или ги продале да преживеат, за да јадат, или да купат билет за некаде. Од Германија си ги бараа децата, ми праќаа фотографии па ги зголемував и ги оставав тука. Кога минуваа групите, таа фотографија цело време требаше да ми е пред очи и да видам дали тој човек ќе пристигне. Се случуваше и да стигне некој, но многу е тешко да го препознаеш. Ако семејството ти прати фотографија од еден нормален, одморен лик, ти треба да препознаеш уморен, ослабен и забраден човек, со различна коса. Доаѓа во друга состојба и многу е тешко да го препознаеш“.
Таа секојдневно и по неколку часови се допишува со бегалците на кои им помогнала. Ја викаат тетко, мајко, пријателке. Се слуша и со активисти од другите земји, за полесно да се координираат.
Повеќето луѓе кои од неа бараат помош, вели, минуваат овде илегално. Бројката се појавува на српската страна, додава, бидејќи во Македонија често бегалци поминуваат незабележано од властите. Сепак, Ленче знаат каде да ја најдат.
„Не знам како се случи да ме препознаваат. Најверојатно тие што веќе поминале и биле тука мои гости, имале роднини, пријатели, на кои им кажале за мене. Има луѓе кои веќе втора година се во Австрија, често комуницираме, ми се јавуваат и ме прашуваат за сестри, браќа, деца. Или, ќе ми кажат дека ќе дојде мајка им па ќе ме замолат да ѝ помогнам. Ми праќаат слики дали сум им ги видела роднините, им треба различна помош па сè уште сме во контакт“.
Вели дека често застануваат да се сликаат пред нејзината врата, како да е некој значаен споменик или туристичка атракција. Додава дека нивните роднини и пријатели, ако видат таква слика на социјалните медиуми, ќе знаат каде тие се наоѓаат.
Иако многу лошо зборува англиски, со нив лесно разговара бидејќи од нив научила и нешто на арапски и англиски.
„Пред други луѓе срам ми е да зборувам на англиски, бидејќи трескам без врска“, се шегува таа.
Освен арапски зборови, научила и нешто од нивната култура. Нивната кујна, традиции, што прават кога ќе се родат деца, а од кујната некои работи веќе ги применува и во нејзиното готвење.
„Додека бевме во кампот во Гевгелија, имаше жени кои подолго престојуваа таму и се трудеа да ги покажат своите вештини, своите ракотворби, знаеја да плетат, разни специјалитети да направат за празниците. Многу е битно што, тоа некои луѓе не можат да го сфатат, но тие ги почитуваа и нашите празници и нивните“.
За тоа од каде потекнува нејзината хуманост и пожртвуваност, вели дека не знае. Но, знае дека не можела да ги игнорира туѓите маки кога ги гледала постојано.
„Јас живеам на такво место. Бегалците ги гледав како поминуваат од дневната соба. Троседот е свртен натаму и јас ги гледам постојано. Кога ќе се појавам на балконот да дигнам рака, ме гледаат и тие мене, ги гледам и јас нив. Уште на почетокот поставивме рефлектор за да се гледа добро – да ја гледаат тие пругата, но и да ги видам јас нив“.
Нивните чекори ги познава оддалеку.
„Не е исто нашето и нивното одење. Нивните нозе се многу тешки и уморни. Мене тој звук ми е веќе ептен препознатлив“.
Тие што не ја познаваат, вели дека на почеток чувствуваат страв, но им треба само неколку секунди за да видат дека е пријателски настроена.
„Имаше случаи кога по рутата ги ограбуваа, ги напаѓаа, ги експлоатираа, и нормално е дека кога на неколку километри оттука некој ги нападнал, кога ќе се појавам јас да се исплашат. Но тоа кратко трае“, вели Здравкин.
Го испуштиле последниот воз за Европа, сега го живеат македонскиот „крпен живот“
Се сеќава и на волонтерите Филип, Ана, Виктор и музичарот Петре со кој планираат да направат песна за бегалците.
„И да престане бегалската криза, јас би продолжила со ваква работа. И сега кај мене не доаѓаат само бегалците. Јас отсекогаш сум била со послабите, немоќните, социјалните случаи, со децата. Такви луѓе се секогаш потребни“.
Додава дека кај нејзе доаѓаат и социјални случаи и други луѓе на кои им треба помош.
„Сè оди на едно место, човек е човек“.
ПРОДОЛЖУВА…
Стефанија Тенекеџиева
Емилија Петреска
*Поддршката на Европската комисија за изработка на овој визуелен материјал не претставува одобрување на содржината, која ги одразува ставовите само на авторите, а Комисијата не може да биде одговорна за каква било каков исход што може да произлезе од информациите содржани во неа.
-
From Gevgelija to Tabanovce – the Macedonian trains took undiscovered stories and human lives
With a hurt leg and a sick heart, the young Iraqis from Baghdad, Valid and Sabrin with their two children came to Macedonia a week ago. By mistake, instead of Idomeni, they came through Dojran on a bus, where the police caught them and immediately took them to the Transit center “Vinojug”.
After their travels through Turkey and Greece, they are now a part of the small number of temporary citizens in the improvised camp in Gevgelija.
“We suffered through all, the cold and the hard road – everything because of our kids. We spent hours walking through the woods in this weather, only to get to a better place”, says Valid (28), who slowly walks through the cabin, using crutches. He hurt his leg walking through Greece.
He and Sabrin embarked on the long journey last year.
“In Iraq, definite death was awaiting us. In Greece, it was slow death”, explains Valid why they continued their journey, even though they knew the route is closed.
“All the bad things you can imagine, we saw in the camp in Greece”, he adds.
“There is no food, no medical care. They left us completely on our own. If you have money, you can survive. If you have no money, life is very hard”, he told his story, while his wife prepared some tea.
Their children have no friends, because they are the only ones in the camp. They spend their time watching cartoons and listening to nursery rhymes on a smartphone. The playgrounds and alleys in the camp are vacant. The cold forced the rest of the inhabitants of the camp to stay in their homes.
They found about the route from people who travelled through it before. The pretty memories they have from their home country have been replaced by threats and killings they witnessed every day.
“The blood came back to their faces”, notices Nasir, a translator in Vinojug in the past three years, He comes from Iraq himself, but lives in Macedonia longer than he lived there. He got married and has a family here.
“I live in Macedonia for 36 years now, but still long for Iraq. I came here in 1981 to study, when the first war with Iran began. I miss Iraq and want to go back, but I also miss Yugoslavia very much”, he jokes.
“I haven’t moved from Skopje for 36 years. This is my second homeland”.
Same as many refugees and migrants, this couple’s ultimate goal is Germany. In Germany, they were constantly threatened.
“The religious hatred there began long ago between the two fractions – Sunni and Shia”, explains Nasir.
“We are Sunnis in a city with a majority of Shia Muslims. The current government is made of Shias. We received death threats and decided to leave. We had no other way”, says Valid.
Still, when they arrived in Greece and tried to apply for asylum, the local government told them to go to Macedonia.
“The Greek have reached that level – to abuse them. They just don’t like them”, adds Nasir.
They have no place to go to now, but want to look at all the options before deciding if they will apply for asylum in Macedonia.
“We ask for nothing else – just a normal life and a safe place to live in”, says Valid.
Their friends, Saat and Sara, are expecting their first child. The journey was not easy for them either. Saat has alopecia, so he lost all of the hair on his scalp and face. Sara has a high-risk pregnancy. The medicines they need are very expensive, so they can’t afford them on their own”.
Even though they are very satisfied by the treatment they received in Macedonia, they still see it as one station on the long road.
Ministry of Internal Affairs: Until the closing of the Balkan route, 477.861 foreign citizens received confirmation for the intention of applying for affirmation of the refugee status. 89.628 confirmations were issued in the first three months of 2016, while the rest are issued in 2015. The confirmation was necessary for legal transit through Macedonia during the huge surge of migration, before the Balkan route closed.
The political situation and public opinion does not affect these people. Thy only care if the route will one day be open again.
“If Austria decides to open the borders tomorrow, believe me, there will be a river of people”, Nasir points out.
Would they ever go back to Iraq? “I’ve been injured 3-4 times. I suffered through violence every day. Iraq brought enough pain upon me, what would I do back there? I haven’t seen anything good my whole life. Since I was born, in Iraq there was only war, suffering and problems. I lost all of my dearest people in the wars”, says Valid.
The camp in Gevgelija now serves as a remnant of the times when 5.000 refugees and migrants passed through daily.
The fence and the barbwire set on the border with Greece are partly removed, but the sign “Open the borders” is still there, same as the clothes the people left behind. The only visitors from time to time, are the local and foreign media.
Every train carries its story
On the platform number 2 at the train station in Skopje, an older “Gorbachev” train transits every day, one of the oldest trains the Macedonian Railway owns. Almost 70 meters long, the composition travels from Gevgelija to Tabanovce, the last stop in Kumanovo and Macedonia.
“Every single one of these trains carries a story”, says one of the 20 train operators that cover this route every day, reminding himself of the terrible experience last year, when he ran over a refugee who walked along the railroad in Demir Kapija, together with 14 others.
“They walked in the middle of the bridge. That bridge wasn’t made for pedestrians. There were poles over which they jumped. We came too close, I passed by with the train and he had nowhere to escape. I turned the sirens on because it was very dark, when I told myself, “God, I’ll kill them all”, the operator, who wished to remain anonymous, began his story.
“They all managed to jump somehow, they gripped the poles, but one of them ended up under the train. I stopped, called the authorities. While we were getting off the train to see which part of the locomotive I hit him with, where the blood is, the rest of the group passed by us and left him as if nothing happened. How prepared they were for such a tragedy, we wondered and glared at them. They passed right by us in a row, one by one, as if nothing happened”, he describes.
A search for the body took place. At the end, they found it in a river, very near.
“The judge called upon me to go with them, to see the body. I told her I’d never show up there. ‘Lock me up if you must, but I’m not going’, I told her”.
The symptoms of stress began to show a few days later.
“At night I had reactions, I woke up covered in sweat. We react much later, after we really think about what happened”.
“We filled a whole wagon with people”, he remembers, referring to the number of refugees who died on Macedonian rails – 26, to be precise.
He operates a passenger train for more than a decade, and drove around 70 trains filled with refugees and migrants during the surge – approximately 70.000 passengers.
His profession is one of the rare occupations that still attract many young people in the country. He says that the freedom he has while he’s at his locomotive, is what made him fall in love the most. Still, the job brings a lot of stress.
“Our work is like that – while we operate the train, we are aware that accidents might happen. We are mentally ready for such an event”, he says.
The Macedonian Railways did not dictate the price of the tickets
The train that he mostly operated in the past two years, is one of the trains that brought the largest income for the state enterprise from the refugees and migrants that transited through the country every day – illegally and legally. But, the ticket that usually costs 350 denars, used to cost five times more.
“That was a criminal deed, and it was allowed”, he says.
“If we’re being real, our country robbed these people. That is unacceptable for a country. The price of the tickets wasn’t dictated by Macedonian Railways, the company has to have an approval from the authorities for that”, he continues.
“At that period, Macedonia didn’t take money from the migrants and refugees, while everyone in the region did. So, they compensated with the tickets. As a business, it was great for them, so they continued doing it”, he says, pointing out that millions of euros were earned from the ticket sales.
Now, it is strictly forbidden for a refugee or migrant to enter a train, except if he’s accompanied by the police, and only in the direction from Tabanovce to Gevgelija. Still, it often happens for someone to be caught while trying to cross the country, but the police quickly reacts, says the operator.
“We are a small country, we don’t have many roads”, he says.
MIA: In the first 9 months of 2017, 10 attempts of illegal entrance of migrants have been prevented. Two more cases of smuggling from 2016 have been solved.
The trafficking of migrants is mostly conducted like this: illegal migrants cross the state border between Macedonia and Greece. They then meet smugglers on a place agreed upon in advance. They transport them to the northern border, in the Kumanovo region. Here, the migrants wait for a convenient time to cross illegally through the Macedonian-Serbian border (also on foot), after which the same method of operation continues with the smuggling up north.
The beginnings were hard for them too. For him and his coworkers that was a complete chaos.
“No one stopped them at the borders. As we took them north, they left”, he remembers.
After the accidents, the state adopted some legal amendments that allowed the refugees and migrants to stay in the country for 72 hours. The control for the permits was also stricter.
Still, according to the train operator, that was only a formality that made the situation even worse.
“While they couldn’t issue less than a hundred permits, 5.000 people came in Macedonia daily”.
“We don’t have the capacity to manage another way of refugees”
The surge was over. The trains are now used only by the local passengers. The operator says they lost lots of passengers – the bad odor that can be felt from a meter away from the train lingers on from the time thousands of migrants and refugees used it.
“We just drove them, the company was stacking up money, and not a single train was cleaned afterwards. They only wanted to collect as much as they can and everything stayed the same. Only our passengers were gone”, he says, regretful.
We asked him, what if there is another similar wave, like two years ago?
“If 2.000 migrants came to our border now, we would fail again. Everything they plan with programs and documents is much different in reality. They (the politicians) haven’t seen 2.000 people, a horde with no control, that no one can manage. They couldn’t stop them with fences and barbwires”.
“As the Macedonian Railways, we don’t have the capacity to deal with another migrant crisis. We haven’t got the trains – the new ones are small, with the capacity for 150 people. The old ones fit 500”.
What was left for him, are the memories and moments spent with them.
“This one time, deserters came wearing the uniform they had when they escaped. There were two brothers, separated. They weren’t allowed to travel together”, he says.
“Some of them came from Syria, but lots were economic migrants, from Africa for example. These cases were really sad – barefoot and penniless, walking through the snow. When they would get on the train with no money for a ticket, the Syrians would pay for them, so they wouldn’t be thrown out of the vehicle”.
“We would talk to them. Sometime they would sit in the locomotive. There were students from Damascus that told us what happened to them, that they had a good life and don’t wish to live in the West. I’ve seen everything”.
Talking to them, he realized that these people don’t want to stay in the camps, but to earn money so they can go back and rebuild their homes.
“Maybe 90% of all the people I talked to want to return. They don’t want to go to Germany, not to mention Macedonia”, he exclaims.
After the ride, he sent us away saying: “The ordinary man always suffers. Those who are on top will never climb down. They’ll just get the cream and gain something from any situation. What they did is human trafficking”.
Lenche Zdravkin: “I still hear the heavy steps of the refugees on the rails”
For the refugees, Macedonia often means just a stop on the road. They don’t see any of it, except for open roads and forests. Yet, there is a building all of them know – the house of Lenche Zdravkin. The reflector on her balcony is still on in the night hours. It lights the way to her home, open to the refugees since 2013.
“The hardest question for me is, ‘What do you need the most?'”, jokingly says the Veles resident who began helping the refugees and migrants first. Today, Macedonia and the whole of Europe know her as a symbol for solidarity. She moves carefully through the narrow hall and storage, filled with boxes of food, water, footwear and clothes.
“If I tell you today that I need one thing, tomorrow I’ll probably need three more things. When people who want to make a donation ask me what to buy, I’m puzzled, I don’t know what to say. I need everything! If I have something today, tomorrow it might be gone”, explains Zdravkin.
She says that even though the borders are closed more than a year now, her reality is different – the Balkan route hasn’t been closed a single day.
“The refugees find ways who to cross illegally. They come here and leave unnoticed. The ones that are young and strong, just change clothes, eat and leave. But, the older ones need some rest”.
She is now going through the most painful time. The families of the refugees that were ran over by a train are looking for their loved ones, and she’s the only person they know.
“It’s very painful for a mother to search for her child. We buried them here, but we don’t know who we’ve buried. It was a huge massacre. They took DNA from all of the bodies, so we’ll see what happens next”.
Zdravkin says the train operators were very careful at the time, but the refugees were so tired that they moved, but didn’t see or hear a thing.
“They were hallucinating. One time, my husband jumped to pull one of them from the tracks. He was moving, he could see the train, but he didn’t notice it. He was someplace else. The exhaustion and hunger took their part. The refugee were here physically, but they weren’t present”.
MIA: The identity of 19 dead migrants is still unknown
According to data of the Ministry of Internal Affairs, 26 refugees and migrants died on the railways in the period between 2014 and the end of 2015.
The authorities say the reason they died is moving on foot on the tracks at night.
“Since the migrants were allowed to transit legally through Macedonia, there hasn’t been a single railroad accident in which a migrant has lost their life”, says a spokesperson for the MIA.
They add that 19 of the missing people had no personal identification, while the rest of the migrants were identified – five of them came from Syria, and two from Afghanistan.
Veles – the heart of the European route
Veles was faced with the refugee crisis from the very beginning. Her fellow citizens, says Zdravkin, were always humane and charitable.
“The citizens of Veles were always ready to bring food, drive by the road to Gradsko to bring what the people need… Some of them couldn’t help at the moment, so they’d call me and tell me where help is most needed. The neighbors never had a problem with anything, they were always here to help”, says Zdravkin.
“Even the ones who used to say, ‘Those are terrorists, bad people, they only bring diseases…’, when they’d meet them and saw that those are young, intelligent people, they completely changed their opinion”.
Her family has always been supportive.
“My husband helped me, and so did the kids. Even my mother-in-law, who’ 85 years old. The whole family – my brother-in-law and his wife live on the first floor, and they all know when to help. In 2014-2015, you could find 300-400 people in this yard. It’s not easy to serve them all. You need a lot of hands, speed, coordination, so we were all a part of this”.
Now, when the largest wave of migration is over and the transit through Macedonia has drastically surged, she uses her time to connect with those she met with their families.
“Many of the families that lived in Germany for years had close ones that were already on the road. At a certain place and time, every trace of them is lost. Either they lost their phones, they’ve been stolen, or they sold them to survived, to buy some food or train tickets. So, they were looking for them from Germany. They would send me photos, so I printed them out and put them on the front door. When a group would pass by, the photo would always be in front of me, so I could see if that person is here. Sometimes they would come, and I wouldn’t recognize them. The family sends you a photo of a normal, happy face. You need to recognize a tired, skinny, bearded man with shaggy hair. They come at a completely different state and it’s hard to recognize them”.
She spends a few hours every day corresponding with the refugees she helped. They call her mother, aunt, friend… She sometimes hears from activists from other countries, so they can coordinate more easily.
Most of the people that asks for the help, transit through Macedonia illegally. The numbers show up at the Serbian side of the border, because in Macedonia the refugees often leave unnoticed from the authorities. Still, they know how to find Lenche.
“I don’t know how that happened – all of them somehow knew about me. Probably those who already got to safe ground and were my guest here, have relatives and friends they’ve told about. There’s people that are in Austria two years now, we communicate often, they call me to ask about their sisters, brothers, children… Or, they’ll tell me their mother is coming, so they’ll ask me to help her. They send me photos to check if I’ve seen their parents, if they need help, so we keep in touch”.
She says they often stop to take a photo in front of her door, as if it’s an important monument or a tourist attraction. She adds that their parents and friends, if they’d see such a photo on their social media, they’d know where they are at the moment.
Even though her English is bad, she communicates with them easily because she’s also learned some Arabic.
“I’m ashamed to speak on English in front of other people, because I just ramble on”, jokes Zdravkin.
Except for some words in Arabic, she has learned something about their culture too. Their kitchen, traditions, how they celebrate when a child is born… She has even learned some tricks in the kitchen she often applies to her cooking.
“While I was in the camp in Gevgelija, there were women who stayed there for a while and were trying to show their crafts, their handworks, they knew how to knit, how to prepare different specialties for the holidays. It is very important, and some people don’t get this, but they really respect our holidays”.
When asked where her humanity and sacrifice comes from, she says she can’t find an answer. But she knows she couldn’t ignore their suffering because she could see it everywhere.
“I live at such a place. I could see the refugees passing from my living room. The look from my sofa is in that direction, and I can see them all the time. When I show up at the balcony to wave at them, they see me and I see them. We installed a reflector at the beginning of the crisis so they could see the rails better – and so I can see them better too”.
She can hear their steps from afar.
„The way they walk is not the same as us. Their legs are heavy and tired. For me, that sound is very recognizable”.
She says that the ones that don’t know of her, at first feel afraid, but they only need a few seconds to see that she’s friendly.
“They were robbed on the tracks, exploited, attacked. It’s only normal that a few kilometers away from that, when I show up, they’ll be afraid. But, that last only for a moment”, explains the humanitarian.
She remembers the volunteers Filip, Ana, Viktor and the musician Petre, with whom she plans to write a song about the refugees.
“Even if the refugee crisis stops, I’ll continue doing this. Even now, other people reach for me too, not just the refugees. I’ve always been with the weaker, less powerful, the welfare cases, the children. People who help are always needed”.
She adds that even welfare cases and other people who need help look for her.
“Everything goes at the same place – a human is a human”
To be continued…
Stefanija Tenekedjieva
Emilija Petreska
*The support of the European Commision for the creation of this visual material does not mean approval of the content, that represents only the attitudes of the authors. The Commision cannot be responsible for any aftermath that comes from the information it contains.