Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
„Поаѓањето на училиште за нас беше потрауматично отколку сознанието дека нашата ќерка има аутизам“.
Вака Домника Кардула ја почнува својата приказна за запишувањето на малата Ерато, во редовно основно училиште. Иако образовниот систем декларативно се залага за инклузија на лицата со посебни образовни потреби, во пракса овие процеси тешко се придвижуваат.
„Се покажа дека од инклузија нема ни ‘И’. Во тој период од една година, од училиштето не сторија ништо за обезбедување на соодветен кадар за помош. Колку и да имаше волја кај персоналот и кај наставниците, не умееа да се справат“, вели Кардула.
Таа говореше во шестата емисија „НаЧас“, посветена на проблемите на учениците со посебни образовни проблеми. Раскажува дека децата брзо ја прифатиле Ерато, но не и некои родители.
„Наидовме на отпор кај некои од родителите кои не сакаа дете со аутизам да учи со нивните деца бидејќи сметаат дека го ремети цел клас“, истакна Кардула.
Гордана Блажевска Спиридонова, психолог во гимназијата „Никола Карев“ вели дека е свесна за ваквите проблеми. Надлежните, забележува, почнаа системот за инклузија да го градат од кров, наместо да почнат од темелот.
„Училиштата не се спремни. Се почнува со Закон кој вели дека имате можност да запишете деца со посебни потреби, но нема програми, просторни капацитети како рампи и лифтови. Ние сме препуштени сами на себе и на импровизации“, вели Блажевска Спиридонова.
За лошите услови за учење на децата со посебни образовни потреби се потсетува и Ема Ананиевска, сега веќе апсолвентка на Музичката академија. И нејзините родители инсистирале таа да посетува редовно, наместо специјално училиште за лица со оштетен вид.
„Одредени работи што ми се случувале, некој да ми ги кажува немаше да верувам. При самото запишување во основно училиште имало отпор од тогашната директорка. Таа не сакала да ме запише бидејќи немало да можам да се качувам по скали. Јас на 4 години, кога моите врсници си играа со кукли, учев Браево писмо, бидејќи моите знаеле дека нема кој да ме учи на училиште. Не ми беше лесно, но од друга страна, тоа излезе добро, бидејќи веќе имав навика кога тргнав на училиште“, раскажува Ананиевска.
Асистивната технологија не и била достапна, иако специјалното основно училиште за лица со оштетен вид било должно да и даде да ја користи.
„Тие си ги чуваа само за децата во нивното училиште. Мајка ми ги читаше лекциите на диктафон, а другите лекции ги копиравме од пријатели. Во средно беше уште потешко бидејќи немаше литература. За мене немаше книги. Баравме аудио книги, но од МОН ни кажаа дека немале обезбедено авторски права, дека ќе ги злоупотребам“, вели Ананиевска.
Но тоа не ја спречило во нејзината желба за учење. Иако препреките биле секојдневни, понекогаш за неа и целосно нелогични. потсетувајќи се на некои за неа сосема нелогични работи.
„Петки ми беа сите. Најголем проблем имав со математика, со професорката бидејќи ми беше лута што немав домашно по геометрија“, вели студентката по пијано.
Наташа Ангелевска, која работи на полето на образовните политики во Фондација Отворено општество – Македонија, истакнува дека има бројни проблеми во делот на инклузивното образование.
„Ние треба да имаме инклузивно образование, но реалноста покажува спротивно. Асистивната технологија е една од пречките кои ги имаме во образованието, како и неспремните наставници“, вели Ангелевска.
Таа е револтирана што успехот на инклузијата зависи од моќта на семејството на ученикот со посебни образовни потреби.
„За жал, нашите училишта се насочени само со просечни ученици, другите ги изоставуваме. Тие паѓаат на товар на упорноста и желбата на семејството. Ни треба ментална и институционална поддршка. Ако од долу од системот добивате барања, додека стигнат до горе излегува расипан телефон. Разговорите се нелогични кога се ќе се сведе на правилници. Вистинското работење е на терен“, вели Ангелевска.
Иако Уставот пропишува дека основното образование е задолжително и бесплатно за сите, учениците како Ерато и Ема се соочуваат со сериозни предизвици.
„Треба да им се обезбеди соодветена литеатура и кадар. Тоа ги вклучува дефектолозите и личните асистенти. Мене мораше некој од дома да ме носи на училиште, бидејќи знаеме каква ни е инфраструктурата. Не е комлицирано, треба само волја од институциите и кадарот“.
„ Инклузијата треба да почне од градинката и од домот на секој нас, да посочиме на децата дека постојат поразлични од другите и тоа се деца кои не бараат сожалување, туку подадена рака и љубов, можност. Тие не се помалку вредни од другите“, одлучна е Кардула.
Со ова се согласува и психологот Блажевска Спиридонова.
„Овие деца десет пати повеќе се трудат од останатите, а тоа не се вреднува“, вели училишниот психолог.
*Серијалот „На час“ е финансиран и се спроведува во партнерство со Фондација Отворено општество – Македонија.
-
NëOrë: Inkluzion në letër – shkollat të pa përgatitura për nxënësit me nevoja të veçanta
01/12/2017, LAJME, ARSIM
“Nisja në shkollë për ne ishte më traumatike sesa fakti që vajza jonë ka autizëm”.
Kështu, Dominika Kardula e filloi storjen e vet për regjistrimin e Eratos së vogël, në shkollë fillore të rregullt. Edhe pse sistemi arsimor deklarativish angazhohet për inkluzion të personave me nevoja të veçanta arsimore, në praktikë këto procese lëvizin ngadalë.
“U tregua se nga inkluzioni nuk ka as “I”. Gjatë asaj periudhë prej një vit, të shkollës nuk bënë asgjë për sigurimin e kuadrit përkatës për ndihmë. Sado që të kishte vullnet personeli dhe mësimdhënësit, nuk ia dolën të përballen”, thotë Kardula.
Ajo foli në emisionin e gjashtë “NëOrë”, që ju përkushtua problemeve të nxënësve me nevoja të veçanta arsimore. Sqaron se fëmijët shpejt e kanë pranuar Eraton, por jo edhe disa prindër.
“Hasëm në rezistencë te disa prindër të cilët nuk deshën fëmijë me autizëm të mësojë me fëmijët e tyre, sepse mendojnë se do të çrregullohet e gjithë klasa”, theksoi Kardula.
Gordana Bllazhevska Spiridonova, psikologe në gjimnazin “Nikolla Karev” thotë se është e vetëdijshme për problemet e këtilla. Kompetentët, thotë ajo, filluan sistemin për inkluzion ta ndërtojnë nga kulmi, në vend të fillojnë nga themeli.
“Shkollat nuk janë të gatshme. Gjithçka fillon me Ligjin i cili thotë se keni mundësi të regjistroni fëmijë me nevoja të veçanta, por nuk ka programe, kapacitete hapësinore si rampa dhe ashensorë. Ne jemi lënë vetë të kujdesemi për veten dhe të improvizojmë”, thotë Bllazhevska Spiridonova.
Për kushtet e këqija për mësim, për fëmijët me nevoja të veçanta arsimore përkujtohet edhe Ema Ananievska, tani absolvent në Akademinë e Muzikës. Edhe prindërit e saj kanë insistuar ajo të vizitojë shkollë të rregullt, në vend të shkojë në shkollë për persona me shikim të dëmtuar.
“Gjëra të caktuara që më kanë ndodhur, dikush të mi kishte thënë nuk do ta kisha besuar. Gjatë regjistrimit në shkollë fillore ka pasur rezistencë nga drejtoresha e atëhershme. Ajo nuk ka dashur të më regjistrojë sepse nuk do të mund të hip nëpër shkallë. Unë në moshën time 4 vjeçe, kur moshatarët e mi, luanin me kukulla, e mësoja alfabetin e Braevit, sepse prindërit e mi e dinin se nuk do të ketë kush të më mësojë në shkollë. Nuk e kisha të lehtë, por nga ana tjetër, kjo rezultoi mirë, sepse kisha fituar shprehi kur fillova shkollën”, sqaron Ananievska.
Teknologjinë ndihmëse, nuk e ka pasur të qasshme, edhe pse shkolla fillore speciale për persona me shikim të dëmtuar është e obliguar t’ia japë për përdorim.
“Ato i rruajnë vetëm për fëmijët e shkollës së tyre. Nëna mi lexonte mësimet në regjistrues zanor, ndërsa mësimet të tjera i kopjonim nga miqtë. Në shkollë të mesme ishte edhe më vështirë, sepse nuk kishte literaturë. Për mua nuk kishte libra shkollor. Kërkonim audio libra, por nga MASH na thanë se nuk kanë siguruar të drejtat autoriale, dhe se do ti keqpërdor”, thotë Ananievska.
Por kjo nuk e ka penguar në dëshirën e saj për mësim. Edhe pse pengesat kanë qenë të përditshme, ndonjëherë për të edhe tërësisht të palogjikshme. Kujtohet në disa punë të cilat për atë janë krejtësisht të palogjikshme.
“Pesëshe i kisha të gjitha. Problem më të madh kisha me matematikën, me profesoreshën sepse më hidhërohej që nuk bëja detyrat e shtëpisë për gjeometri”, thotë studentja e pianos.
Natasha Angelevska, e cila punon në fushën e politikave arsimore në Fondacionin Shoqëri e Hapur – Maqedoni, theksoi se ka probleme të shumta në pjesën e arsimit inkluziv.
“Ne duhet të kemi arsim inkluziv, por realiteti e dëshmon të kundërtën. Teknologjia ndihmëse është një nga pengesat të cilat i kemi në arsim, si dhe mësimdhënësit e pa përgatitur”, thotë Angelevska.
Ajo është e revoltuar që suksesi i inkluzionit varet nga fuqia e familjes së nxënësit me nevoja të veçanta arsimore.
“Për fat të keq, shkollat tona janë të udhëzuara vetëm me nxënës mesatar, të tjerët i lëmë anash. Ata bien në barë të këmbënguljes dhe dëshirës së familjes. Na duhet mbështetje mentale dhe institucionale. Nëse nga poshtë, nga sistemi fitoni kërkesa, derisa të mbërrijnë lartë rezulton telefon i prishur. Bisedat janë të palogjikshme kur bëhet fjalë për rregullore. Puna e vërtetë është në terren”, thotë Angelevska.
Edhe pse Kushtetuta përcakton se arsimi fillor është i obligueshëm dhe pa pagesë për të gjithë, nxënësit si Erato dhe Ema, përballen me sfida serioze.
“Duhet tu sigurohet literaturë përkatëse dhe kuadër. Kjo i përfshin defektologët dhe asistentët personal. Mua, duhej nga shtëpia dikush të më çojë në shkollë, sepse e dimë si është infrastruktura. Nuk është e komplikuar, duhet vetëm vullnet nga institucionet dhe kuadri”.
“Inkluzioni duhej të fillojë që në kopsht dhe nga shtëpia e secilit nga ne, tu tregojmë fëmijëve se ekzistojnë njerëz me ndryshe nga të tjerët dhe këta janë fëmijë të cilët nuk kërkojnë mëshirë, por dorë të shtrirë dhe dashuri, mundësi. Ata, nuk janë më pak të vlefshëm se të tjerët”, është e prerë në qëndrimin e saj Kardula.
Me këtë pajtohet edhe psikologu Bllazhevsja Spiridonova.
“Këta fëmijë, dhjetë herë më tepër përpiqen krahasuar me të tjerët, ndërsa kjo nuk vlerësohet”, thotë psikologu i shkollës.
* Seriali “Në orë” financohet dhe realizohet në partneritet me Fondacionin Shoqëri e Hapur – Maqedoni.