Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Согласно Уставот на Република Македонија, избирачкото право е еднакво за сите граѓани и се остварува со тајно гасање. Тајноста на гласањето значи дека никој не може на никаков начин да дознае како си го остварил твоето право. Ваквата тајност се остварува преку гласање позади параванот и со соодветно виткање на твоето гласачко ливче заради зачувување на оваа тајност. Всушност, за повреда на тајноста на гласањето е предвидена и казна затвор, што значи дека ова е кривично дело и сериозно ќе се санкционира. Оние кои што ги познаваат избирачките процеси, знаат дека кога ќе отидат зад параван ја имаат комплетната слобода да си го остварат својот избор, без притоа некој да дознае.
Во пресрет на вонредните парламентарни избори, закажани за 11 декември, постојат многу сомнежи и неверувања кај граѓаните дека нивното гласање ќе биде тајно и приватно. Токму поради ова, правничката Сања Божовиќ нагласува неколку важни информации што го засегаат секој граѓанин со право на глас, но не е целосно запознаен со процедурата.
На веб страницата на Државната изборна комисија www.sec.mk секој од нас може да се провери каде точно гласа и во кое избирачко место.
Многу е важно граѓаните на Македонија да го остварат своето гласачко право на претстојните избори бидејќи на таков начин учествуваат во одлучување за идните политики кои ќе се имплементираат во Македонија и даваат свој придонес, како и тоа дека кога го остваруваш своето гласачко право не оставаш простор да ти го злоупотребат гласот. Најчесто злоупотребени гласови се на граѓаните кои не излегле дента да гласаат. Токму затоа, најдобро е да се излезе и да се оствари своето избирачко право без разлика кој ќе биде твојот избор.
При остварувањето на гласањето битно е да се нампомене дека одговорните лица не смеат јавно да ти го прочитаат името. Нарушувањето на избирачкото право се казнува согласно со закон. Голем број на овие злоупотреби на законот се сметаат за кривични дела и се одговара согласно казните во Кривичниот законик. Ако се отвори Кривичниот законик ќе се забележи дека многу дела кои се зборуваат низ медиумите, па и низ конверзацијата помеѓу граѓаните е кривично дело.
Државата смета дека на такви начини никој не смее да ти го злоупотреби избирачкото право па затоа предвидува и строги казни. Но, реалноста е друга. Најчесто граѓаните не знаат на каков начин може да се прекршат нивните права, и што се претставува прекршување на нивните права, па затоа и многу често не го пријавуваат прекршувањето.
При прекршување на нашето избирачко право многу е битно да сме добро информирани каде може да пријавиме. Па така една од институциите каде може да се пријави е Народниот правобранител на Република Македонија, кој што има има свои локални канцеларии во неколку градови низ Македонија. Дополнително може да се пријават изборни нерегуларности и кај официјалните набљудувачи на изборите кои ќе се пријават за официјално набљудување на изборите, како што е граѓанската асоцијација МОСТ.
Прекршувањето на избирачкото право може да се пријави и во полиција, со поднесување на пријава, бидејќи полицијата ги заштитува правата на граѓаните и треба соодветно да постапува при нивно прекршување. Затоа е добро граѓаните пред почетокот на изборните кампањи и денот на спроведување на избори добро да се информираат за своите права и да ги соберат сите неопходни информации за заштита на избирачкото право.
Граѓанската акција „Ние одлучуваме“ отвори бесплатна телефонска линија на која граѓаните ќе можат да пријават повреда на нивното гласачко право. Повредите на гласачкото право граѓаните може да ги пријавуваат на бесплатната СОС линија 0800 88 888 која ќе биде отворена секој работен ден од 9 до 21 часот, или на sos@nieodlucuvame.mk
Причината поради која најчесто луѓето се плашат да не биде откриен нивниот избор за време на гласањето е бидејќи сметаат дека некој ќе ги казни, или ќе изгубат нешто, било работно место, легло во студентски дом, или да им ја укинат социјалната помош. Токму во насока да ги охрабрат граѓаните, од „Избери што сакаш“ подготвија кратко видео во кое тврдат дека граѓаните не можат да ги изгубат овие работи само поради нивниот глас.
-
Të drejtën e votës, si mund dikush të na e shkelë dhe si ta paraqesim
Në pajtim me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë, e drejta për të votuar është e barabartë për të gjithë qytetarët dhe realizohet nëpërmjet votimit të fshehur. Fshehtësia e votës do të thotë se askush në asnjë mënyrë nuk mund të kuptojë se si e ke realizuar të drejtën tënde.Fshehtësia e këtillë realizohet nëpërmjet votimit prapa paravanëve dhe me palosjen përkatëse të fletë votimit tënd për shkak të rruajtjes së fshehtësisë. Në fakt, për shkeljen e fshehtësisë së votimit është parashikuar edhe dënim me burg, që do të thotë se kjo paraqet vepër penale dhe sanksionohet në mënyrë serioze. Ata të cilët njohin proceset e votimit, e dinë se kur do të shkojnë prapa paravanit kanë lirinë komplete të realizojnë të drejtën e tyre për zgjedhje, pa e kuptuar këtë askush.
Në vigjilje të zgjedhjeve të jashtëzakonshme parlamentare, të caktuara për 11 dhjetor, ekzistojnë shumë dyshime dhe mos besim te qytetarët se votimi i tyre do të jetë i fshehtë dhe privat.Pikërisht për këtë shkak, juristja Sanja Bozhoviq, thekson disa informata të rëndësishme që e tangojnë çdo qytetar me të drejtë vote, por i cili nuk është tërësisht i njoftuar me procedurën.
Në ueb faqen e Komisionit Shtetëror Zgjedhor www.sec.mk secili nga ne mund të kontrollojë se ku saktë duhet të votojnë dhe në kë vend votim.
Është me rëndësi të madhe qytetarët e Maqedonisë, të realizojnë të drejtën e tyre për votë në zgjedhjet e ardhshme sepse në këtë mënyrë marrin pjesë në përcaktimin e politikave të ardhshme të cilat do të implementohen në Maqedoni, dhe japin kontributin e tyre, si dhe faktin se kur realizon të drejtën tënde të votosh nuk lë hapësirë të ta keqpërdorin votën. Më të keqpërdorura janë votat të qytetarëve të cilët nuk kanë dalë të votojnë ditën e votimeve.Pikërisht për këtë, më mirë është të dilet në zgjedhje dhe të realizohet e drejta për të votuar pa dallim cila do të jetë zgjidhja jote.
Gjatë realizimit të votimit, me rëndësi është të përmendet se personat përgjegjës nuk guxojnë publikisht të ta lexojnë emrin. Cenimi i të drejtës për votë dënohet në pajtim me ligjin. Numër i madh i këtyre keqpërdorimeve të ligjit, konsiderohen si vepra penale dhe personi përgjigjet në pajtim me dënimet e Kodit penal.Nëse hapet Kodi penal do të vërehet se shumë vepra të cilat diskutohen në media, por edhe në bisedat e përditshme të qytetarëve paraqesin vepra penale.
Shteti konsideron se në mënyra të këtilla askush nuk guxon të abuzojë me të drejtën tënde për votim dhe prandaj parasheh dënime të rrepta. Por, realiteti është ndryshe. Zakonisht, qytetarët nuk e dinë në çfarë mënyrë mund të shkelen të drejtat e tyre, dhe çfarë paraqet shkelje të të drejtave të tyre, dhe prandaj shumë shpesh nuk i paraqesin këto shkelje.
Gjatë shkeljes së ndonjë të drejtë tonë për votim është me rëndësi të madhe të jemi mirë të informuar se ku mund të paraqitemi. Një nga institucionet kur mund të paraqiten këto shkelje është Avokati i Popullit të Republikës së Maqedonisë, i cili ka zyra lokale në disa qytete të Maqedonisë. Në mënyrë plotësuese mund të paraqiten pa rregullsi edhe te mbikëqyrësit lokal të zgjedhjeve të cilët do të paraqiten për mbikëqyrje zyrtare të zgjedhjeve, siç është asociacioni qytetar MOST.
Shkelja e të drejtës për të votuar mund të paraqitet edhe në polici, me paraqitjen e kallëzimit, sepse policia i mbron të drejtat e qytetarëve dhe duhet në mënyrë përkatëse të veprohet gjatë shkeljes së tyre. Prandaj është mirë qytetarët para fillimit të fushatës zgjedhore dhe në ditën e mbajtjes së zgjedhjeve të informohen mirë për të drejtat e tyre dhe të mbledhin të gjitha informatat e nevojshme për mbrojtjen e të drejtës për votim.
Aksioni qytetar “Ne vendosim”, hapi linjën telefonike pa pagesë në të cilën qytetarët do të mund të paraqesin shkeljet e të drejtave të tyre për votim. Shkeljet e të drejtës për të votuar, qytetarët mund ti paraqesin në SOS linjën pa pagesë 0800 88 888, e cila do të jetë e hapur për ditë nga ora 9 deri në orën 21, ose në sos@nieodlucuvame.mk
Shkaku për të cilin, zakonisht njerëzit janë të frikësuar të mos zbulohet zgjedhja e tyre gjatë votimit është sepse konsiderojnë se dikush do ti ndëshkojë, ose do të humbin diçka, qoftë vendin e punës, shtratin në konviktin studentor, ose do tu ndërpresin asistencën sociale. Pikërisht në drejtim të inkurajimit të qytetarëve, nga “Zgjedh çfarë dëshiron”, regjistruan video të shkurtë, me të cilën pohojnë se qytetarët nuk mund ti humbin këto gjëra vetëm për shkak të votës së tyre.