Овојпат во #РаскажиМи читаме збир раскази од Горан Петревски. Исполнети со луцидност и напишани во совршено кратка форма, и претходно објавивме дел од расказите на Петревски.
Најдолгиот пат
Кога влегов во колата, неочекувано помислив на книгата „Човекот кој беше Четврток“, не знам зошто помислив на неа, можеби зашто беше четврток, но тоа не е никакво објаснение, зашто беше најобичен четврток, а освен тоа, не знам што има во книгата, дали има убави нешта, како што има во некои книги (на пример, „Кротка“), или има грди нешта (на пример, „Мојата борба“).
Едноставно, влегов во колата и возев како што возам секој ден: излегувам на споредната улица, па вртам десно, застанувам на семафорот и продолжувам по булеварот, пак вртам десно, се исклучувам од булеварот, па лево, чекам на уште еден семафор, потоа следува уште еден и уште еден, тогаш вртам десно и пристигнувам.
Секој ден ги правам тие механички движења, го вртам воланот, со нозете притискам на педалите, со десната рака ги менувам брзините, не знам зошто го правам сето тоа, но го правам и не размислувам за смислата, не размислувам за ништо што е поважно од тоа. Значи, како илјадници пати претходно, тој ден пристигнав на работа и пак не размислував, но нешто се скрши во мене и не влегов во мојата канцеларија.
Три минути подоцна, жената што работи во архивата љубезно се насмеа кога побарав лист хартија, а кога ја прашав дали смеам да седнам, се насмевна и рече: „Секако, слободно, повелете.“ Додека пишував на листот што ми го даде, таа запишуваше нешто во дебелата книга со тврди корици, а низ прозорецот се слушаа гласови на деца – сигурно, во блиското училиште завршиле часовите. Две минути подоцна, жената што работи во архивата пребледе кога молкум го ставив листот пред неа, а таа набрзина го прочита и
сфати дека давам отказ од работата. Беше толку изненадена, што не стигна ниту да мепраша зошто го правам тоа, но дури и да прашаше, немаше ништо да одговорам, зашто не знаев што да кажам. Единствено, за секунда-две, размислував дали би било паметно да скокнам кај директорот, да ги соблечам панталоните и да се помочам на тепихот пред неговата работна маса, а потоа да му речам дека е вол, а дека сите останати се идиоти.
Сепак, не го направив тоа, зашто се сетив дека тој ќе се возбуди и ќе го повика обезбедувањето, па ќе ме исфрлат од зградата како криминалец, а јас посакував да си заминам нечујно.
И си заминав. И повторно – возење до дома: семафори, десно, лево, менување на брзините. Отклучив, влегов во станот и две минути подоцна, жената во дневната соба (мојата сопруга) пребледе кога ја зедов дипломата и пред нејзиите очи ја искинав на парчиња.
Потоа, побарав низ фиоките и ги пронајдов: изводот од книгата на венчаните, личната карта и пасошот, дипломите од средното и основното училиште, изводот од родените. Се вратив во дневната соба и жената што беше таму (мојата дотогашна сопруга) повторно пребледе кога тие безвредни хартии ги искинав на илјада парчиња, а потоа кратко, но многу кратко, се насмевнав, само еднаш се насмевнав и го напуштив станот, среќен поради тоа што немам работа, жена и училиште.
И повторно возење, долго возење до родниот град, влегов во куќата, а жената која седеше на креветот во собата (мојата мајка) пребледе кога ја гушнав и посакав да се вратам во нејзината утроба за никогаш да не се родам.
Смрт по смртта
Човекот вистински умира дури по телесната смрт. Вистинската смрт доаѓа подоцна, кога свечениот костум носен само на свадбите ќе го подарат во Црвениот крст, кога неговите гаќи и маици ќе ги соберат во најлонска кеса и ќе ги фрлат во контејнерот за ѓубре, кога алатите од гаражата ќе ги продадат во отпад, кога ќе ги запалат исечоците од весници собирани трпеливо уште од средношколските денови, заедно со стриповите и тетратките со песничките напишани во петто одделение. Ете, тогаш конечно умира човекот.
Пропаста на светот
Тоа беше во вторник, најобичниот вторник од создавањето на светот. Луѓето трчаа ваму-таму како муви без глава, божем секој човек беше кардио-хирург кому само што му стигнала порака дека мора веднаш да се јави на работа за да изврши операција на отворено срце. Само јас седев на една клупа и не правев ништо. Некои од минувачите ми фрлаа погледи полни со сожалување, онака како што ги гледаме децата во инвалидски
колички, додека другите, откако малку ќе ме одминеа, ги слушав како ме нарекуваа будала…
Што ме чека?
Не сум пророк, но уште сега знам што ме чека. Еден топол есенски ден, моите најблиски ќе се соберат околу гробот, а јас ќе молчам и ќе чекам да кажат нешто убаво. Ќе почекам околу половина час, но никој нема ниту да го спомне моето име. Поинтересно ќе биде да се зборува за судењето на синот на еден познат кардио-хирург кој станал исламски фундаменталист…
Дете
На влезот од чаршијата, точно пред чинарот, ме чека непознато детенце, како да сме се договориле. Го гледам и се чудам; ме гледа и се чуди. Се прашувам: дали е моето дете, она што ќе ми се роди ако стигнам да се оженам, или е детето на мајка ми, она што го изгубив кога се оженив.
Добри луѓе
Илија е задоволен од животот, а можеби е убеден дека е среќен. Не знам, никој не го знае тоа. Но, мора да биде задоволен, зашто е директор на една голема банка, и канцеларијата му е голема, со големи прозорци од сите страни, и има личен шофер. Легнат на удобното седиште во службеното БВМ, со задоволство ги набљудува минувачите и слатко се потсмевнува кога по тротоарот поминува некоја девојка со убаво газе.
Од непознати причини, тогаш значајно си ја мести краватата, иако никој не го знае вистинското значење на тој гест. Кого да прашате, ќе ви потврди дека Илија е добар човек. Илија има жена и деца, две успешни деца, а жената е помалку успешна, но таа ја нема неговата амбиција. Илија е моќен и угледен човек, закон во банката, страв и трепет, неприкосновен како Господ во првите денови од создавањето на светот. За време на
деловните ручеци, со задоволство раскажува за својот обичај да застане на раскрсницата и на питачот да му даде десет денари, вели: ако не секој, тогаш речиси секој ден го правам тоа.
Додека зборува за тоа, Илија е горд, исто како што е горд кога ги дава тие десет денари, зашто така може со малку пари да си ја купи совеста. Се разбира, никој од неговите гости на деловните ручеци не сака да го праша: Ако е толку хуман, зошто не сака да даде петстотини, или барем сто, денари? Петстотини денари се илјадити дел од неговата месечна плата (или 0,1 %), а сто денари се уште помалку – безначајни 0,02 %.
***
И Никола е добар човек, така велат соседите: какви скари сме правеле крај Треска (зетот Миле); никогаш не прави проблем, кога ќе му го побарам алатот (соседот Тодор); да, заедно сме биле на море (колегата Цветко); и уште многу такви сведоштва.
Секоја есен, Никола купува грозје и ја полни бочвата, а потоа цела зима си пие вино и уште останува нешто за ракија. Работи во приватна печатница и заработува 300 евра, а кога имаат многу работа, стигнува и до 350 евра. Никогаш не се прашал дали го сака сопругата, но таа прави одлична сарма – неговото омилено јадење. Понекогаш, децата знаат да го изнервираат и тогаш има обичај да подели по некоја шлаканица, но тоа не е ништо, дури ни тие не се жалат на тоа. Двапати годишно, на свети Никола летен и на свети Никола зимски, на иконата на светецот во маалската црква става по педесет или сто денари.
Секој септември, на децата им носи бесплатни книги и тетратки, кои без никаква мака успева да ги украде од печатницата, а две-три недели пред Нова година редовно носи мали и големи календари, и тогаш сите домашни се горди на него. Се разбира, Никола никогаш не се прашал дали, кога само би имал можност, наместо календари, би украл некое милионче, како што прават директорите и министрите.
***
Горан Петревски е роден во Охрид, во 1970 година. Живее во Скопје каде работи како професор на Економскиот факултет во состав на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“. На книжевната сцена дебитирал со краткиот роман „Порнографија: Прирачник за практичен живот“ со кој победил на конкурсот за најдобра дебитантска книга, објавен од Скопски саем во 2004 година. Подоцна, објавил уште две збирки раскази: „Совршено куси раскази“ (2008) и „Одбрани трудови“ (2014), двете во издание на Темплум.
Радио МОФ почна со рубриката #РаскажиМи, каде секој петок објавуваме по еден расказ на македонски јазик. Со рубриката целиме да промовираме домашни и странски автори кои пишуваат, односно се преведени на нашиот мајчин јазик. Истовремено, сакаме да придонесеме во популаризацијата на прозата на македонски јазик.
Сите заинтересирани за објавување на свој расказ во рубриката #РаскажиМи своите дела може да ни ги испратат на info@radiomof.mk, заедно со куса биографија. Расказите и преводите треба да бидат на македонски јазик.
