Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Тактилните патеки за лица со оштетен вид, кои се и законска обврска при градба на нови тротоари, или ги нема, или се оштетени и блокирани. Нивната нефункционалност е само една од пречките во Македонија со кои се соочуваат лицата со нарушен вид во нивното секојдневие.
Кристијан Лазарев, кој има целосно оштетен вид, вели дека неуспешно се обидувал да ги користи тие патеки.
„Не би сакал да лоцирам конкретна вина, но таа можеби не е во целост кај оние кои ги поставувале, туку поголема вина има кај оние кои покажале како тие треба да се наместат. Тоа се луѓето кои работат кај нас, во Националниот сојуз за слепи лица, кои дозволиле да се направи нешто кое не е соодветно. Кога јас би го правел тоа, не би дозволил воопшто да се прави – ако нема никаква функција“, вели тој.
Лазарев е студент и вели дека успева да се снајде во секојдневието и покрај големиот број на бариери и препреки. Посочува дека во процесот на студирање има повеќе гранки каде што им треба помош на лицата со оштетен вид, посебно во поглед на брајовата литература. Остануваат и проблемите во областа на транспортот и мобилноста.
„Условите во Македонија се релативно лоши. Улиците се такви какви што се. Многу знаци и билборди кои се поставени на несоодветни места. Но, тоа не се единствените пречки, несоодветен е и јавниот и такси превозот и бројни други пречки за ние, како слепи, слободно да се движиме низ урбаните средини“.
Од денешната конференција „Сервиси и услуги за лица со оштетен вид во Македонија“
Сепак, според студијата на Центарот за младински активизам – Крик, учеството на младите со оштетен вид во секојдневниот живот е подобар од некои од земјите во регионот. Истражувањето прикажува колку младите со оштетен вид се задоволни од сервисите кои им ги обезбедуваат институциите и граѓанскиот сектор. Идентична студија, паралелно спроведувале партнерски организации и во Романија, Бугарија, Грција и Кипар.
„Воглавно, доволна инфраструктура нема, меѓутоа сервисите се прилагодени до одредено ниво. Во Македонија резултатите беа на многу повисоко ниво од останатите земји, барем од одговорите на целната група до која ние пристапивме – 60 лица со оштетен вид. Не знам која е причината, дали свесноста – што се можат да искористат како млади луѓе, или пак одредени сервиси навистина функционираат. Тоа останува да го работиме понатаму“, вели Мила Карадафова од Крик.
Радмила Стојковска – Алексовска од здружението „Отворете ги прозорците“, кое се занимава со асистивна информатичка технологија, рече дека се обидуваат да ги поттикнат лицата со попреченост што повеќе да го користат компјутерот како алатка во процесот на образование и вработување.
„Можностите кои ги нуди асистивната технологија за вработувања кај нас, за жал, сè уште не се искористени. Пристапот до работното место сè уште е оптоварен со предрасуди и стереотипи, односно работодавачите не се доволно информирани, ниту свесни за капацитетите на лицата со попреченост. Тоа е поради недостатокот на информации до нив, меѓутоа и недоволно спроведената регулатива која ќе го овозможи тоа“, објасни таа.
Лолита Митевска, од Институтот за трансфузиона медицина, рече дека идејата е преку нив да се овозможи поврзување на волонтерите, хуманите луѓе и лицата кои имаат некакви нарушувања, за што подобра комуникација во понатамошни активности. Токму лицата со попреченост се едни од најхуманите луѓе, посочи таа.
„Ние сме здрави граѓани на оваа земја, но веќе следните пет минути не знаеме што ќе се случува во нашиот живот. И ние можеме да се бидеме во таква состојба, да имаме некое нарушување и да ни треба помош. Самите треба да размислуваме дали ќе останеме пасивни или ќе се вклучиме активно – секој колку може да придонесе за подобрување на сите услуги и односот кон лицата кои имаат било какво нарушување“, потенцираше Митевска.
За Лазарев, ефектите се слаби бидејќи проблемите се решаваат парцијално и со кратки проекти, а не преку перманентно, системско решение. Но и покрај сите предизвици тој останува оптимист и се труди активно да учествува во позитивни промени.
„Не ги преувеличуваме лошите нешта и се трудиме да гледаме посветло на сите негативни ситуации на кои наидуваме. Барем јас сум таков, а би требало такви да бидат и повеќето слепи. Зошто само така може да се направи нешто плус и за нас самите и за општеството“, порачува.
Даниел Евросимоски
-
UDHËT PËR TË VERBRIT U ZHDUKËN, BARIERAT NGELËN
Udhët taktile për personat me shikim të dëmtuar të cilat paraqesin obligim ligjor gjatë ndërtimit të trotuareve të reja, ose nuk ekzistojnë ose janë të dëmtuara dhe të bllokuara. Jo funksionaliteti i tyre është vetëm një nga pengesat në Maqedoni me të cilat përballen personat me shikim të rënduar, gjatë përditshmërisë së tyre.
Kristijan Llazarev, i cili është me shikim tërësisht të dëmtuar, thotë se pa sukses është përpjekur ti shfrytëzojë ato udhë.
“Nuk do të kisha dashur të përcaktoj ku gjendet konkretisht faji, por ai ndoshta nuk qëndron tërësisht te ata të cilët i kanë vendosur, por faj më të madh kanë ata të cilët kanë sugjeruar se si duhet të vendosen të njëjtat. Bëhet fjalë për njerëz të cilët punojnë tek ne, në Lidhjen Nacionale për Persona të Verbër, të cilët kanë lejuar të bëhet diçka që nuk është përkatëse. Nëse do ta kisha bërë unë, nuk do të kisha lejuar aspak të ndërtohet diçka nëse nuk ka aspak funksionalitet”, thotë ai.
Llazarev është student dhe thotë se ia ka dalë të gjendet në përditshmërinë e tij edhe përskaj numrit të madh të barrierave dhe pengesave. Tregon se gjatë procesit të studimit ka pasur më shumë degë ku u është dashur ndihmë personave me shikim të dëmtuar, në veçanti në drejtim të literaturës së Brajovit. Ngelin edhe problemet në sferën e transportit dhe mobilitetit.
“Kushtet në Maqedoni janë relativisht të këqija. Rrugët janë ashtu siç janë. Shumë shenja dhe bilborde të cilat janë vendosur në vende jo përkatëse. Por, këto nuk përbëjnë pengesat e vetme, jo përkatës është edhe transporti publik dhe taksitë dhe shumë pengesa të tjera që ne, të verbrit, lirisht të mos mund të lëvizim në mjedise urbane”.
Megjithatë, sipas studimit të Qendrës për Aktivizëm të të Rinjve – Krik, pjesëmarrja e të rinjve me shikim të dëmtuar në jetën e përditshme është më e mirë krahasuar me disa vende të rajonit. Hulumtimi tregon se sa, të rinjtë me shikim të dëmtuar janë të kënaqur nga shërbimet të cilat ua sigurojnë institucionet dhe sektori civil. Studim identik, paralelisht kanë realizuar edhe organizatat partnere edhe në Rumani, Bullgari, Greqi dhe Qipro.
“Kryesisht, nuk ka infrastrukturë të mjaftueshme, mirëpo shërbimet u janë përshtatur deri në një nivel të caktuar. Në Maqedoni rezultatet ishin në nivel shumë më të ulët krahasuar me vendet të tjera, të paktën nga përgjigjet e grupit të targetuar, të cilëve iu qasëm ne – 60 persona me shikim të dëmtuar. Nuk e di cili është shkaku, nëse vetëdija – çfarë mund të shfrytëzojnë si njerëz të rinj, ose po shërbime të caktuara funksionojnë vërtet. Këtë na ngel ta punojmë më tutje”, thitë Mila Karadafova nga Krik.
Radmilla Stojkivska – Aleksovska nga shoqata “Hapni dritaret”, e cila merret me teknologjinë informatike asistuese, tha se përpiqen të nxisin persona me aftësi të kufizuara, sa më shumë ta përdorin kompjuterin si vegël gjatë procesit të arsimimit dhe punësimit.
“Mundësitë të cilat i ofron teknologjia asistuese për punësim tek ne, për fat të keq, ende nuk shfrytëzohen. Qasja drejt vendeve të punës, ende është e ngarkuar me paragjykime dhe stereotipe, respektivisht punëdhënësit nuk janë mjaft të informuar, as të vetëdijshëm për kapacitetet e personave me aftësi të kufizuara. Kjo për shkak të mungesës së informatave, mirëpo edhe rregullativa e zbatuar në masë të pa mjaftueshme e cila do ta mundësonte këtë”, sqaroi ajo.
Lolita Mitevski, nga Instituti për Medicinë Transfuzione, tha se ideja është që nëpërmjet tyre të mundësohet lidhja me vullnetarët, njerëz human dhe persona të cilët kanë ndonjë çrregullim, për komunikim sa më të mirë gjatë aktiviteteve të mëtejshme. Pikërisht personat me aftësi të kufizuara janë njerëzit më humanë, tha ajo.
“Ne jemi qytetarë të shëndetshëm në këtë vend, por në pesë minutat e ardhshme nuk e dimë çfarë do të ndodhë me jetën tonë. Edhe ne mund të jemi në gjendje të atillë, të kemi ndonjë kufizim dhe të kemi nevojë për ndihmë. Vetë duhet të mendojmë nëse do të ngelim pasiv pse do të përfshihemi në mënyrë aktive – secili sa kemi mundësi të kontribuojmë për përmirësimin e të gjitha shërbimeve dhe raportin ndaj personave të cilët kanë çfarë do qoftë kufizimi”, theksoi Mitevski.
Për Llazarev, efektet janë të dobëta sepse problemet zgjidhen në mënyrë parciale dhe me projekte të shkurtra, dhe jo nëpërmjet zgjidhjeve permanente, sistemore. Por edhe përpos të gjitha sfidave ai ngel optimist dhe përpiqet në mënyrë aktive të marrë pjesë në ndryshime pozitive.
“Ne i hiperbolizojmë gjërat e këqija dhe përpiqemi të shohim më shumë dritë mbi të gjitha situatat negative të cilat i hasim. Të paktën unë jam i këtillë, ndërsa kështu duhet të jenë edhe shumica e personave të verbër. Sepse vetëm kështu mund të bëhet diçka plotësuese edhe për vetë ne edhe për shoqërinë” thotë ai.
Daniel Evrosimoski