Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Валандовската котлина со години е позната по своите еколошки и органски производи. Првите сертифицирани органски производи во државата, беа одгледани токму во валандовскиот крај во 2003 година, се потсетува валандовчанецот Димче Балески, кој веќе 14 години со своето семејство одгледува органски јапонски јаболки.
Тој е сега загрижен за своите овоштарници бидејќи на едвај километар оддалеченост, минатата недела, претставници од владата и компанијата „Сардич МЦ“ ги поставија темелите за изградба на нов рудник во селото Казандол, прв на Балканот по 35 години.
За властите, отворањето на овој рудник претставува огромна инвестиција, но за земјоделците како Балески, значи сериозна закана за земјоделското производство – нивниот единствен извор на егзистенција.
„Како сега на некој да му зборувате за органско кога до вас, на неполн километар воздушна линија ќе имате остатоци од постројка за бакар, со сите тие загадувања, и покрај нивните убедувања дека тоа ќе биде чисто, ќе има филтри. Зошто никој од нив не земе да купи куќа и да го донесе семејството во Валандово? Така само може да ме убедат дека тоа ќе биде еколошка средина и после отворањето на рудникот во Казандол, а не, тие во своите канцеларии, далеку од овде, да гледаат во своите компјутери и да нè убедуваат колку тука е убаво и дека ќе се запазат сите еколошки стандарди“, вели револтирано овој земјоделец.
При поставувањето на темелите на рудникот, со лопати во рака, гордо се сликаа актуелниот премиер Емил Димитриев, претставници од Министерството за животна средина, Министерството за транспорт и врски, градоначалникот на Валандово Никола Чурлиновски, како и претставници од компанијата.
Тие најавија дека за потребите на рудникот ќе бидат вработени околу 250 луѓе, но според еколошките организации и земјоделците оваа бројка е мала, ако се земе во предвид дека најголемиот дел од населението се занимава со земјоделство.
Свечената церемонија на поставување на темелите на рударскиот комплекс
„Валандово живее од земјоделие, но тоа сега може да го заборавиме. Кој ќе купи од кај нас производ кога ќе го отворат тој рудник. Велат дека ќе вработат 250 луѓе, да, но 25 000 луѓе ќе останат без леб“, загрижен е Балески.
Директорот на компанијата што ја има дозволата за изградба, Бошко Сибиновски, тврди дека рудникот нема да остави последици врз екосистемот на валандовскиот крај.
„Не. Нема да биде градена топилница. Овој современ начин на преработка на рудата и добивање на метал не предвидува и нема потреба од топилница, од причина што современата технолошка производствена линија на финската компанија Аутотек, овозможува производство на бакарот преку хидро-металуршки процеси со помош на хемиско извлекување на металот, односно во конкретниов случај бакарот од рудата во форма на раствор од бакар сулфат“ пишува во дописот на компанијата за Радио МОФ.
Тој нагласи дека ќе се користи најсовремена рударска технологија, со машини за заштита на животната средина, кои како што рече, се со финско потекло. Сибиновски во разговор за Радио МОФ појасни дека главна работа за функционирање на рудникот е водата, која ќе се обезбедува преку бунари, при што редовно ќе се прочистува базенот, а целиот систем ќе биде затворен.
„Уште од самите почетоци на проектирањето на рударскиот комплекс Казандол, основниот фокус беше ставен на заштитата и управувањето со животната средина. Доказ за почитувањето на стандардите за животната средина е фактот што Министеството за Животна средина и просторно планирање ги потврди студии и ги издаде сите документи кои се потребни во процесот на добивање и на А-интегрираната дозвола а истовремено доказ за тоа е и модерната и современа технологија на финскиот бренд Аутотек која ќе ја користиме во Казандол“, напишаа од компанијата во дописот за Радио МОФ.
„Сардич МЦ“ која претставува англиско-украински капитал, до крајот на годинава треба да ги изгради копот и фабриката, а добивањето руда се очекува да почне во јуни/јули 2017-та, со период на експлоатација од 15 години. Вкупната инвестиција изнесува 250 милиони евра, а финалниот производ треба да биде 99 отсто чист катоден бакар.
Сепак, според локалната еколошка организација „Калинка“, ова не е доволно и сметаат дека со самата експлоатација на бакарот ќе има загадување. Тие и покрај тоа што ги презеле сите иституциoнални мерки и испратиле забелешки и приговори во дадените рокови до належните министерства, одговор или каква било реакција досега не добиле.
„ Нормално дека сме против изградбата на рударскиот комплекс, бидејќи ќе предизвика загадување, тоа е во непосредна близина на градот. Самата дејност, тешка индустрија со загадување Г-1, сè кажува. Го имаме и „Бучин“ во Радовиш, колку и да се чува во стаклено ѕвоно, загадување ќе има“, велат од организацијата за Радио МОФ.
Покрај ова, од „Калинка“ сметаат дека проблематично е и тоа што се гради ваков комплекс на воздушна линија на 300 метри од селото, иако валандовското подрачје е подлежно на земјотреси и обилни дождови.
„Документите за рударскиот комплекс Казандол не нудат сигурна гаранција дека овој проект нема да придонесе за загадување на животната средина и загрозување на здравјето на луѓето. Со имплементација на проектот, валандовската котлина со земјоделско и еколошко производство може да се збогува“, сметаат од организацијата.
Оттаму посочуваат дека неизбежно е штетното влијание врз квалитетот на амбиенталниот воздух, квалитетот на површинските и подземните води, а проблем според нив е и влијанието на бучавата.
Радио МОФ се обиде да стапи во контакт со градоначалникот за став на оваа тема, но тој не беше достапен на нашите повици, со објаснување дека е по состаноци.
Оценката за влијанието врз животната средина, пак, која ја подготви Министерството за животна средина, вели дека проектот не претставува закана за негативни или трајни штети на природната и социјалната средина.
„Наодите на оваа оцена на влијание врз животната средина укажуваат дека е исполнета целта на проектот за идентификување на технички остварливо и економски одржливо решение, кое во целина предизвикува најмалку нарушувања врз животната средина и влијание врз луѓето кои ќе работат и живеат во околината на проектот. Изградбата и работата на предложениот комплекс се сметаат за оправдани“, стои во финалната верзија на студијата, објавена во јуни 2015 година.
Сепак, како што нагласуваат од Министерството за животна средина, оценката сè уште не е усвоена од Министерството за транспорт и врски.
Формална забелешка за оценката на Министерството досега доставило само Друштвото за проучување и заштита на птиците во Македонија, а нејзин потписник е Бранко Мицевски. Во неа се вели:
„Оценката за влијанието врз животната средина е изработена без соодветна студија на биодевирзитетот, врз основа на само една посета и тоа во сосема несоодветен период, односно зимскиот период. Оттука, предлагаме да се изработи дополнителна студија за состојбата со биолошките разновидност на засегнатиот простор, при што пристапот да биде по целосно сливни подрачја, а не во правоаголни простори“.
Од Друштвото, уште минатата година укажале на несериозноста на пристапот кон изработка на оваа оценка, во однос на поглавјето за биолошка разновидност, која се смета за едно од главните поглавја во секоја студија.
За земјоделецот Балески, пак, не е чудо што градот и околината полека се празни со луѓе.
„Сега само ми преостанува да ја фрлам капата и да избегам некаде далеку. Најискрено ви велам, сè друго веќе нема логика. Кој ќе го купи грозјето од кај нас, и кој ќе го купи виното направено од грозје во кое ќе има толкави количини на бакар. Ќе стават филтри во ред, но пак ќе излегува во воздухот нешто. И кај ќе оди тоа – ќе оди до бескрај во Австралија?!. После неколку метри пак ќе падне врз нашите ниви. Заради нивна слатка мала концесија, еве што ќе ни се случи“, се пожали тој.
Емилија Петреска
* Двете изјави од компанијата „Сардич“ МЦ се парафразирани на нивно барање, но суштината останува иста. Текстот на Радио МОФ беше објавен ден пред да го испратат дописот, поради нивно доцнење.
-
KOMPLEKSI I MINIERAVE KAZANDOLL – PËR SHTETIN INVESTIM, PËR BUJQIT KËRCËNIM
Lugina e Vallandovës me vite është e njohur për produktet e saj ekologjike dhe organike. Produktet e para të certifikuara në shtet, ishin kultivuar pikërisht në rajonin e Vallandovës në vitin 2003, kujtohet qytetari i Vallandovës Dimçe Baleski, i cili më tepër se 14 vite me familjen e tij, kultivon mollë japoneze organike.
Ai tani është i shqetësuar për pemishtet tij, sepse jo më larg se një kilometër, javën e kaluar, përfaqësues të qeverisë dhe kompanisë “Sardiç MC”, i hodhën themelet për ndërtimin e minierës së re në fshatin Kazandoll, i pari në Ballkan pas 35 vjet.
Për qeveritarët, hapja e kësaj miniere paraqet investim të madh, por për bujqit si Baleski, do të thotë kërcënim serioz për prodhimin bujqësor – burimin e tyre të vetëm të ekzistencës.
“Tani, si ti flisni dikujt për produkte organike kur afër ju, në largësi jo më tepër se një kilometër linjë ajrore, do të ketë mbetje të stabilimentit për bakër, me të gjitha ndotjet, edhe përskaj bindjeve të tyre se e gjithë puna do të jetë e pastër, do të ketë filtra. Pse askush prej tyre nuk ble shtëpi këtu dhe ta sjellë familjen në Vallandovë? Vetëm në këtë mënyrë mund të më bindin, se mjedisi do të jetë ekologjik edhe pas hapjes së minierës Kazandoll, por, jo, ata në zyrat e tyre, larg prej këtu, të shohin në kompjuterët e tyre dhe të na bindin se sa bukur është këtu dhe se do të respektohen të gjitha standardet ekologjike”, thotë ky bujk i revoltuar.
Gjatë hedhjes së gur themelit të minierës, me lopatë në dorë, me krenari u fotografuan kryeministri aktual Emill Dimitriev, përfaqësues të Ministrisë për Mjedis Jetësor, Ministrisë për Transport dhe Lidhje, kryetari i komunës së Vallandovës, Nikolla Çurlinovski, si dhe përfaqësues të kompanisë. Ata paralajmëruan se për nevojat e minierës do të punësohen rreth 250 persona, por sipas organizatave ekologjike dhe bujqve kjo shifër është e vogël, nëse merret parasysh se pjesa më e madhe e popullatës merren me bujqësi.
Ceremonia solemne e hedhjes së gur themelit të kompleksit të minierave
“Vallandova jeton nga bujqësia, por tani mund ta harrojmë këtë punë. Kush do të blerë produkte nga ne, kur do të hapet miniera. Thonë se do të punësojnë 250 njerëz, po, por 25 000 njerëz të tjerë do të ngelin pa bukë”, shprehet i shqetësuar Baleski.
Drejtori i kompanisë i cili ka fituar lejen për ndërtim, Boshko Sibinovski, pohon se miniera nuk do të lërë pasoja mbi ekosistemin e rajonit të Vallandovës.
“Ne nuk punojmë me shkrirje, kështu që miniera nuk do të transmetojë emetime në mjedisin e jashtëm, bëhet fjalë për mënyrë të re të nxjerrjes së xehes”, deklaroi Sibinovski.
Ai theksoi se do të përdoret teknologji moderne për minierë, me makina për mbrojtjen e mjedisit jetësor, të cilat, siç tha ai, janë prodhim finlandez.
“Puna kryesore që të funksionojnë miniera është uji. i cili do të sigurohet nga puset. Me kujdes do të pastrohet baseni, ndërsa i gjithë sistemi do të jetë i mbyllur. Kjo do të thotë se ajo që do të paraqesë tepricë, do të riciklohet dhe nuk do të ketë aspak derdhje në mjedisin e jashtëm”, sqaroi Sibinovski.
“Sardiç MC” i cili paraqet kapital anglez – ukrainas, deri në fund të vitit duhet të ndërtojë minierën dhe fabrikën, ndërsa pritet që xehe të nxirret nga fillimi i qershorit/korrikut të vitit 2017, me periudhë eksploatimi prej 15 vjet. Investimi në total kap shifrën prej 250 milion euro, ndërsa produkti final duhet të jetë 99 për qind bakër i pastër katodë.
Megjithatë, sipas organizatës ekologjike lokale “Kalinka”, kjo nuk mjafton dhe konsiderojnë se me vetë eksploatimin e bakrit do të ketë ndotje. Ata edhe përpos asaj se i kanë marrë të gjitha masat institucionale dhe kanë dërguar vërejtjet e tyre dhe ankesat në afatet e përcaktuara, në adresë të ministrive përkatëse, përgjigje ose çfarë do lloj reagimi, deri tani nuk kanë marrë.
“Normalisht se jemi kundër ndërtimit të kompleksit të minierës, sepse do të shkaktojë ndotje, gjendet në afërsi të qytetit. Vetë veprimtaria, industri e rëndë me ndotje G-1, tregon gjithçka. E kemi edhe “Buçim” në Radovish, sado që të rruhet në zile prej qelqi, përsëri ndotje do të ketë”, thonë nga organizata për Radio MOF.
Përpos kësaj, nga “Kalinka” konsiderojnë se problematike është edhe ajo se një kompleks i këtillë ndërtohet në linjë ajrore 300 metra larg fshatit, edhe pse rajoni i Vallandovës është i rrezikuar nga tërmetet dhe shira të mëdha.
“Dokumentet për kompleksin e minierës Kazandoll, nuk ofrojnë garanci të sigurt se ky projekt nuk do të kontribuojë për ndotjen e mjedisit jetësor dhe cenimin e shëndetit të njerëzve. Me implementimin e projektit, lugina e Vallandovës mund ti thotë mirupafshim prodhimit bujqësor dhe ekologjik”, konsiderojnë nga organizata.
Ata sugjerojnë se është i pa evitueshëm ndikimi i dëmshëm mbi cilësinë e ajrit të ambientit, cilësinë e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore, ndërsa problem sipas tyre paraqet edhe niveli i zhurmës.
Radio MOF u përpoq të kontaktojë me kryetarin e komunës që të japë qëndrim në lidhje me këtë temë, por ai nuk ishte i qasshëm ndaj thirrjeve tona, me sqarimin se është nëpër takime.
Vlerësimi në lidhje me ndikimin mbi mjedisin jetësor, nga ana tjetër, të cilin e ka përpiluar Ministria e Mjedisit jetësor, thotë se projekti nuk paraqet kërcënim për dëme negative ose të përhershme mbi natyrën dhe mjedisin social.
“Konstatimet e këtij vlerësimi mbi ndikimin mbi mjedisin jetësor, aludojnë se është plotësuar qëllimi i projektit për identifikimin e zgjidhjet së realizueshme teknike dhe të qëndrueshme nga aspekti ekonomik, i cili në tërësi shkakton më pak çrregullime mbi mjedisin jetësor dhe ndikon mbi njerëzit të cilët do të punojnë dhe jetojnë në rrethinën e projektit. Ndërtimi dhe puna e kompleksit të propozuar konsiderohen si të arsyeshme”, është shënuar në versionin final të studimit, të publikuar në qershor 2015.
Megjithatë, siç theksojnë nga Ministria e Mjedisit Jetësor, vlerësimi ende nuk është miratuar nga Ministria e Transportit dhe Lidhjeve.
Vërejtje formale në lidhje me vlerësimin e Ministrisë, deri tani kanë paraqitur vetëm Shoqata për Studimin dhe Mbrojtjen e Zogjve në Maqedoni, ndërsa përfaqësues i saj është Branko Micevski. Në të thuhet, si vijon:
“Vlerësimi në lidhje me ndikimin mbi mjedisin jetësor është përpiluar pa studim përkatës mbi biodiversitetin, në bazë të vetëm një vizite edhe atë gjatë një periudhe aspak të përshtatshme, respektivisht gjatë periudhës së dimrit. Së këndejmi, propozojmë të përpilohet studim plotësues
në lidhje me gjendjen me llojllojshmërinë biologjike të rajonit të tanguar, gjatë çka qasja do të kryhet nëpër të gjithë zonën dhe jo në rajone drejtkëndëshe.
Nga Shoqata, që vitin e kaluar kanë sugjeruar në lidhje me qasjen jo serioze ndaj përpilimit të këtij vlerësimi, në lidhje me kapitullin për llojllojshmërinë biologjike, e cila konsiderohet si një nga kapitujt kryesorë të çdo studimi.
Për bujkun Baleski, nga ana tjetër, nuk është e habitshme që qyteti dhe rrethina dalë ngadalë po zbrazet nga njerëzit.
“Tani më ngel vetëm të hedh kapelën dhe të ik diku larg. Sinqerisht ju them, gjithçka tjetër është e pa logjikshme. Kush do ta blerë rrushin nga ne, dhe kush do të blerë verën që prodhohet nga rrushi i cili do të përmbajë sasi aq të mëdha të bakrit. Do të vendosin filtra, në rregull, por përsëri në ajër do të dalë diçka. Dhe ku do të shkojë ajo – do të shkojë në pafundësi në Australi?! Pas disa metrave përsëri do të bjerë mbi arat tona. Për shkak të koncesionit të tyre të vogël, të ëmbël, ja çfarë po na ndodh”, u ankua ai.
Emilija Petreska