Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Со транспаренти „Дали си го барам МВР?“, кон крајот на февруари се одржа протест поради небезбедноста на жените во јавниот простор, неажурноста на институциите и системското поддржување на насилството.
За активистите беше аларматно што во последните шест месеци, биле документирани 45 случаи на родово засновано насилство, а од нив 35 биле жени кои веќе 10 години трпеле насилство.
Една од активистките на протестот беше и истражувачката Сара Миленковска. Според неа, родово-базирано насилство преминува во фемицид како резултат на системското игнорирање на гласот на жртвите, општественото нормализирање на насилството и институционалното потфрлање.
Taa нагласува дека недоволното и несоодветното известување од медиумите придонесува до тоа фемицидот да не се доживува како сериозен проблем.
„Медиумската одговорност е дополнително зголемена, бидејќи тие имаат и улога да едуцираат за факторите кои не се доволни јасни, а се поврзани со родово-базирано насилство и фемициди“, вели Миленковска во разговор со Радио МОФ.
На прашањето колку медиумите во своите известувања ја препознаваат причината за фемицидот како директна последица од родовиот идентитет на жената, таа одговара: „недоволно“.
„Со самото општествено неразбирање на која улога го игра родот, системската нееднаквост, класата, социјалната и политичката несигурност, а во одредени ситуации и етникумот и/или попреченоста, и самите медиуми учествуваат во неосознавањето на ранливоста и изложеноста на родово-базирано насилство. Недостасува интерсекциски пристап при анализирање и известување на родово-базирано насилство и фемициди, накратко родовно несензитивизирани медиуми – придонесуваат кон погрешно поимање на фемицидите“, посочува Миленковска.
Акција на феминистичката платформа Медуза
За фемицидите се пишува сензационалистички
Драма, трагедија, хорор, ужас, злосторство, морбидно, бизарно… се зборови од сензационалистички наслови кога медиумите пренесуваат за фемицид.
Македонските медиуми имаат релативно низок капацитет да го препознаат фемицидот, како најтешка форма на родово-базирано насилство. Длабинското и аналитичко новинарство е речиси непостоечко, без разлика дали станува збор за известување за национални, или странски случаи за убиства на жени затоа што се жени.
Во истражувањето на Институтот за комуникациски студии (ИКС), кое е во авторство на Бојана Јовановска и Јована Јовановска – „Фемицидот во македонските медиуми“, е нагласено дека медиумите треба да имаат значајна улога во борбата против родово-базираното насилство, но, сепак, во пракса тоа ретко се случува.
Тие во својата студија анализирале повеќе медиумски известувања за три домашни случаи, од кои два фемициди и еден обид за фемицид, што годинава се случија во Скопје, Струмица и Велес.
„Во новинарските извештаи воопшто не се препознава родовата димензија на убиствата, ниту се зема предвид феноменологијата на фемицидите, особено дека најголем дел од овие убиства се извршени од страна на машки партнери или роднини, во домот во кој живее жртвата. Дополнително, општествено-политичкиот контекст во кој се одвива дејството воопшто не е предмет на анализа и воопшто не се прави корелација со институционалниот аспект“, посочуваат авторките.
Исто така, јазикот што се употребува во новинарските извештаи не е родово-сензитивен, односно ја намалува тежината на насилството бидејќи не ја препознава смртта на жените како директна последица на нивниот родов идентитет.
Авторките анализирале 153 медиумски извештаи и за случајот на Махса Амини во Иран од т.н. морална полиција и протестите што се одвиваа по повод фемицидот. Тие забележуваат дека мал дел од медиумите користат соодветна терминологија и јазик во согласност со известување на родово-базирано насилство.
„Ниту еден од медиумите јасно не ја поврзува бруталноста со последицата – смрт, односно убиство на жена поради што е жена (фемицид)“, посочуваат авторките.
За разлика од македонските, дополнуваат тие, медиумите низ Европа посветиле далеку поголемо внимание на контекстот во кој се случи убиството на Амини.
„Известувањето во основата го имаше прекршувањето на човековите права преку родовото насилство и фемицидот како негова последица. Далеку од ветувањето на револуцијата за слобода и социјална правда, медиумите го опишуваа иранскиот режим како наметнување репресивни регулативи врз женските тела. Во нашите медиуми ретко се споменуваат термини како женска револуција и повеќе се користи само терминот протест, без поголем контекст“, велат истражувачките.
Изминатиот период, особено при зголемениот број на насилства на почетокот на 2023, активистката Миленковска смета дека има подобрување во одредeни репортажи и постоеше посеопфатно медиумско покривање на родово-базирано насилство.
„Медиумите може да ја подобрат својата позиција со земање активно учество во својата и јавната едукација, подигање на свест, каде што ќе го насочат својот истражувачки капацитет и застапување кон родова еднаквост“, истакнува таа.
„Медиумите да се држат до Кодексот на новинарите, без импровизации“
Катерина Синадиновска, претседателката на управниот одбор на Советот за етика во медиумите во Македонија (СЕММ), потврдува дека во случаи на фемициди препораките за новинарите се апсолутно да се држат до Кодексот на новинари, без импровизации и со строго професионално почитување на одредбите.
„Клучно е во информирањето држење до официјални и проверени информации и без употреба на полувистини или шпекулации, добиени од неофицијални извори на информации. Апсолутно е забранет сензационалистички пристап, без разлика дали тој е преку употреба на говор (зборови кои треба да го прикажат злосторството во една театрална смисла) или пак на слика, со цел поголем број на кликови, а на штета на квалитетот на пренесената информација. Препораките дека мора да се користи родово сензитивен јазик и јазик кој не смее да промовира пасивен глас на жртвата – се исто така дел од задолжителните лекции“, посочува Синадиновска за Радио МОФ.
Понатаму, за Синадиновска е несомнено дека новинарот е должен да ја почитува туѓата болка, како што е наведено и во самиот Кодекс и во ниеден случај не смее да известува лишен од свеста за емоциите на блиските на жртвата или на самото достоинство.
Фото: Медуза
„Она што е важно да се напомене е и дека медиумите се должни и да ги анализираат овие убиства во контекст, не само како дневни настани од рубриката на црната хроника, туку како општествен проблем што бара аналитичен и студиозен пристап, со фокус на одговорноста на надлежните институции и за превенција и за санкција“, потенцира таа.
Синадиновска додава дека иако медиумите самите по себе, како еден фактор, не можат да превенираат фемициди, тие можат да придонесат со професонално известување.
„Тие апсолутно можат да влијаат на општествените актери и самата општествена атмосфера на притисок за создавање на механизми кои далеку посериозно и поодговорно ќе пристапат кон соочување со овој проблем“, констатира Синадиновска.
Уредувачката политика во медиумите е клучна
Медиумскиот експерт Марина Тунева, во документот „Прирачник за родово сензитивно известување во медиумите“, пишува за важноста на уредувачката политика. Уредниците и уредничките, вели таа, имаат примарна улога во определувањето на кој начин ќе се известува за родовата еднаквост, како и за родово-базираното насилство.
„Уредувачкатa политика влијае и врз начинот на којшто се претставуваат родовите улоги. Стереотипното претставување на жените како ‘послабиот пол’ и на мажите како ‘мачо-заштитници’ ги одразува токму тие социјални вредности што го дефинираат домашното насилство како ‘заедничко’ и како неизбежен дел од една заедница“, посочува Тунева.
Од редакциите, исто така, се очекува да воспостават и поддржуваат политика според која новинарите и новинарките ќе се поттикнуваат редовно да известуваат за овие теми, дури и во околности кога нема актуелни случувања.
„Во медиумското известување треба да се промовираат теми што се однесуваат на маргинализирани заедници кои се ранливи на родово базирана дискриминација и насилство, како што се Ромките, жените од руралните области, жени со попреченост, жените жртви на семејно насилство, припадниците на ЛГБТИ заедницата или сексуалните работнички. За некои од маргинализираните групи жени најчесто се известува кога се случуваат некои негативни појави и ситуации поврзани со нив“, вели таа.
Како Кривичниот законик го третира фемицидот?
Адвокатка Марта Гусар, која и активистички пристапува во борбата на родово-базираното насилство, се осврнува на годинешните измени и дополнувања на Кривичниот законик, каде, меѓу другото, се воведе кривичното дело „демнење“, со што се инкриминираше сексуалното вознемирување како кривично дело.
Гусар за Радио МОФ вели дека со самиот факт што во член 123 Убиство се додава нова точка 2а, каде е регулирано дека тој што ќе лиши од живот женско лице или девојче до 18 години при вршење на родово базирано насилство, преставува форма на фемицид.
„Конечното вметнување на дефиницијата што е родово базираното насилство е огромна разлика, каде конечно се дефинира фемицидот, но експлицитно не е наведен како фемицид, а впрочем тоа се подразбира со дефинирањето на убиство на женско лице или девојче под 18 години, при вршење на родово базирано насилство“, посочува таа.
За измените каде фемицидот е посебно дело, вели дека токму тоа била и борбата на сите жени активистки.
„А, секако и со самото ратификување на Истанбулската конвенција самата држава ја прифати обврската за конечно да се третира како посебно дело и убиството на жени затоа што се жени“, посочува Гусар.
Во однос на тоа колку се почитуваат вакви легислативи во пракса, забележува дека донесените измени и дополнувања или нови закони се имплементираат толку колку што системот на државата ќе дозволи или ќе биде подготвен за нивна имплементација.
„Сведоци сме дека многу тешко се спроведуваат законите, не постои подготвеност на системот, нема доволно обуки нема доволно обучени кадри за спроведување на истите. Но, да не бидеме само песимистички настроени, сепак ваквите измени на Кривичниот закон, имплентацијата на Конвенцијата, донесените закони согласно неа, се огромен чекор за жените, за конечно да стигнат да поголема заштита“, потенцира таа.
Граѓанските организации прават статистики за фемициди, а не институциите
Известувањата од медиумите и анализите на граѓанските организации се единствен извор на неофицијални податоци за фемицидите во земјава, бидејќи во Македонија не постојат статистики за бројот на фемициди.
Ова го заклучуваат авторките на истражувањето „Фемицидот во македонските медими“. Тие посочуваат, единствените податоци за фемицидите се собирани од Националната мрежа против насилство врз жените и семејно насилство „Глас против насилство“, која собира и вкрстува податоци од различни институции, организации и медиумски објави.
На овој начин беа обезбедени основни информации за 26 убиени жени, во последното истражување за периодот 2017-2020 година.
„Од нив, 22 убиства (84%) може да бидат квалификувани како фемициди. Од направените увиди во предметите за убиства на 16 жени, кривичното дело може да биде квалификувано како фемицид во 14 случаи. Кај повеќе од 75% од анализираните случаи на убиства на жена кривичното дело е извршено од актуелниот или поранешен брачен или вонбрачен партнер со кого живеела во заедница. Во повеќе од 80% од случаите, иако постоело насилство за кое подоцна во постапката сведочеле и блиски роднини на жртвата, ниедна од 14 убиени жени не го пријавила насилството што го преживувала во надлежните институции“, стои истражувањето на „Глас против насилство“.
Извор: „Aнализа на случаи на фемициди убиства на жени во Република Северна Македонија 2017-2020“
Пандемичниот период покажал генерално пораст на пријавите на семејно насилство.
„Она што е значајно е зголемување за 25% на бројот на поплаки за семејно насилство во 2020 година, особено во првата половина на годината, за време на вонредната состојба и карантинските денови. На годишно ниво, споредено со 2019, се бележи зголемување од 18% на поплаки за семејно насилство“, велат авторките на истражувањето.
Најновите сет податоци на Државниот завод за статистика го покажуваат присуството на семејно базирано насилство и преку кривични дела, во периодот од 2020-2022. Лани имало скоро 80% повеќе жени жртви отколку мажи.
Извор: Жените и мажите во Северна Македонија, ДЗС
Активистката Миленковска заклучува дека секоја жена е потенцијална жртва на фемицид, а дополнува дека особено ранливи се оние категории на жени кои се веќе изложени на насилство, а се наоѓаат во социјална несигурност, или имаат попреченост.
„Најчесто насилниците кои извршуваат фемицид, веќе биде пријавени за родово-базирано насилство или други форми на насилство, проблемот е што тоа не било сериозно сфатено како показател за потенцијалната опасност. Кога соодветно би се третирале случаите на родово-базирано насилство, а и со тоа извршителите на родово-базирано насилство во однос на одговорност и/или рехабилитација, повторувањето на насилството или можноста од фемицид би се намалиле“, констатира Миленковска.
Фемицидот во глобални рамки
Фемицидите се глобален проблем, препознаен од меѓународната заедница уште пред повеќе од 25 години. Според последната објавена студија на Организацијата на обединетите нации за дроги и криминал (UNODC), во 2021 година во светот намерно биле убиени околу 81.100 жени и девојки.
Повеќето убиства се родово-мотивирани. Во 2021 година, околу 45.000 жени и девојки ширум светот биле убиени од нивните партнери или други членови на семејството. Тоа значи дека во просек повеќе од пет жени или девојки се убиваат секој час од некој во нивното семејство.
Најмногу убиства од партнер/семејството се забележани во Азија (17.800), Африка (17.200), потоа Северна и Јужна Америка (7.500) и на крајот се Европа (2.500) и Океанија (300).
Ивана Смилевска и Бојан Шашевски
-
Lojërat e fat(keqësisë) – midis kazinove dhe shkollave, sa po mendohet për të rinjtë?
Me pankarta “A ta kërkoj MPB-në?”, në fund të shkurtit u mbajt një protestë për pasigurinë e grave në hapësirën publike, errësirën e institucioneve dhe mbështetjen sistematike të dhunës.
Për aktivistët, ishte alarmante që në gjashtë muajt e fundit, u dokumentuan 45 raste të dhunës me bazë gjinore, dhe 35 prej tyre ishin gra që kishin pësuar dhunë për 10 vjet.
Një nga aktivistet e protestës ishte hulumtuesja Sara Milenkovska. Sipas saj, dhuna me bazë gjinore shndërrohet në femicid si rezultat i injorimit sistematik të zërit të viktimave, normalizimit social të dhunës dhe dështimit institucional.
Ajo thekson se raportimi i pamjaftueshëm dhe joadekuat nga mediat kontribuon në faktin se vrasja e grave nuk perceptohet si një problem serioz.
“Llogaridhënia e mediave është rritur në mënyrë plotësuese, sepse ato gjithashtu kanë një rol të edukojnë rreth faktorëve që nuk janë mjaft të qartë, ndërkaq lidhen me dhunën me bazë gjinore dhe femicidet”, tha Milenkovska në një bisedë me Radio MOF.
Në pyetjen se sa media në raportimin e saj njeh shkakun e femicidit si pasojë e drejtpërdrejtë e identitetit gjinor të një gruaje, ajo u përgjigj: “jo mjaftueshëm”.
“Nga vetë mos njohja shoqërore se çfarë roli luan gjinia, pabarazia sistematike, klasa, pasiguria sociale dhe politike, dhe në situata të caktuara etnia dhe/ose aftësia e kufizuar, vetë mediat marrin pjesë në mosnjohjen e cenueshmërisë dhe ekspozimit ndaj dhunës me bazë gjinore. Nuk ka qasje ndërsektoriale kur analizohet dhe raportohet për dhunën me bazë gjinore dhe femicidet, shkurtimisht në media josensitive nga spekti gjinor – kontribuojnë në konceptimin e gabuar të femicidit”, thekson Milenkovska.
Aksioni në platformën feministe Meduza
Për femicidin shkruhet në mënyrë sensacionale
Dramë, tragjedi, tmerr, katastrofë, krim, morbiditet, bizare… janë fjalë nga titujt e bujshëm kur mediat raportojnë për femicidin.
Mediat maqedonase kanë një kapacitet relativisht të ulët për të njohur femicidin si formën më të rëndë të dhunës me bazë gjinore. Gazetaria e thelluar dhe analitike është pothuajse inekzistente, pavarësisht nëse është raportim mbi rastet kombëtare ose të huaja të vrasjes së grave për shkak se ato janë gra.
Në hulumtimin e Institutit për Studime të Komunikimit (ISK), me autor Bojana Jovanovska dhe Jovana Jovanovska – “Femicidi në mediat maqedonase”, theksohet se mediat duhet të luajnë një rol të rëndësishëm në luftën kundër dhunës me bazë gjinore, por në praktikë kjo ndodh rrallë.
Në studimin e tyre, ata analizuan disa raporte mediatike për tre raste të brendshme, nga të cilat dy femicidë dhe një tentativë për vrasje, të cilat këtë vit ndodhën në Shkup, Strumicë dhe Veles.
“Raportet gazetareske nuk e njohin fare dimensionin gjinor të vrasjeve, as nuk e marrin parasysh fenomenologjinë e vrasjeve të grave, veçanërisht që shumica e këtyre vrasjeve kryhen nga partnerët meshkuj ose të afërmit në shtëpinë ku jeton viktima. Përveç kësaj, konteksti socio-politik në të cilin zhvillohet veprimi nuk i nënshtrohet analizës dhe nuk ka korrelacion me aspektin institucional”, theksojnë autorët.
Gjithashtu, gjuha e përdorur në raportet e lajmeve nuk është e ndjeshme ndaj gjinisë, përkatësisht zvogëlon ashpërsinë e dhunës sepse nuk e njeh vdekjen e grave si pasojë të drejtpërdrejtë të identitetit të tyre gjinor.
<iframe src=”https://www.facebook.com/plugins/post.php?href=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2FIKSMK%2Fposts%2Fpfbid022w6MEDaNvRu337e9XBVtPsyCg7wMdd6G2aasuHFKaxVA65Q5zcRMqQH1d6jTcrKpl&show_text=true&width=500″ width=”500″ height=”740″ style=”border:none;overflow:hidden” scrolling=”no” frameborder=”0″ allowfullscreen=”true” allow=”autoplay; clipboard-write; encrypted-media; picture-in-picture; web-share”></iframe>
Autorët analizuan 153 raporte mediatike në lidhje me rastin e Mahsa Amini në Iran nga e ashtuquajtura polici morale dhe protestat që u zhvilluan për shkak të femicidit. Ata vërejnë se një numër i vogël i mediave përdorin terminologjinë dhe gjuhën e duhur në përputhje me raportimin mbi dhunën me bazë gjinore.
“Asnjë nga mediat nuk e lidh qartë brutalitetin me pasojën – vdekjen, domethënë vrasjen e një gruaje për shkak se është grua (femicid)”, shkruajnë autoret.
Ndryshe nga mediat maqedonase, shtojnë ato, mediat anembanë Evropës i kushtuan shumë më tepër vëmendje kontekstit në të cilin ndodhi vrasja e Aminit.
“Raporti në thelb kishte shkeljen e të drejtave të njeriut përmes dhunës me bazë gjinore dhe femicidit si pasojë e saj. Larg nga premtimi i një revolucioni për liri dhe drejtësi sociale, media e përshkroi regjimin iranian si imponues të rregullave represive mbi trupat e grave. Në mediat tona, ne rrallë përmendim terma si revolucioni i grave dhe më shumë e përdorim termin protestë, pa ndonjë kontekst më të madh”, thanë studiueset.
Në periudhën e kaluar, veçanërisht me rritjen e numrit të dhunës në fillim të vitit 2023, aktivistja Milenkovska beson se ka përmirësim të raporteve të caktuara dhe ka pasur mbulim më gjithëpërfshirës mediatik të dhunës me bazë gjinore.
“Mediat mund të përmirësojnë pozitën e tyre duke marrë pjesë aktive në edukimin e tyre dhe publik, duke rritur ndërgjegjësimin, për atë se ku do të drejtojnë kapacitetin e tyre kërkimor dhe avokimin drejt barazisë gjinore,” thekson ajo.
“Mediat duhet t ‘i përmbahen Kodit të gazetarëve, pa improvizim”
Katerina Sinadinovska, Kryetare e bordit drejtues të Këshillit për Etikë në Mediat në Maqedoni (KEMM), konfirmon se në rastet e vrasjes së grave, rekomandimet për gazetarët janë që absolutisht t ‘i përmbahen Kodit të gazetarëve, pa improvizim dhe në përputhje të rreptë profesionale me dispozitat.
Është e rëndësishme gjatë informimit t’iu përmbaheni informacioneve zyrtare dhe të verifikuara dhe pa përdorimin e gjysmë të vërtetave ose spekulimeve, të marra nga burime jozyrtare të informacionit. Është absolutisht e ndaluar qasja sensacionaliste, qoftë përmes përdorimit të fjalës (fjalë që duhet të përshkruajnë krimin në një kuptim teatral) ose në një fotografi, me qëllim të rritjes së numrit të klikimeve, dhe në dëm të cilësisë së informacionit të transmetuar. Rekomandimet se gjuha e ndjeshme gjinore duhet të përdoret dhe gjuha që nuk duhet të promovojë zë pasiv të viktimës – janë gjithashtu pjesë e mësimeve të detyrueshme”, tha Sinadinovska për Radio MOF.
Për më tepër, për Sinadinovskën padyshim që gazetari është i detyruar të respektojë dhimbjen e të tjerëve, siç thuhet në vetë Kodin, dhe në asnjë rast nuk duhet të raportojë i privuar nga ndërgjegjësimi për emocionet e të afërmve të viktimës ose të vetë dinjitetit.
Foto: Meduza
“Ajo që është e rëndësishme të theksohet është se media është gjithashtu e detyruar t ‘i analizojë këto vrasje në kontekst, jo vetëm si ngjarje të përditshme nga rubrika e kronikës së zezë, por si një problem shoqëror që kërkon një qasje analitike dhe studimore, me fokus në përgjegjësinë e institucioneve kompetente si për parandalimin ashtu edhe për sanksionimin”, theksoi ajo.
Sinadinovska shton se megjithëse vetë media, si një faktor, nuk mund të parandalojë femicidet, ato mund të kontribuojnë me raportim profesional.
“Ato mund të ndikojnë absolutisht në aktorët socialë dhe atmosferën e presionit shoqëror për të krijuar mekanizma që do t ‘i qasen këtij problemi shumë më seriozisht dhe me përgjegjësi”, konstaton Sinadinovska.
Politika editoriale në media është çelësi
Ekspertja për media Marina Tuneva, në dokumentin “Manual për raportim të ndjeshëm gjinor në media”, shkruan për rëndësinë e politikës editoriale. Redaktorët, thotë ajo, kanë një rol parësor në përcaktimin se si do të raportohet barazia gjinore, si dhe dhuna me bazë gjinore.
“Politika editoriale gjithashtu ndikon në mënyrën se si përfaqësohen rolet gjinore. Portretizimi stereotipik i grave si “seksi më i dobët” dhe i burrave si “mbrojtës maço” pasqyron pikërisht ato vlera shoqërore që përcaktojnë dhunën në familje si “të zakonshme” dhe si një pjesë e pashmangshme e një komuniteti.
Nga redaksitë e lajmeve gjithashtu pritet të krijojnë dhe mbështesin një politikë sipas së cilës gazetarët dhe gazetaret inkurajohen të raportojnë rregullisht për këto tema, edhe në rrethana kur nuk ka zhvillime aktuale.
“Raportimi në media duhet të promovojë tema që lidhen me komunitetet e margjinalizuara që janë të prekshme nga diskriminimi dhe dhuna me bazë gjinore, siç janë gratë rome, gratë rurale, gratë me aftësi të kufizuara, gratë viktima të dhunës në familje, anëtarët e komunitetit LGBTI ose punonjëset e seksit. Disa nga grupet e margjinalizuara të grave njoftohen më shpesh kur ka disa ndodhi dhe situata negative që lidhen me to”, thotë ajo.
Si e trajton Kodi penal femicidin?
Avokatja Marta Gusar, e cila është gjithashtu aktiviste në luftën kundër dhunës me bazë gjinore, i referohet ndryshimeve të këtij viti në Kodin Penal, i cili, ndër të tjera, vendosi veprën penale “përndjekje”, me çka kriminalizohet ngacmimi seksual si vepër penale.
Gusar për Radio MOF tha se vetë fakti që në nenin 123 Vrasja shtohet pikë e re 2a, ku rregullohet se ai që do të privojë nga jeta një person femër ose një vajzë deri në 18 vjeç gjatë kryerjes së dhunës me bazë gjinore, paraqet formë të femicidit.
“Vendosja përfundimtare e përkufizimit të dhunës me bazë gjinore është një ndryshim i madh, ku përfundimisht përcaktohet femicidi, por nuk përmendet në mënyrë eksplicite si vrasja e grave, dhe në fakt kjo nënkuptohet nga përkufizimi i vrasjes së një personi femër ose një vajze nën moshën 18 vjeç, gjatë ushtrimit të dhunës me bazë gjinore”, tha ajo.
Nga ndryshimet ku vrasja e grave është një vepër e veçantë penale, ajo thotë se kjo ishte luftë e të gjitha grave aktiviste.
“Dhe sigurisht, me vetë ratifikimin e Konventës së Stambollit, vetë shteti pranoi detyrimin për të trajtuar përfundimisht si vepër të veçantë penale vrasjen e grave sepse ato janë gra,” tha Gusar.
Lidhur me atë se sa respektohet në praktikë një legjislacion i tillë, thotë se ndryshimet e miratuara ose ligjet e reja zbatohen aq sa sistemi shtetëror do të lejojë ose do të jetë i gatshëm për zbatimin e tyre.
“Jemi dëshmitarë se është shumë e vështirë të zbatohen ligjet, nuk ka gatishmëri të sistemit, nuk ka trajnim të mjaftueshëm dhe nuk ka personel të mjaftueshëm të trajnuar për t ‘i zbatuar ato. Por, të mos jemi pesimistë, megjithatë, ndryshime të tilla në Kodin penal, zbatimin e Konventës, ligjet e miratuara në pajtim me të, janë një hap i madh për gratë që më në fund të arrijnë mbrojtje më të madhe”, theksoi ajo.
Organizatat e shoqërisë civile bëjnë statistika për femicidet, jo institucionet
Raportet e mediave dhe analizat e OSHC-ve janë burimi i vetëm i të dhënave jozyrtare për femicidet në vend, pasi nuk ka statistika për numrin e femicideve në Maqedoni.
Ky është përfundimi i studimit “Femicidet në mediat maqedonase”. Ato theksojnë se të dhënat e vetme për femicidet janë mbledhur nga Rrjeti Kombëtar kundër dhunës ndaj grave dhe dhunës në familje “Zë kundër dhunës”, që mbledh dhe kryqëzon të dhëna nga institucione, organizata dhe media të ndryshme.
Në këtë mënyrë, informacioni bazë u sigurua për 26 gra të vrara, në sondazhin e fundit për periudhën 2017-2020.
“Prej tyre, 22 vrasje (84%) mund të kualifikohen si femicid. Nga inspektimet e kryera në rastet e vrasjes së 16 grave, vepra penale mund të cilësohet si femicid në 14 raste. Në më shumë se 75% të rasteve të analizuara, vepra penale është kryer nga bashkëshorti aktual ose i mëparshëm me të cilin ajo ka jetuar në një komunitet. Në më shumë se 80% të rasteve, megjithëse ka pasur dhunë që më vonë është dëshmuar nga të afërmit e ngushtë të viktimës, asnjë nga 14 gratë e vrara nuk kanë raportuar dhunën që përjetuan në institucionet kompetente.
Burimi: “Analiza e rasteve të femicidit në Republikën e Maqedonisë së Veriut 2017-2020”
Periudha e pandemisë ka treguar një rritje të përgjithshme të raporteve të dhunës në familje.
“Ajo që është domethënëse është një rritje prej 25% e numrit të ankesave nga dhuna në familje në vitin 2020, veçanërisht në gjysmën e parë të vitit, gjatë ditëve të gjendjes së jashtëzakonshme dhe të karantinës. Në baza vjetore, krahasuar me vitin 2019, ka pasur një rritje prej 18% të ankesave të dhunës në familje ”, thanë autoret e studimit.
Grupi i fundit i të dhënave nga Enti Shtetëror i Statistikave tregon praninë e dhunës në familje edhe përmes veprave penale, në periudhën 2020-2022. Vitin e kaluar ka pasur gati 80% më shumë gra viktima sesa burra.
Burimi: Gratë dhe burrat në Maqedoninë e Veriut, ESHS
Aktivistja Milenkovska konkludon se çdo grua është viktimë potenciale e femicidit dhe shton se veçanërisht të rrezikuara janë ato kategori të grave që tashmë janë të ekspozuara ndaj dhunës, ndërkaq janë në pasiguri sociale ose kanë aftësi të kufizuara.
“Më shpesh, dhunuesit që kryejnë femicid, tashmë do të raportohen për dhunë me bazë gjinore ose forma të tjera të dhunës, problemi është se nuk u mor seriozisht si një tregues i rrezikut të mundshëm. Nëse rastet e dhunës me bazë gjinore do të trajtoheshin në mënyrë adekuate, dhe me këtë autorët e dhunës me bazë gjinore në aspektin e përgjegjësisë dhe/ose rehabilitimit, përsëritja e dhunës ose mundësia e femicidit do të zvogëlohej”, konstaton Milenkovska.
Femicidi në kontekst global
Femicidet janë një problem global i njohur nga komuniteti ndërkombëtar më shumë se 25 vjet më parë. Sipas një studimi të fundit nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Drogën dhe Krimin (UNODC), 81.100 gra dhe vajza u vranë qëllimisht në të gjithë botën në vitin 2021.
Shumica e vrasjeve janë të motivuara në baza gjinore. Në vitin 2021, rreth 45.000 gra dhe vajza në të gjithë botën u vranë nga partnerët e tyre ose anëtarët e tjerë të familjes. Kjo do të thotë se mesatarisht, më shumë se pesë gra ose vajza vriten çdo orë nga dikush në familjen e tyre.
Shumica e vrasjeve nga partneri/familja u regjistruan në Azi (17.800), Afrikë (17.200), pastaj në Amerikën e Veriut dhe të Jugut (7.500), dhe në fund në Evropë (2.500) dhe Oqeani (300).
Ivana Smilevska dhe Bojan Shashevski
