Пред шест години актерот и режисер Емилијано Кампањола се борел да преживее во Рим, градот со многу моќници во културата. Без терен каде да ја покаже креативноста или место за проби и експерименти со другите италијански актери и уметници.
Тешко било да се балансира креативноста на младите со заработувачката. Институциите немале слух за нивните проблеми. Биле незадоволни.
„Многу луѓе од уметноста не комуницираа помеѓу себе. Но, сè повеќе од нив почнаа да ја подигаат главата, да гледаат околу себе и да забележуваат и други очи кои се во слична ситуација и сакаат да направат промена. Тогаш, првпат во моето искуство, група уметници – театарски и филмски работници, техничари и музичари сфатија дека заедно можат да направат нешто“, вели Емилијано, еден од говорниците на конференцијата за друштвен активизам ЕNGAGE, која ќе се одржи во Битола.
Во тој период на глобални движења на активизам, Кампањола заедно со други уметници почнале да ја комбинираат уметноста и политиката. Упаѓале непоканети на театарски премиери, елегантно облечени и комуницирале со уметниците. Овие акции им давале сила, за конечно во 2011 година да најдат место кое било совршено за нивната политичко-уметничка акција.
„Teatro Valle е историски театар. 
Во него се одржале некои од најважните уметнички изведби. Прилично е интимен, со само 666 места. Римските власти не знаеја што да прават со него – ниту уметнички, ниту политички. Немаше програма и имаше тајни преговори тој да се приватизира. Но, ние знаевме што се случува. Ако најстариот и најотворениот театар се стави во приватни раце, ќе дојде до промена на културната душа на градот и луѓето“, објаснува тој.
Окупацијата, позната како движење Teatro Valle Occupato, следела ден по важниот референдум во Италија на кој граѓаните не дозволиле да се приватизира управувањето со водата во земјата. Упаднале во објектот, организирале конференција за новинарите и ја убедувале полицијата, која дошла да ги отстрани, дека не прават никакво насилство и дека немаат лоши намери.
„Доаѓаа и уметници од други области. Беше како сон. Сакавме да покажеме дека луѓето треба да одлучат што ќе се случува со тој преубав театар, а не властите и моќниците. Требаше да останеме само три дена. Да покажеме симболична акција за нашето несогласување како се организирани театрите во Италија. Останавме три години“, се присетува тој.
Утопија или реалност?
На почетокот биле триесетина луѓе, но бројката постојано растела. Луѓето кои го окупирале театарот биле од најразлична возраст. Од студенти до возрасни професионални уметници. Повеќето биле жени.
„Луѓето спиеја во театарот, поминуваа време и работеа таму. Театарот заживеа како никогаш претходно. Огномет, експлозија на креативност. Секојдневно имаше различни уметнички изведби и претстави. Беше преполно со луѓе“, раскажува Кампањоло.
Целта била театарот да биде што е можно поотворен. Истовремено се труделе тој да биде и одржлив.
„Првите две години беше само нашата крв и пот. Целосно се вложивме во театарот. Никој од нас не беше платен. Правевме многу експерименти. На почетокот добивавме донации од граѓаните. Сакавме да го направиме достапен за луѓето. На влезот имаше кутија за собирање средства во која секој плаќаше колку сака. Се трудевме секој работник да биде платен за својата работа. Но, гледавме тоа да биде праведно, сите да земаат слична сума на пари. Не режисерот да зема три или четири пати повеќе од техничарите и младите актери. Ние, кои ја почнавме акцијата, сфаќавме дека не сме платени со пари затоа што ги дадовме своите животи во тоа – но, добивме знаење и хармонија, нешто повеќе од материјална корист“, вели тој.
Комуницирале со познати правници и филозофи кои помагале во нивната утопистичка идеја за културата како заедничко добро. Движењето го издигнале на ниво кое ќе биде рамно на властите. Дури, вели Кампањоло, биле и посилни од нив. Градоначалникот на Рим сфаќал дека голема акција против нивното движење би му се вратило како бумеранг.
„Решивме дека не сакаме да комунициравме со нив сè додека не нè прифатат како еднакви на нив. Ние не ги признававме како некој кој има знаење што да се прави со театарот – тие требаше да не прашаат нас. Нашата енергија ја насочувавме кон таа идеја за културата како заедничко добро. Како водата и воздухот – нешта кои не можат да се приватизираат, кои ни припаѓаат на сите“, вели Кампањола.
Идејата за окупација се ширела и по другите градови низ Италија. Во Милано бил окупиран напуштен облакодер на неколку недели. Следуваше и „Occupy Wall Street“ во Њујорк. Сите на иста страна. Сите со иста цел – борба против приватизацијата и профитите.
„Направивме промена“
По три години римските власти побарале од нив да го ослободат театарот за да се изврши неопходна реставрација. Им ветиле дека ќе бидат вклучени во сите одлуки околу новата администрација во институцијата. Кампањоло објаснува дека по толку време и енергија вложени во проектот и по безбројните внатрешни битки за секоја одлука или политичка акција која треба да ја преземе Teatro Valle Occupato, се решиле да ја прекинат окупацијата.
„Помисливме дека можеби е време. Бевме неверојатно уморни. Поминаа 3 години. Ги оставивме нашите животи во театарот. Последниот дел беше чуден и тежок. Нешто во наш беше променето. Организацијата, разликите, одлучувањето нè направија малку разделени. Дел од луѓето сакаа уште да се борат за идејата и да продолжи окупацијата, додека другите сакаа да напуштат и да продолжат во друг правец. Кога сте слаби во групата – тогаш сте полесна мета за напад на оние од надвор“, вели тој.
Но, театарот останал заклучен. Реставрација немало. Престанал да работи. Пред два месеци, Емилијано и останатите од Teatro Valle Occupato, се решиле на нова окупација.
„По еден час дојде силна армија која сакаше да не исфрли од таму. Се убедувавме некое време и почнавме да се туркаме на влезната врата. Тоа беше интересна ситуација – ние кои се залагавме да се отвори и да работи театарот ја држевме вратата затворена, а оние од другата страна кои сакаа театарот да биде празен, сакаа да ја отворат вратата. Театро Вале уште еднаш создаде една надреална уметничка претстава“, се присетува тој.
Емилијано вели дека нивното движење ја променило италијанската политика. Окупацијата како културен проект живее на други места низ државата. Како пример го наведува Неапол каде локалната власт тесно соработува со интересите на граѓаните.
Денес има 43 години. Два дена во неделата работи на полиња со винова лоза, за да плати кирија и да си овозможи креативно да твори останатиот период. Себеси се нарекува чувар на градина со стара приказна во руралната периферија на Рим. Таму, под отворено небо, експериментира со уметноста.
„Театарот е почнат во круг покрај оган. Тоа е изворот на театарот. Околу огнот имате илузии и приказни“, објаснува тој.
Д.Е.