Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Најавата за поскапување на струјата донесе протести низ повеќе македонски градови. Револтот се излева по улиците секој петок. Меѓу демонстрантите во Скопје се и активистите поврзани преку социјалниот центар „Дуња“ и Социјалистичка зора, сега здружени и преку подкаст-платформата „Гласни идеи“
Џејлан Велиу е дел од таа дружина. Велиу е активистка во областа на работничките права и класната борба, но тоа не го исклучува нејзинот активизам и на други полиња. Смета дека активизмот треба да донесе подобар и похуман свет, односно подобра иднина.
Велиу раскажува дека мерките против корона-вирусот донесоа забрани, а тоа донесе времено разбивање на сето она што подразбира активизмот, од теоретски дискусии и трибини, па до неможност за теренски активности и протести. Оттука, другари што беа активни преку разни иницијативи и протести, сега повторно се ангажираат за социјални и еманципаторски прашања. Делуваат и преку „Гласни идеи“. Уште во март – направија и петиција за воведување евтина тарифа на струја во текот на целото деноноќие.
„Не можевме да прифатиме нашата политичка активност да замре, особено не во период кога пандемијата најави испуштање работници од работни места и воопшто социјална несигурност и сиромаштија. Така, подкастот ‘Гласни идеи’ и протестите против поскапувањето на струјата, како идеја датираат од втората половина на месец март. Ние со другарите креиравме петиција, која, без да ја спонзорираме, единствено преку лични профили, во рок од 48 часа стана вирална и ја потпишаа некаде околу 40.000 граѓани“, потенцира активистката.
Од Владата не добиле никаков одговор. Напротив, вели Велиу, волјата на 40.000 граѓани поминала само со една изјава на претседателот на Регулаторна комисија – дека тоа не е возможно. Револтот потоа се разгори кога беше најавено покачување на струјата за 7,4%.
Џејлан Велиу
„Значи, додека баравме укинување на скапата тарифа за време на кризната состојба која настана поради пандемијата, капиталистите преку нивната Регулаторна комисија без трошка срам одлучија да ја покачат цената на електричната енергија, и тоа во услови на намалени плати и зголемена невработеност“, потенцира Велиу.
Одлуката одекна во јавноста. Протести во Скопје стартуваа група граѓани од Чаир, а „Гласни идеи“ активно учествуваат и помагаат на разни начини. Изминатава година организираа и теренска акција, за Денот на трудот. Не прифаќаа да останат тој ден дома, да остане денот незабележан, а имале и дополнителни мали акции.
Нашите барања: Регулаторна комисија за енергетика веднаш да ја поништи одлуката за покачување на електрична енергија од 7,4%, и потоа да ја намали цената за 46%. Второто барање е Владата да го намали ДДВ-то од 18% на 5%. Понатаму, третото барање е Собранието да ја укине Регулаторна комисија за енергетика, затоа што овој орган им служи само на големите апетити на бизнис групите, а во исто време штети на граѓаните. И, четвртото барање – Собранието да формира независно тело, кое ќе има мисија да ги верификува услугите на енергетските компании кон граѓаните, да ги истражува и разгледува сите жалби и поплаки на граѓаните кон овие компании, потенцира Велиу.
Во однос на протестите, вели дека тоа се маршеви каде се групираат луѓе. Меѓутоа, потенцира Велиу – „или сите ќе умреме од корона, или ќе умреме од сиромаштија“. Односно, имаат две опции, или да седат дома и да прифаќаат се’ што им се нуди, а се одразува врз нивните џебови и животи, или да излезат надвор и да се заразат од корона.
„Нормално, ова го кажувам фигуративно. Народски кажано ‘кога ќе дојде нож до коска“ – никој не мисли на тоа дали ќе се зарази или не, туку гледа дали до утредента или крајот на месецот ќе има што да јаде, како да се прехрани. Затоа сметаме дека протестите се потребни, нормално со запазување на сите мерки за носење маска и одржување дистанца. Помалиот број на протестирачи, на демонстранти го должам баш на тоа. Дека се случуваат сепак во време на епидемија. Но, повторно ме охрабрува фактот што има луѓе што секоја недела излегуваат да простестираат, без разлика на епидемијата“, нагласува активистката.
Велиу смета дека е тешко, но ќе продолжат. Протестите се одвиваат секоја недела, обично во петок. И тоа во различни облици, некогаш во форма на блокада, некогаш како маршеви.
И за 25 септември беше планирана блокада на две раскрсници, меѓутоа, вели Велиу, полицијата не дозволи да се пријави протестот, со аргумент дека доаѓала странска делегација. Истиот тој ден беше планиран и протест за Глобалниот ден за климатска акција, собир кој беше дислоциран спроти Владата.
„И сега, јас се прашувам – дали сме толку опасни, па да им наштетиме на странската делегација и затоа не ни дозволуваат да протестираме, или пак, од друга страна, власта се срами од незадоволството на народот? Јас мислам дека е второто. Бидејќи, демократско право е преку протест да си го искажеш своето мислење, за власта да дозволи во одреден ден, на одредено место и одреден термин – ние да протестираме“, констатира Велиу.
Бојан Шашевски
*Првична верзија од темата беше објавена во подкастот Мегафон
-
“Ide të zëshme” kundër energjisë elektrike të shtrenjtë dhe padrejtësisë sociale
Njoftimi për çmime më të larta të energjisë elektrike solli protesta në disa qytete të Maqedonisë. Revolta derdhet rrugëve çdo të Premte. Midis protestuesve në Shkup janë aktivistë të lidhur përmes qendrës sociale “Dunja” dhe Agimi Socialist, tani të bashkuar përmes podcast platformës “Ide të zëshme”.
Xhejlan Veliu është pjesë e atij grupi. Veliu është një aktiviste në fushën e të drejtave të punëtorëve dhe luftës së klasave, por ajo nuk e përjashton aktivizmin e saj edhe në fusha të tjera. Ajo beson se aktivizmi duhet të sjellë një botë më të mirë dhe më njerëzore, pra një të ardhme më të mirë.
Veliu thotë se masat kundër virusit korona kanë çuar në ndalime, të cilat kanë çuar në një rrënim të përkohshëm të gjithçkaje që nënkupton aktivizmi, nga diskutimet teorike dhe debatet te pamundësia e aktiviteteve dhe protestave në terren. Së këndejmi, shokët që ishin aktivë përmes iniciativave dhe protestave të ndryshme, tani janë duke u angazhuar përsëri në çështje sociale dhe emancipuese. Ata gjithashtu veprojnë përmes „Гласни идеи“. Qysh në mars – ata bënë peticion për futjen e një tarife të lirë të energjisë elektrike gjatë gjithë ditës.
“Ne nuk mund të pranonim që aktiviteti ynë politik të shuhej, veçanërisht jo në një kohë kur pandemia shkaktoi shkarkimin e punëtorëve, pasigurinë sociale dhe varfërinë në përgjithësi. Kështu, podkasti ‘Ide të zëshme’ dhe protestat kundër rritjes së çmimeve të energjisë elektrike, si ide datojnë nga gjysma e dytë e marsit. “Unë dhe miqtë e mi krijuam një peticion, të cilin, pa e sponsorizuar, vetëm përmes profileve personale, u bë viral brenda 48 orësh dhe u nënshkrua nga rreth 40,000 qytetarë,” tha aktivisti.
Ata nuk morën ndonjë përgjigje nga Qeveria. Përkundrazi, thotë Veliu, vullneti i 40,000 qytetarëve kaloi me vetëm një deklaratë të Presidentit të Komisionit Rregullativ – se kjo nuk është e mundur. Revolta pastaj u ndez kur u njoftua për një rritje prej 7.4% të energjisë elektrike.
“Pra, ndërsa kërkonin heqjen e tarifës së shtrenjtë gjatë krizës së shkaktuar nga pandemia, kapitalistët, përmes Komisionit të tyre Rregullator, paturpësisht vendosën të rrisin çmimin e energjisë elektrike, në kushtet e pagave të ulura dhe rritjes së papunësisë,” tha Veliu.Vendimi bëri jehonë në publik. Protestat në Shkup filluan nga një grup qytetarësh nga Çairi ndërsa “Ide të zëshme” marrin pjesë në mënyrë aktive dhe ndihmojnë në mënyra të ndryshme. Vitin e kaluar, ata organizuan një aksion në terren për Ditën e Punës. Ata nuk pranuan të qëndronin në shtëpi atë ditë, të linin ditën pa u vënë re dhe kishin veprime të vogla shtesë.
Kërkesat tona: Komisioni Rregullator i Energjisë duhet të anulojë menjëherë vendimin për rritjen e energjisë elektrike me 7.4%, dhe më pas të ulë çmimin me 46%. Kërkesa e dytë është që Qeveria të ulë TVSH-në nga 18% në 5%. Për më tepër, kërkesa e tretë është që Parlamenti të shfuqizojë Komisionin Rregullator të Energjisë, sepse ky organ i shërben vetëm orekseve të mëdha të biznes grupeve dhe në të njëjtën kohë dëmton qytetarët. Dhe, kërkesa e katërt – Kuvendi të krijojë një trup të pavarur, i cili do të ketë misionin për të verifikuar shërbimet e kompanive të energjisë për qytetarët, për të hetuar dhe shqyrtuar të gjitha ankesat e qytetarëve ndaj këtyre kompanive, tha Veliu.
Lidhur me protestat, ajo thotë se ato janë marshime ku grupohen njerëzit. Sidoqoftë, Veliu thekson – “ose të gjithë do të vdesim nga korona, ose do të vdesim nga varfëria”. Pra, kanë dy mundësi, ose të ulen në shtëpi dhe të pranojnë gjithçka që u ofrohet, e cila reflekton në xhepat dhe jetën e tyre, ose të dalin dhe të infektohen nga korona.“Natyrisht, unë e them këtë në mënyrë figurative. Në përgjithësi, ‘kur thika arrin deri në kockë’ – askush nuk mendon nëse do të infektohet apo jo, por shikon nëse do të ketë diçka për të ngrënë deri ditën tjetër ose deri në fund të muajit. Kjo është arsyeja pse ne besojmë se protestat janë të domosdoshme, normalisht duke respektuar të gjitha masat për mbajtjen e maskave dhe mbajtjen e distancës. Numrit më të vogël të protestuesve i detyrohem pikërisht për këtë. Se prapëseprapë ato ndodhin në kohë epidemie. “Por përsëri jam i inkurajuar nga fakti që ka njerëz që dalin çdo javë për të protestuar, pavarësisht nga epidemia.”
Veliu mendon se është e vështirë, por ata do të vazhdojnë. Protestat zhvillohen çdo javë, zakonisht të premteve. Dhe në forma të ndryshme, herë në formën e një bllokade, herë si marshime.
Edhe për 25 shtator ishte e palnifikuar bllokatë në dy udhëkryqe, por Veliu tha se policia nuk lejoi të paraqitet protesta, me argumentin se po vinte një delegacion i huaj. Po të njëjtën ditë ishte planifikuar protestë për Ditën Globale për Veprim Klimaterik. tubim që ishte dislokuar përballë Qeverisë.
“Dhe tani, pyes veten – a jemi kaq të rrezikshëm sa që të dëmtojmë delegacionin e huaj dhe për këtë arsye nuk na lejojnë të protestojmë, apo nga ana tjetër, turpërohet qeveria për pakënaqësinë e popullit?” Unë mendoj se është kjo e dyta. “Për shkak se është e drejtë demokratike të shprehësh mendimin tënd përmes protestës, që qeveria të na lejojë të protestojmë në një ditë të caktuar, në një vend të caktuar dhe një termin të caktuar,” përfundoi Veliu.
Bojan Shashevski