Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Министерството за образование и наука (МОН) следната година планира помалку да троши на спортски сали, преводи и печатење стручна литература, а повеќе за ученичкиот стандард и за јакнење на Универзитетот „Мајка Тереза“, покажува предложениот Буџет за 2018 година, кој беше усвоен од Владата и доставен до македонското Собрание за понатамошна расправа.
Иако новата Влада веќе направи еден ребаланс на Буџетот за 2017 година во август, споредбата ја правевме меѓу вкупните расходи на првичниот Буџет за 2017 година, проектиран од претходната влада на чело со ВМРО-ДПМНЕ и Предлог-буџетот за 2018 година, кој е прв целосно скроен од новата Влада предводена од СДСМ. Она што се забележува преку споредувањето на двата документи е дека промената на власта сепак не донесе и радикални промени во финансирањето на образовните политики.
Вкупниот Предлог-буџет на МОН за 2018 година е планиран да биде 25 милијарди денари, еден милион евра помалку од тоа што првично беше проектирано за 2017 година. Во него е вкалкулирано покачувањето на платите од 5% во образованието, кое ќе започне од септември следната година.
*Споредба на вкупниот предлог-буџет на Министерството за образование и наука за 2018 година, со Буџетот за 2017 и ребалансот направен во август
Забележливо е дека повеќе средства се предвидени за високото образование, но, тоа најмногу отпаѓа на безмалку тројно зголемениот буџет на Универзитетот „Мајка Тереза“. Владата за оваа институција предвидува над 3 милиони евра повеќе од лани – од 117 милиони денари на 308 милиони денари. За сите останати државни универзитети планирани се нешто помалку буџетски средства. Универзитетот „Дамјан Груев“, за кој во ланскиот Буџет имаше предвидено скоро 1 милион евра, веќе исчезнува како ставка во Предлог-буџетот за 2018 година.
200 милиони денари се предвидени за изградба на ФИНКИ и Факултетот за физичка култура, чија контроверзна изградба тече од крајот на 2015 година во кампусот на УКИМ.
Голема промена има кај средствата предвидени за ученички стандард. Од ланските 270 милиони денари, следната година средствата за оваа намена предвидено е да пораснат на 412 милиони денари. Средствата за студентски стандард, пак, иако беа зголемени во ребалансот, идната година се намалуваат за околу 20 милиони денари.
Буџетот за наука, кој беше намален и во ребалансот, дополнително се кастри – за цели 185 милиони денари во споредба со првичниот буџет за 2017 година. Најмногу е намалено кај финансирањето на научни институти и преводи на книги од реномирани автори.
16 милиони денари се намалуваат трошоците и за превод и печатење на стручна литература.
За третина се намалени средствата за инвестиции во образованието – од скоро 1,3 милијарди, на 900 милиони денари. Најголемиот рез тука е направен во ставката „изградба на училишни сали во основни училишта“, која е повеќе од преполовена. Од годинешниве, првично предвидени 570 милиони денари за таа намена, следната година Министерството за оваа намена планира околу 250 милиони денари. За 2018 планирани се нешто повеќе средства за изградба на средни училишта и реконструкција на ученички домови, а нешто помалку за изградба на основни училишта.
Од публикацијата „Граѓански Буџет“ – 2018 на Министерството за финансии
За изградба и реконструкција на студентски домови се планирани 270 милиони денари, додека за оваа година, првично беа проектирани 325 милиони, за со ребалансот да се спуштат на 170 милиони денари.
Забележително е дека новата влада преку новиот Буџет планира помалку пари за администрацијата во Министерството. Дури 112 милиони денари се кратат од ставката „разни трансфери“.
„Во 2018 година, Министерството за образование и наука ќе продолжи да врши подобрување на квалитетот на услугите за сместување во ученичките и студентските домови, зголемување на транспарентност при доделување на стипендии за ученици и студенти, развој на научно- истражувачката дејност, техничката култура и технолошкиот развој. Вложувањето во капиталните инвестиции ќе овозможува подобрување на опременоста и условите за изведување на наставата во училиштата, високообразовните установи и домовите“, стои описот и целите на МОН во Предлог-буџетот за 2018.
Повеќе пари за млади и за меѓународни тестирања
Покрај планираните трошоци на МОН, ги разгледавме и буџетите на Бирото за развој на образованието (БРО) и Агенцијата за млади и спорт (АМС).
Буџетот на АМС се намалува од 525 (со ребалансот подигнати на 618 милиони денари), на 478 милиони денари. Но, внатрешната распределба на буџетот е драстично променета. Следната година Владата планира 140 милиони денари повеќе за спорт, а 200 милиони денари помалку за спортски објекти.
Расте и ставката „млади“ предвидено е да добие 10 милиони денари повеќе од годинешниов првичен Буџет (од 21 на 31 милион денари – додека при ребалансот оваа цифра падна на само 8,5 милиони денари).
Расходите на Буџетот за 2018 на презентацијата од Министерството за финансии
Буџетот на БРО за 2018 е намален за скоро 50 милиони денари во споредба со оној кој првично беше предвиден за оваа година. Кратењето е направено во ставката – „Развој и подготовка на наставни програми“ – односно делот на воведување на Кембриџ програма во средното образование, чие суспендирање беше меѓу првите активности на новата Влада.
Двојно повеќе средства се планирани и за меѓународните тестирања – од 3,2 на 6,5 милиони денари.
Од новиот буџет исчезнува и ставката Екстерно-тестирање, кое Собранието го укина на почетокот на јуни, а за кое лани биле предвидени скоро 15 милиони денари.
Општ и амандмански претрес по Предлог-буџетот за 2018, најверојатно ќе почне следната недела, најпрвин во матичната Комисија за финансирање и буџет и Законодавно-правната комисија. Според собранискиот Деловник, претресот може да трае најмногу 10 работни дена. Дополнетиот Предлог-буџет Владата повторно го испраќа во Собранието и за него претресот на седница може да трае најмногу пет дена.
Даниел Евросимоски
*Текстот е напишан во склоп на проектот „На час“, чии активности се финансирани и се спроведуваат во партнерство со Фондација Отворено општество – Македонија.
-
Buxheti i MASH: Më pak para për salla sporti dhe shkencë, më tepër për “Nënë Tereza” dhe standardin e nxënësve
17/11/2017- LAJME, ARSIM
Ministria e Arsimit dhe Shkencës (MASH) vitin e ardhshëm planifikon të shpenzojë më pak për salla sporti, përkthime dhe publikim të literaturës profesionale, ndërsa më tepër për standardin e nxënësve dhe për përforcimin e Universitetit “Nënë Tereza”, shihet nga propozim Buxheti për vitin 2018, i cili u miratua nga Qeveria dhe është dorëzuar në Kuvendin e Maqedonisë, për diskutim të mëtejshëm.
Edhe pse Qeveria tani më bëri një rishikim të Buxhetit për vitin 2017 në gusht, krahasimin e bëjmë ndërmjet shpenzimeve të përgjithshme të Buxhetit fillestar për vitin 2017, i projektuar nga qeveria e kaluar në krye me VMRO- DPMNE-në dhe Propozim – Buxhetin për vitin 2018, i cili është i pari tërësisht i përpiluar nga Qeveria e re e udhëhequr nga LSDM-ja. Ajo që vërehet nëpërmjet krahasimit të dy dokumenteve është se ndryshimi i pushtetit megjithatë nuk rezultoi me ndryshime radikale në politikat financiare dhe arsimore.
Propozim – Buxheti i përgjithshëm i MASH për vitin 2018 është planifikuar të jetë 25 miliardë denarë, një milion euro më pak se ajo që fillimisht është projektuar për vitin 2017. Në të, janë kalkuluar rritja e rrogave për 5% në arsim, që do të fillojë të zbatohet nga shtatori i vitit të ardhshëm.
* Krahasimi i propozim – buxhetit të përgjithshëm të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës për vitin 2018 me Buxhetin për vitin 2017 dhe rishikimin, është bërë në muajin gusht
Vërehet se më shumë mjete janë parashikuar për arsimin e lartë, por, kjo më tepër vlen për buxhetin të rritur pothuajse për tre fish për Universitetin “Nënë Tereza”. Qeveria për këtë institucion parasheh mbi 3 milion euro më shumë se vitin e kaluar – prej 117 milion denarë në 308 milion denarë. Për të gjithë universitetet të tjera shtetërore janë planifikuar diçka më pak mjete buxhetore. Universiteti “Dame Gruev” për të cilin në buxhetin e vitit të kaluar ishin parashikuar pothuajse 1 milion euro, tani më u zhduk si zë nga Propozim – buxheti për vitin 2018.
200 milion denarë, janë parashikuar për ndërtimin e FINKI dhe Fakultetit për Kulturë Fizike, ndërtimi kontrovers i të cilit zgjat deri në fund të vitit 201 në kampusin e UKM.
Ndryshim të madh ka edhe te mjetet e parashikuara për standardin e studentit. Nga 270 milion denarë të vitit të kaluar, vitin e ardhshëm jetët për këtë dedikim janë parashikuar të rriten në 412 milion euro. Mjetet për standard të studentit, nga ana tjetër, edhe pse u zmadhuan me rishikimin, vitin e ardhshëm zvogëlohen për rreth 20 milion denarë.
Buxheti për shkencë, ishte zvogëluar dhe në rishikimin, në mënyrë plotësuese u bë kastrimi për 185 milion denarë të plota, krahasuar me buxhetin fillestar për vitin 2017. Më shumë është zvogëluar te financimi i institucioneve shkencore dhe përkthimi i librave nga autorë me renome.
16 milion denarë zvogëlohen shpenzimet edhe për përkthimin dhe botimin e letërsisë profesionale.
Për një të tretën zvogëlohen mjetet për investime në arsim – nga pothuajse 1,3 miliardë, në 900 milion denarë. Prerja më e vogël këtu është bërë në zërin “ndërtimi i sallave shkollore në shkollat fillore” e cila është zvogëluar më shumë se gjysma. Nga 570 milion denarë fillimisht të parashikuara për këtë vit, për këtë dedikim, vitin e ardhshëm Ministria për këtë dedikim planifikon rreth 250 milion denarë. Për vitin 2018 janë planifikuar më tepër mjete për ndërtimin e shkollave të mesme dhe rikonstruktimin e konvikteve të nxënësve, ndërsa diçka më pak për ndërtimin e shkollave fillore.
Nga publikimi “Buxheti qytetar”- 2018 i Ministrisë së Financave
Për ndërtimin dhe rikonstruktimin e konvikteve studentore janë planifikuar 270 milion denarë, ndërsa për këtë vit, fillimisht ishin projektuar 325 milion, që me rishikimin të zvogëlohen në 170 milion denarë.
Vërehet së qeveria e re nëpërmjet Buxhetit të ri planifikon më pak para për administratën e Ministrisë. Madje 112 milion denarë shkurtohen nga zër “transferime të ndryshme”.
“Në vitin 2018, Ministria e Arsimit dhe Shkencës do të vazhdojë të bëjë përmirësimin e cilësisë së shërbimeve për akomodim në konviktet e nxënësve dhe konviktet studentore, rritjen e transparencës gjatë ndarjes së bursave për nxënës dhe studentë , zhvillimin e veprimtarive shkencore – hulumtuese, kulturën teknike dhe zhvillimin teknologjik. Investimi në investimet kapitale do të mundësojë përmirësimin e gatishmërisë dhe kushteve për realizimin e mësimit në shkollat, institucionet e larta arsimore dhe konviktet”, qëndron në përshkrimin dhe qëllimet e MASH në Propozim – buxhetin për vitin 2018.
Më shumë para për të rinjtë dhe për testime ndërkombëtare
Përpos shpenzimeve të planifikuara të MASH, i shqyrtuam edhe buxhetet e Byrosë për Zhvillimin e Arsimit (BZHA) dhe Agjencisë për të Rinj dhe Sport (ARS).
Buxheti i ARS zvogëlohet prej 525 ( me rishikimin u rrit në 618 milion denarë) në 478 milion denarë. Por, shpërndarja e brendshme e buxhetit është ndryshuar në mënyrë drastike. Vitin e ardhshëm Qeveria planifikon 140 milion denarë më shumë për sport, ndërsa 200 milion denarë më pak për objekte sportive.
Rritet edhe zëri “të rinj”, është parashikuar të fitojë 10 milion denarë më tepër nga Buxheti fillestar i këtij viti ( nga 21 në 31 milion denarë – ndërsa gjatë rishikimit kjo shifër ra në vetëm 8.5 milion denarë).
Shpenzimet e Buxhetit për vitin 2018 gjatë prezantimit të Ministrisë së Financave.
Buxheti i BZHA për vitin 2018 është zvogëluar për pothuajse 50 milion denarë në krahasim me atë i cili ishte parashikuar fillimisht për këtë vit. Shkurtimi është bërë në zërin – “Zhvillimi dhe përgatitja e programeve arsimore” – respektivisht pjesa e vendosjes së Programit Kembrixh në arsimin e mesëm, suspendimi i të cilit ishte ndër aktivitetet e para të Qeverisë së re.
Dyfish m tepër mjete janë planifikuar edhe për testimet ndërkombëtare – prej 3.2 në 6.5 milion denarë.
Nga buxheti i ti zhduket edhe zëri Testim – ekstern, të cilin Kuvendi e anuloi në fillim të muajit qershor, ndërsa për të cilin vjet ishin parashikuar pothuajse 15 milion denarë.
Debati i përgjithshëm dhe debati për amendamentet për Propozim – Buxhetin për vitin 2018, me siguri do të fillojë javën e ardhshme, fillimisht në Komisionin amë për Financa dhe Buxhet dhe në Komisionin Juridik – Ligjdhënës. Sipas Rregullores për punën e Kuvendit, shqyrtimi mund të zgjatë më së shumti 10 ditë pune. Propozim Buxhetin e plotësuar, Qeveria përsëri e dërgon në Kuvend dhe për të shqyrtimi në seancë plenare mund të zgjatë më së shumti pesë ditë.
Daniell Evrosimoski
*Teksti është shkruar në përbërje të projektit “Në orë”, aktivitetet e të cilit financohen dhe realizohen në partneritet me Fondacionin Shoqëri e Hapur – Maqedoni.