Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Службено возило со кожен волан, шест звучници и металик боја кое било набавено на тендер за КОВИД-19 е само еден од примерите за можна злоупотреба во новиот извештај на Центарот за граѓански комуникации (ЦГК) кои ги мониторираа јавните набавките за КОВИД-19.
Покрај службеното возило, во извештајот се посочени и други јавни набавки кои тешко можат да се доведат во врска со КОВИД-19, како на пример набавка на печатени обрасци за амбулантен дневник, семеен патронажен дневник, извештај за пари, книга за редовност, рецепти, советувалиште за доенчиња, забоздравствен картон или пак неколку набавки на компјутери.
„Многу набавки во мониторираниот примерок, иако се означени како набавки за КОВИД-19, не можат да се доведат во врска со КОВИД-19. Иако некои од тие набавки можеби навистина, барем индиректно, се поврзани со заштита од КОВИД-19, сепак, поради тоа што институциите не ја исполнуваат законската обврска да ги образложуваат потребите од набавките – не може да се сфати дека на каков било начин се поврзани со кризата. Инаку, таквото образложение во себе би требало да ги содржи и причините за набавката, со што јасно би се навела поврзаноста на потребата набавка со заштита од КОВИД-19“, велат од ЦГК.
Од организацијата додаваат дека на сите вакви тендери од мониторираниот примерок имало само по една понуда, дури и за набавка на производи за коишто вообичаено има поголема конкуренција.
Извештајот е изработен врз основа на длабински мониторинг на постапките за јавни набавки на стоки, услуги и работи чии договори се склучени во второто полугодие од 2021 година, а од ЦГК велат дека јавните набавки поврзани со КОВИД-19 и во второто полугодие од 2021 година, односно и по повеќе од една година од почетокот на кризата, изобилуваат со проблеми и ризици од корупција.
Дел од заклучоците во извештајот се:
- Проценетите вредности на набавките и натаму се многу повисоки од цените добиени на тендерите, што може да упатува на ризикот од намерно оставање простор за склучување договори по повисока вредност за да има доволно пари и за корупција.
- Кога има еден понудувач или останува еден понудувач по елиминирање на другите понуди во фазата на евалуација, речиси без исклучок понудената цена се совпаѓа или е многу блиску до проценетата вредност на набавката иако таа не е јавно објавена, што упатува на претходно вонзаконско договарање меѓу институциите што набавуваат и фирмите понудувачи.
- И натаму има големи разлики во цените за исти производи, набавени во ист временски период, што се движат и до 500 %.
- При набавката на реагенси, постои долгорочна зависност од фирмата чијшто апарат за тестови го користи институцијата, што содржи ризик од плаќање високи цени за реагенсите и можност за корупција.
- Постои слаба документираност на и онака нетранспарентните постапки со преговарање без објавување оглас.
- Ангажирањето надворешни лица и фирми за спроведување на јавните набавки носи високи ризици од судир на интереси и корупција.
- Како јавни набавки за КОВИД-19 се набавувани производи што не можат лесно да се доведат во врска со пандемијата, како, на пример, службено патничко возило со кожен волан, шест звучници и металик боја.
Од ЦГК посочуваат дека овој извештај е изработен врз основа на длабински мониторинг на 40 постапки за јавни набавки на стоки, услуги и работи за заштита од КОВИД-19, чии договори се склучени во второто полугодие од 2021 година, односно од 1 јули до 31 декември 2021 година.
Опфатените постапки претставуваат 52 % од сите тендери за КОВИД-19 во периодот на мониторингот (вкупно 77 тендери). Вредноста на мониторираните тендери изнесува 1,25 милиони евра, што е 30,4 % од вредноста на сите тендери за КОВИД-19 во анализираниот период (4,1 милиони евра).
Целосниот извештај е достапен на следниов ЛИНК.
-
Automjet zyrtar, me timon lëkure dhe gjashtë altoparlantë, blihet në tender për COVID-19, QKQ paralajmëron për rreziqet e korrupsionit
Automjet zyrtar me timon lëkure, gjashtë altoparlantë dhe bojë metalike që u prokurua në një tender për COVID-19 është vetëm një nga shembujt e abuzimit të mundshëm në një raport të ri të Qendrës për Komunikim Qytetar (QKQ) që monitoroi prokurimin publik për COVID-19.
Кrahas automjetit zyrtar, raporti tregon edhe blerje të tjera publike që vështirë se mund të lidhen me COVID-19, si blerja e formularëve të printuar për ditarin ambulator, ditarin e patronazhit të familjes, raportin e parave, librin e rregullsisë, recetat, qendër për këshillim për foshnja, kartë shëndetësore ose disa blerje kompjuterësh.
“Shumë prokurime në mostrën e monitoruar, ndonëse etiketohen si prokurime për COVID-19, nuk mund të gjurmohen në lidhje me COVID-19. Ndonëse disa nga këto prokurime, të paktën në mënyrë indirekte, mund të lidhen me mbrojtjen kundër COVID-19, megjithatë, për shkak se institucionet nuk e përmbushin detyrimin ligjor për të justifikuar nevojat e prokurimeve – nuk mund të kuptohet se a janë ato në ndonjë mënyrë të lidhur me krizën. Ndryshe, një shpjegim i tillë duhet të përfshijë arsyet e prokurimit, ku do të shprehej qartë lidhja ndërmjet nevojës për prokurim dhe mbrojtjes nga COVID-19”, thonë nga QKQ.
Organizata shton se në të gjithë tenderët e tillë nga mostra e monitoruar ka pasur vetëm një ofertë, madje edhe për prokurimin e produkteve për të cilat zakonisht ka më shumë konkurrencë.
Raporti është përgatitur në bazë të monitorimit të thelluar të procedurave për prokurimin publik të mallrave, shërbimeve dhe punëve, kontratat e të cilave janë lidhur në gjysmën e dytë të vitit 2021, dhe QKQ thotë se prokurimet publike kanë të bëjnë me COVID-19 dhe në gjysmën e dytë të vitit 2021, pra edhe pas më shumë se një viti nga fillimi i krizës, ato janë plotë me probleme dhe rreziqe korrupsioni.
Disa nga konkluzionet në raport janë:
- Vlerat e përllogaritura të prokurimeve janë ende shumë më të larta se çmimet e fituara në tenderë, gjë që mund të tregojë rrezikun e lënies së qëllimshme të hapësirës për lidhjen e kontratave me vlerë më të lartë për të pasur para të mjaftueshme dhe për korrupsion.
- Kur ka një ofertues ose një ofertues mbetet pas eliminimit të ofertave të tjera në fazën e vlerësimit, pothuajse pa përjashtim çmimi i ofruar përputhet ose është shumë afër vlerës së parashikuar të prokurimit edhe pse nuk është shpallur publikisht, gjë që tregon për marrëveshje të mëparshme të paligjshme ndërmjet institucioneve që prokurojnë edhe kompanitë ofertuese.
- Vazhdon të ekzistojnë dallime të mëdha në çmime për të njëjtat produkte, të blera në të njëjtën periudhë kohore, që shkojnë deri në 500%.
- Në prokurimin e reagentëve ka një varësi afatgjatë nga kompania, aparatin e testimit të së cilës përdor institucioni, që sjell rrezikun e pagesës së çmimeve të larta të reagentëve dhe mundësinë e korrupsionit.
- Ka dokumentacion të dobët të procedurave tashmë jotransparente të negociatave, pa shpallje njoftimi.
- Angazhimi i personave dhe kompanive të jashtme për zbatimin e prokurimeve publike mbart rreziqe të larta të konfliktit të interesave dhe korrupsionit.
- Si prokurim publik për COVID-19, prokurohen produkte që nuk mund të lidhen lehtësisht me pandeminë, si p.sh. automjet zyrtar pasagjerësh me timon lëkure, gjashtë altoparlantë dhe bojë metalike.
QKQ thekson se ky raport është përgatitur në bazë të monitorimit të thelluar të 40 procedurave për prokurim publik të mallrave, shërbimeve dhe punëve për mbrojtje nga COVID-19, kontratat e të cilave janë lidhur në gjysmën e dytë të vitit 2021, pra nga 1 korrik deri më 31 dhjetor 2021.
Procedurat e mbuluara përfaqësojnë 52% të të gjithë tenderëve për COVID-19 në periudhën e monitorimit (77 tenderë në total). Vlera e tenderëve të monitoruar është 1.25 milionë euro, që përbën 30.4% të vlerës së të gjithë tenderëve për COVID-19 në periudhën e analizuar (4.1 milionë euro).
Raporti i plotë gjendet në LIDHJEN e mëposhtme.
