Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
2024 година го затекна судството во Македонија во многу лоша состојба и потонато во провалија. Судскиот совет и тој на обвинителите се пред колапс и партизација, функционерите повеќе се казнуваат од меѓународните отколку од судовите во земјава, а промената на власта се чини дека ги „охрабри“ обвинителите да извадат од фиоки некои предмети за поранешните функционери на ДУИ и СДСМ, пишува Порталб.мк.
Судски совет: Од лошо на полошо
Првиот месец од годинава даде лажна надеж за подобрувања во Судскиот совет. Враќањето на Весна Дамева на чело на оваа институција по незаконското разрешување беше поздравено од граѓаните и меѓународните институции.
И холандскиот амбасадор во земјава, Дирк Јан Коп, изјави дека по овој гест оваа институција повторно може да смета на поддршка од Холандија, бидејќи претходно најави дека повеќе нема да ја поддржуваат поради лошото функционирање.
За да помогне во овој процес во Македонија пристигна тим од меѓународни експерти, познати како мисија за оценување на работата на Судскиот совет. Тие кажаа отворено: Оваа институција не може да ги заштити ниту судиите, ниту себе си.
Оставија како аманет еден документ од 33 страници со 40 препораки. Денес најголемиот дел од препораките воопшто не се исполнети додека институцијата е без лидер откако Дамева си замина поради, како што рече, „политички притисок“, се разрешуваат членовите што ги назначува Собранието, а политичарите прават планови за целосна реформа на овој совет.
Но, додека партиите на власт ги „готват“ реформите во Судскиот совет, тој продолжува да се полни со луѓе блиски на ВМРО. На пример, пред неколку дена за член беше избрана сопругата на градоначалник на општина од ВМРО, Данка Ристова.
Потсетуваме дека и покрај тоа што беше утврдено дека судијата сега веќе нон-грата Енвер Беџети предметот за Сашо Мијалков го чувал во фиока до застарување, Судскиот совет му изрече смешна казна, со одземање на неколку пари од месечната плата.
Совет на јавни обвинители: Корумпираниот член се менува со партиски член
Без многу врева, но со многу скандали, Советот на јавни обвинители ја почна и ја заврши 2024-та година. За прв пат припадник на оваа институција која треба да ја гарантира правдата е фатен како се пазари.
Иџет Мемети лажно ветил дека ќе влијае и ќе му даде олеснување на поранешниот градоначалник на Ново Село, Боро Стојчев, во случајот со шверц на марихуана. Тој го призна делото, поднесе оставка од советот и беше осуден на 1 година условно.
Експертите го оценија како скандалозен фактот што толку ниска казна доби Иџет Мемети, кој беше и народен правобранител предложен од ДУИ. Тоа имаше ефект да се намали и така малата довербата на граѓаните во судството.
Но, за скандалот да се продлабочи уште повеќе, на местото на Иџет Мемети дојде сопартиецот на Изет Меџити, Ардиан Демири. Овој е партиски функционер на ВЛЕН, а Изет Меџити тоа воопшто не го криел и на социјалните мрежи објавил фотографии со него.
Ардијан Демири беше изгласан со мнозинство гласови во Собранието на Северна Македонија. Обвинителството не е ниту добро опремено, според една анализа, во просек секоја година секој јавен обвинител работел на околу 180 нови предмети.Уставниот суд доби перцепција на „реализатор“ на програмата на ВМРО
Уставниот суд само неколку месеци откако со државата почна да владее ВМРО, партијата која јавно се искажуваше (дури и во предизборната програма) против балансерот, го стави на дневен ред и го укина инструментот што ја балансираше етничката застапеност во државната администрација.
Најголема мака за првиот човек на Уставниот суд, Дарко Костадиновски, очигледно беше перцепцијата на масата дека оваа одлука е донесена во координација со политиката, па најголемиот дел од прес-конференцијата го мина обидувајќи се да ги убеди новинарите дека при донесување на оваа одлука не бил под влијание. Малкумина поверуваа во тоа.
Со доаѓањето на ВМРО на власт, Уставниот суд истотака се „осмели“ да го извади од фиока еден од најстарите предмети на овој суд, каде страна е и партијата на власт, ВМРО, оној на законот за употребата на јазиците.
На 11 декември, под протестните звуци на Европскиот фронт, овој суд одлучи на тоа рочиште да не одлучува за судбината на овој закон, туку да закаже подготвително рочиште на кое ќе се земе мислење од експерти што треба да се направи.
Уставен суд
„Јавна тајна“ крадењето на неколку политичари, но малку или воопшто не беа казнети оваа година
Годинава почна со настапување на застареност на судскиот предмет „Моќник“ каде меѓу другите е обвинет и Антонио Милошоски од ВМРО за кривичното дело „измама“. На застареноста помогнаа скандалозните измени на Кривичниот законик.
Во 2024 година завршија и десетици судски постапки против поранешниот началник на тајната полиција Сашо Мијалков, кој беше прогласен за невин во случајот „Трезор“ каде беше обвинет дека незаконски нарачувал опрема за следење за Министерството за внатрешни работи.
Обвиненија во изобилие, но никако да биде казнет и градоначалникот на општина Струга, Рамис Мерко. Тој пред неколку дена ја прими 13-тата пријава за сторени вкупно 20 кривични дела. На предлог на обвинителството на Мерко му е одземен пасошот и моментално е под мерки на претпазливост.
Неколку дена откако се најде на американската црна листа, обвинителството поднесе обвинение против поранешниот вицепремиер Артан Груби за злоупотреби во Државната лотарија. Тој моментално е во бегство додека против него е распишана меѓународна потерница.
За потенцијално нелегално богатење годинава многу се зборуваше и за роднините на првиот човек на ДУИ, Али Ахмети. На пример, внукот на Ахмети, Дрин Ахмети, во своите 20-ти години успеа да стане сопственик на трговскиот центар „Соравија“ во Скопје. Обвинителството на земјата во ноември побара помош од САД за да истражи некои од неговите трансакции.
Во последните денови и обвинителството во земјава очигледно е ставено во движење. Обвиненија за злоупотреба на службената положба има и против поранешните директори на ЕСМ, Адријан Муча и Васко Ковачевски, поранешните директори на Центарот за култура во Тетово, Хаки Фазлиу и Артан Арслани.
Не го изгубивме статусот „хибридна држава“: Многу критики за судството, во секој извештај
Македонија успеа да го „одржи“ статусот на хибриден режим и во последниот извештај на Фридом Хаус. Покрај значителниот пад во секој сектор, во овој извештај се наведува дека Македонија „е предадена на високата корупција“.
Остри критики за Македонија имаше и во последниот извештај на Европската комисија во делот на судството. Таму, меѓу другото, се вели дека сериозно загрижува независноста на судството и институционалниот капацитет да се заштити од неправедното влијание.
Нивото на согледана независност на судството е многу ниско, се посочува во извештајот. Останува загриженоста за функционирањето и независноста на Судскиот совет, а се преземени чекори во оваа насока. Одлуките за именување јавни обвинители и судии беа критикувани од граѓанското општество дека не се сеопфатно мотивирани или засновани на објективни критериуми.
Според последните истражувања на јавното мислење, довербата во судството е намалена на 2 отсто, што е најниско ниво од независноста на земјата во 1991 година.
-
Gjyqësori i RMV-së në 2024: Keq e më keq, politikanët dënohen nga ndërkombëtarët por jo gjykatat
Viti 2024 e gjeti gjyqësorin në Maqedoni në gjendje shumë të keqe dhe të zhytur në humnerë. Këshili Gjyqësor dhe ai i Prokurorëve janë në prag të kolapsit dhe partizimit, funksionarët më shumë dënohen nga ndërkombëtarët se sa gjykatat e vendit ndërsa ndërrimi i qeverisë sikur iu ‘dha zemër’ prokurorëve t’i nxjerrin nga sirtaret disa lëndë për ish-funksionarët e BDI-së dhe LSDM-së, shkruan Portalb.mk.
Këshilli Gjyqësor: Nga keq, më keq
Muaji i parë i vitit dha një shpresë të rreme për përmirësime në Këshillin Gjyqësor. Rikthimi i Vesna Damevës në krye të këtij institucioni pasi ishte shkarkuar kundërligjshëm u përshëndet nga qytetarët dhe ndërkombëtarët.
Madje, asokohe, ambasadori hollandez në vend, Dirk Jan Kop deklaroi se pas këtij gjesti ky institucion përsëri mund të llogarisë në përkrahjen e Holandës pasi më herët kishte njoftuar se s’do e përkrahin më këtë për shkak të funksionimit të keq.
Për të ndihmuar këtë proces, në Maqedoni zbarkoi një ekip ekspertësh ndërkombëtarë, të njohur si misioni vlerësues për punën e Këshillit Gjyqësor. Ata e thanë troç: Ky institucion s’mund t’i mbrojë as gjykatësit, as veten.
Amanet lanë një dokument 33 faqe, me 40 rekomandime. Sot, pjesa më e madhe e rekomandimeve s’janë përmbushur fare ndërsa institucioni është pa drejtues pasi Dameva iki për shkak, siç tha ajo, ‘presionit politik’, anëtarët e ngarkuar nga Kuvendi po shkarkohen kurse politikanët bëjnë plane për reformim të tërësishëm të këtij këshilli.
Por përderisa partitë në pushtet po ‘gatuajnë’ reformat në Këshillin Gjyqësor, ai vazhdon të mbushet me njerëz të afërm me VMRO-në. Për shembull, para pak ditësh bashkëshortja e një kryetari të komunës që udhëheq VMRO-ja, Danka Ristova, u zgjodh anëtare.
Kujtojmë gjithashtu që përkundër që ishte konstatuar se gjykatësi tashmë non-grata Enver Bexheti kishte mbajtur në sirtar deri në vjetrim lëndën për Sasho Mijalkov, Këshilli Gjyqësor i kishte dhënë atij një ndëshkim qesharak, me heqje të ca parave nga paga mujore.
Këshilli i Prokurorëve Publik: Anëtari i korruptuar zëvendësohet me një anëtar partie
Me më pak zhurmë, por gjithsesi me shumë skandale e nisi dhe përmbylli 2024-tën edhe Këshilli i Prokurorëve Publik. Për herë të parë një anëtarë i këtij institucioni, që duhet të garantojë drejtësi, kapet duke bërë pazare.
Ixhet Memeti kishte premtuar rrejshëm se do të ndikonte dhe do t’i jepte lehtësime ish-kryetarit të Novosellës, Boro Stojçev, në rastin e kontrabandës së marijuanës. Ai e pranoi veprën, u dorëhoq nga këshilli dhe u dënua me 1 vit dënim me kusht.
Ekspertët e vlerësuan si skandaloz faktin që Ixhet Memeti, i cili gjithashtu kishte qenë Avokat i Popullit i propozuar nga BDI-ja, kishte marrë dënim aq të ulët. Kjo ndikoi në uljen e besimit, edhe ashtu të vogël të qytetarëve në gjyqësor.
Por që skandali të thellohet më shumë, Ixhet Memeti u zëvendësua nga bashkëpartiaku i Izet Mexhitit, Ardian Demiri. Ky i fundit është funksionar partiak i VLEN-it ndërsa Izet Mexhiti s’e kishte fshehur fare këtë dhe kishte publikuar foto me të në rrjetet-sociale.
Ardian Demiri u votua me shumicë votash në Kuvendin e Maqedonisë së Veriut. Prokuroria s’i ka punët mirë as me ekipim, sipas një analize, mesatarisht, në vit, çdo prokuror publik ka punuar në rreth 180 lëndë të reja.
Gjykata Kushtetuese mori perceptimin e ‘realizuesit’ të programit të VMRO-së
Gjykata Kushtetuese vetëm disa muaj pasi me shtetin filloi të udhëheqë partia që publikisht ishte shprehur (edhe në program parazgjedhor) kundër balancuesit, VMRO-ja, e vendosi në rend të ditës dhe shfuqizoi instrumentin që ka balancuar përfaqësimin etnik në administratën shtetërore.
Sikletin më të madh kreu i Kushtetueses, Darko Kostadinovski dukshëm e kishte te përceptimi i masës se ky vendim është marrë në koordinim me politikën, andaj pjesën më të madhe të konferencës për shtyp ai e harxhoi duke tentuar t’i bindë gazetarët se ky vendim nuk ka qenë i ndikuar. Pak kush e besoi.
Me ardhjen e VMRO-së në pushtet, Gjykata Kushtetuese gjithashtu ‘mori zemër’ që të nxjerrë nga sirtari edhe një prej lëndëve më të vjetra të kësaj gjykate, ku palë është edhe partia në pushtet, VMRO-ja, atë të ligjit për përdorimin e gjuhëve.
Më 11 dhjetor, nën zhurmat e protestës që vinte nga Fronti Evropian, kjo gjykatë vendosi që të mos vendosë për fatin e këtij ligji në atë seancë, por të caktojë një seancë përgatitore ku do të merrej mendimi i ekspertëve në lidhje me atë se çfarë duhet bërë.
Gjykata Kushtetuese
‘Sekret publik’ hajnia e disa politikanëve, por pak ose aspak u dënuan këtë vit
Ky vit filloi me vjetërsimin e lëndës gjyqësore “i fuqishmi” ku i akuzuar për veprën penale “mashtrim” mes tjerëve është edhe Antonio Milloshovski nga VMRO-ja. Vjetërsimit i kishin ndihmuar ndryshiet skandaloze në Kodin Penal.
Viti 2024 gjithashtu shënoi përfundimin e dhjetëra proceseve gjyqësore kundër ish shefit të policisë sekrete Sasho Mijalkov, ai u shpall i pafajshëm në lëndën “Thesari” ku akuzohej për porositje të kundërligjshme pajisjeve për përgjim për Ministrinë për Punë të Brendshme.
Akuza me bollëk, por assesi të dënohet edhe kryetari i komunës së Strugës, Ramis Merko. Ai para pak ditësh pranoi akuzën e 13-të për kryerje të gjithsej 20 veprave penale. Me propozim të prokurorisë, Merkos iu konfiskua pasaporta dhe aktualisht ndodhet nën masën e kujdesit.
Pak ditë pasi u përfshi në listën e zezë amerikane, prokuroria ngriti akuzë kundër ish zëvendëskryeministrit Artan Grubi për keqpërdorime në Llotarinë Shtetërore. Ai aktualisht ndodhet në arrati derisa kundër tij është lëshuar fletarrest ndërkombëtar.
Familjarë të afërm të kryetarit të BDI-së, Ali Ahmeti gjithashtu kanë qenë shumë të përfolur këtë vit për potencialisht pasurim të kundërligjshëm. Për shembull, nipi i Ahmetit, Drin Ahmeti në të 20-tat e tij arriti që të bëhet pronar i qendrës tregtare “Soravia” në Shkup. Prokuroria e vendit në nëntor ka kërkuar ndihmë nga ShBA-ja për t’i hetuar disa prej transaksioneve të tij.
Ditët e fundit dukshëm është vendosur në lëvizje prokuroria e vendit. Akuza për keqpërdorime të detyrës zyrtare ka edhe ndaj ish-drejtorëve të EMV-së, Adrian Muça dhe Vasko Kovaçevski, ish-drejtorëve të Qendrës për Kulturë në Tetovë, Haki Fazliu dhe Artan Arsllani.
Statusin “shtet hibrid” s’e humbëm: Plot kritika për gjyqësorin, në çdo raport
Maqedonia arrriti të ‘ruajë’ statustin e regjimit hibrid edhe në raportin e fundit të Freedom House. Përpos që kemmi rënie të ndjeshme në çdo sektor, në këtë raport thuhet se Maqedonia ‘i është dorëzuar korrupsionit të lartë’.
Raporti i fundit i Komisionit Evropian gjithashtu pati kritika të ashpra për Maqedoninë në sferën e gjyqësorit. Aty mes tjerash thuhet se pavarësia e gjyqësorit dhe kapaciteti institucional për ta mbrojtur atë nga ndikimi i padrejtë mbeten shqetësim serioz.
Niveli i pavarësisë së perceptuar të gjyqësorit është shumë i ulët, thekson raporti. Shqetësime mbeten edhe për funksionimin dhe pavarësinë e Këshillit Gjyqësor, ndërkohë që janë ndërmarrë hapa në këtë drejtim. Vendimet për emërimin e prokurorëve publikë dhe gjyqtarëve janë kritikuar nga shoqëria civile se nuk janë të motivuara në mënyrë gjithëpërfshirëse apo të bazuara në kritere objektive.
Sipas hulumtimeve të fundit mbi opinionit publik, besimi në gjyqësor është ulur në 2 për qind, që është në nivelin më të ulët që nga pavarësia e këtij vendi në vitin 1991.
