-
„Образованието треба да биде и столбот и моторот на едно општество. Младите талентирани умови кои би придонеле за подобрување на образованието масовно ја напуштаат државата, а државата ниту прави нешто да ги задржи, ниту пак отпосле да ја искористи нивната експертиза“, вели Владимир Златески, биохемиски инженер и кандидат за докторат на Федералниот технички универзитет во Цирих.
Златески од Македонија се иселил за да студира на Јакобс универзитетот во Бремен, Германија, но и по дипломирањето, патот го водел подалеку од земјава.
Во Бремен ги завршил и постдипломските студии по молекуларна биотехнологија, а моментално е при крај со докторските студии по нанобиотехнологија. Основната мотивација и пресудната одлука да студира во странство, вели тој, бил квалитетот на образованието.
„Голем дел од нашите технички или научни факултети, за жал располагаат со ограничени материјални средства кои се инвестираат во потребната опрема и потрошни материјали. Практичниот дел денеска игра клучна улога во образувањето на еден млад поединец. Токму развиените западни земји ги нудат овие можности, делуваат примамливо и ги ловат успешните индивидуи. Нашите универзитети за жал ниско котираат на глобалните универзитетски ранг-листи“, вели Златески.
Додава дека на македонските факултети, бројот на научни трудови објавени во научни списанија со импакт фактор е навистина мал, а тоа е најверодостојниот показател за квалитетот на високообразовната институција. Смета и дека високиот процент на средношколци кои се запишуваат на факултет е невообичаен, а за тоа помагаат и многуте новоотворени универзитети, кои со ниските критериуми за упис и полагање целосно ја девалвираат на само додипломската туки и пост-дипломската титула. За споредба, вели, во Швајцарија само еден дел од сите средношколци се запишуваат на фаултет – некаде помеѓу 20-30 отсто.
За да направат макар и најмала промена, тој и негови истомисленици, Македонци, докторанти иселени од земјата, од неодамна го започнале проектот „Наука за сите“. Иако сите престојуваат надвор од државата, сепак прават напори да ја популаризираат науката во земјата.
„Нашата првична идеја е промовирање на наука на пошироката македонска јавност, на начин кој лесно достапен – преку нашата интернет страница и на ниво кое е лесно разбирливо за пошироката публика, со наши научни текстови“.
Голем поттик за студирање во странство за него биле и многуте адекватни можности за вработување по завршувањето на студиите, можности кои вели дека речиси и не постојат во Македонија. Како кандидат за докторат, објаснува дека луѓето кај нас генерално имаат погрешна претстава за докторските студии во развиените западни земји.
„За разлика од кај нас, тука студентот не плаќа ништо. Од друга страна пак, добива месечна плата која е сосем доволна за еден лагоден живот. Најголемиот предизвик е да бидеш избран од страна на професорот, но доколку си квалитетен и некој професор ти понуди докторска позиција, парите се најмал проблем“, вели тој.
Она што му го прави животот во Цирих подобар, меѓу другото, е и што животот таму е навистина организиран. Вели дека со леснотија се вадат документи од јавни институции, до минута е точен јавниот превоз, а и целокупниот квалитет на живот е на завидно ниво. Според Златески, таквите околности му дозволуваат заштеденото време, кое во други земји би било непотребно изгубено во чекање, да го искористи за најразлични социјални активности, спорт или други хобија.
Додава и дека би сакал еден ден да се врати во татковината доколку нештата тргнат на подобро, но засега не е оптимист.
„Македонија е моја родна земја, нормално е да постои мислата дека еден ден ќе се вратам назад. Моменталната економско-политичка состојба, за жал, не влева ниту трошка надеж“, смета Златески.
За споредба, вели, младите во Швајцарија релативно лесно доаѓаат до соодветна работа позиција, со солидна плата која им овозможува да уживаат во животот.
„Според мене, финансиската независност и благосостојба е една од најголемите разлики. Младиот човек сака насекаде да прошета и сè да проба. Но, за жал исфрустрираниот млад Македонец кој работи во Македонија или е невработен, има желби, но нема можности за нивно остварување“, заклучува.
Стефанија Тенекеџиева
-
Vlladimir Zllateski, doktorant në Cyrih: U nisa, në kërkim të arsimit më cilësor
“Arsimi duhet të jetë edhe shtylla edhe motori lëvizës i një shoqërie. Mendjet e reja të talentuara të cilat do të kishin kontribuuar në përmirësimin e arsimit, në mënyrë masive largohen nga shteti, ndërsa shteti as që bën diçka ti mbajë këtu, as që nuk e përdor ekspertizën e tyre më pas”, thotë Vlladimir Zllteski, inxhinier i biokimisë dhe kandidat për doktorant në Universitetin Teknik Federal në Cyrih.
Zllateskiështë larguar nga Maqedonia që të studiojë në Universitetin Jakobsnë Bremen, Gjermani, por edhe pas diplomimit, rruga e ka çuar më larg shtetit.
Në Bremen ka kryer edhe studimet e magjistraturës për bio-teknologji molekulare, ndërsa për momentin është në fund me studimet e doktoratës për nano-bioteknologji. Motivimi themelor dhe vendim përfundimtar që të studiojë jashtë shtetit, thotë ai, ka qenë cilësia e arsimit.
“Pjesë e madhe e fakulteteve tona teknike ose shkencore, për fat të keq janë të kufizuara me mjete materiale të cilat investohen në pajisjen e nevojshme dhe për material shpenzues. Pjesa praktike, sot, luan rol krucial në arsimimin e një individi të ri. Pikërisht shtetet e zhvilluara i ofrojnë këto mundësi, janë tërheqëse dhe i gjuajnë individët e suksesshëm. Universitetet tona për fat të keq janë rreshtuar në pozita të ulëta në rang listat e universiteteve në nivel global”.
Shton se në fakultetet maqedonase, numri i punimeve shkencore të publikuara në revista shkencore me impakt faktor është vërtet i vogël, ndërsa ky është indikatori më i besueshëm për cilësinë e institucionit të lartë arsimor. Konsideron edhe atë se është e lartë përqindja e gjimnazistëve të cilët janë regjistruar në fakultet, numër që është i jashtëzakonshëm, ndërsa këtë e ndihmojnë edhe shumë universitete që tani janë hapur, të cilat me kriteret e ulëta për regjistrim dhe dhënien e provimit tërësisht e devalvojnë jo vetëm titullin e diplomës universitare por edhe titullin e diplomës së magjistraturës. Sa për krahasim, thotë, në Zvicër, vetëm një pjesë nga të gjithë gjimnazistët regjistrohen në fakultet – diku ndërmjet 20 – 30 për qind.
Që të bëjnë qoftë edhe ndryshimin më të vogël, ai dhe një mendimtarët e tij , Maqedonas, doktorantë të shpërngulur nga shteti, para disa kohe kanë filluar projektin „Наука за сите“.Edhe pse të gjithë jetojnë jashtë shtetit, megjithatë bëjnë përpjekje të popullarizojnë shkencën në vendin e tyre.
“Ideja jonë fillestare është promovimi i shkencës në mesin e publikut më të gjerë maqedonas, në mënyrë që të jetë lehtë i qasshëm – përmes internet faqes tonë dhe në nivel i cili lehtë do të kuptohet nga publiku më i gjerë, me tekste tona shkencore”.
Nxitje e madhe për studim në vend të huaj për të kanë qenë edhe mundësitë e shumta adekuate për punësim pas përfundimit të studimeve, mundësi të cilat thotë ai pothuajse as që ekzistojnë në Maqedoni. Si kandidat për doktorant, sqaron se njerëzit tek ne në përgjithësi kanë pasqyrë të gabuar në lidhje me studimet e doktoraturës në shtet e zhvilluara perëndimore.
“Për dallim nga ne këtu, atje studenti nuk paguan asnjë gjë. Nga ana tjetër fiton rrogë mujore e cila është krejtësisht e mjaftueshme për një jetë komode. Sfida më e madhe është të zgjidhesh nga profesori, por nëse je cilësor dhe ndonjë profesor të ofron pozitë të doktorantit, paratë janë problemi më i vogël”, thotë ai.
Ajo që ja bën jetën më të mirë në Cyrih, ndër tjerash, është edhe ajo se jeta atje është me të vërtet e organizuar. Thotë se me lehtësi nxirren dokumentet nga institucionet publike, me minuta është i saktë transporti publik, ndërsa edhe e gjithë cilësia e jetës është në nivel të kënaqshëm. Sipas Zllateski, rrethanat e tilla i lejojnë të kursejë kohë, e cila në vendet e tjera do të humbjen pa nevojë në pritje, ndërsa këtu mund ta shfrytëzojë për aktivitete të ndryshme sociale, sport ose hobi të tjera.
Shton edhe se dëshiron një ditë të kthehet në atdheun e vet nëse gjërat fillojnë të përmirësohen, por tani për tani nuk është optimist.
“Maqedonia është vendi im i lindjes, është normale të ekzistojë mendimi se një ditë do të kthehem prapa. Gjendja momentale ekonomike – politike, për fat të keq, nuk jep asnjë grimcë shpresë, ” konsideron Zllateski.
Për krahasim, thotë, të rinjtë në Zvicër, relativisht lehtë gjejnë pozitë punë përkatëse, me rrogë solide e cila ju mundëson ti kënaqen jetës.
“Sipas mua, pavarësia financiare dhe mirëqenia është një nga dallimet më të mëdha. Njeriu i ri dëshiron të udhëtojë kudo dhe të provojë çdo gjë.Por, për fat të keq, i riu Maqedonas i frustruar i cili punon në Maqedoni ose është i pa punësuar, ka dëshira, por nuk ka mundësi për realizimin e tyre”, konkludon.
Владимир Златески, докторанд во Цирих: Заминав во потрага по квалитетно образование
