Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Сите инвестициски зафати се во застој, фирмите се борат за дневна ликвидност. Банките пливаат во бари и ќе мора посилно да го поддржат приватниот секотор, осбено сега во вакви услови на политичка неизвесност која го загрози стопанството – коментираат за неделната економска анализа на Portalb.mk дел од економистите.
Од водечнките банкарски групации велат дека фирмите речиси воопшто и да не бараат кредити за инвестирање, регистрирана е голема воздржаност поради страв од неизвесноста. Нод ел од компаниите веќе се борат за дневна ликвидност. Во февруари Народната банка регистрираше пад на кредитирањето на корпоративниот сектор.
Кредитирањето на фирмите – во застој …
Во овие моменти на политичка неизвесност, кога стопанството се бори да преживее, банките мора посилно да ги поддржат фирмите – коментираат економистите. Ние сега имаме состојба во која приватниот скетор „умира“ – вели за Portalb.mk економистот Горан Рафајловски.
„Можам слободно да кажам дека сите инвестициски зафати на домашните фирми се прекинати. Стопанството буквално се задушува и умира. Банките мора да застанат на страна на фирмите. Без таа поддршка компаниите ќе стануваат се повеќе неликвидни а банките ќе се доведат во состојба да гледаат како фирмите умираат. Економски – не е одржливо банките да се потпираат во најголем дел на профитите од камати по основ на хартии од вредност. Економијата ги праќа сигналите дека се соочуваме со лоши трендови – како што на пример намалувањето на приходите од ДДВ, кој е носечки данок во Буџетот“, вели економскиот консултант Рафајловски.
И со почетокот на оваа економска 2017 година податоците за кредитирање на фирмите не навестуваат оптимизам. Според Народната банка во февруари вкупната кредитна изложеност на банките кон корпоративниот сектор изнесувала 2,3 милијарди евра.
„Во февруари, кај вкупните кредити на корпоративниот сектор е забележано месечно намалување од 1,2%, што во поголем дел се должи на влијанието на денарските кредити. Споредено на годишна основа, сe забележува кредитен пад од 5,9%, којшто во поголем дел произлегува од кредитите одобрени во странска валута. Сепак, доколку се исклучи ефектот од преносот на сомнителните и спорните побарувања од билансна во вонбилансна евиденција, согласно со одлуката на Народната банка, кредитите на корпоративниот сектор во февруари бележат годишен раст од 2,1%“ – велат од Народната Банка.
Дел од банкарите објаснуваат дека неизвесноста од политичката криза веќе се одрази и во кредитирањето на приватниот сектор.
„Во изминатиот период е регистрирана намалена побарувачка на инвестициски кредити. Кај банките има ликвидност , односно има пари но прашање е дали има пласман за одржливи проекти. Кај компаниите е клучно дека инвестициските кредити се во пад, се е одложено поради неизвесноста од политичката криза. Во однос на наплата на кредити дадени на корпоративниот сектор нема некои промени, односно позначајно влошување. Фирмите главно бараат кредити за ликвидност и обртни средства“ – коментираат дел од банкарите што ги консултираше „Порталб“.
Од дел од банкарските групации оценуваат дека и покрај тоа што НБМ превзеде мерки и направи потези за олабавување на монетраната политика, засега нема услови за поевтинување на кредитите, иако од страна на корпоративниот сектор се чуствува притисок за намалување на каматните стапки.
Во вакви услови, кога банкарите се обидуваат што е можно повеќе да го елиминираат ризичните изложувања, а фирмите пак се борат неликвидност – последиците за вкупната економија ќе бидат големи – предупредуваат економистите.
„Мора еднаш за секогаш да се усвои развоен план за економијата врз основана кој потоа сите влади ќе прават четиригодишни среднорочни планови. Мора да се зголеми транспарентноста во јавните трошења, внимателно да се менаџираат задолжувањата. Јасно е дека стопанството влегува во голема дупка, буквално сите развојни потези и планови се стопирани. Ние веќе една година имаме техничка Влада, неивесно е кога ќе се избере Претседател на Собранието, па потоа Влада – сето ова носи голема неизвесност, не знам како не се сфаќа дека одиме на пат да ја изгубиме економијата“ – вели за Portalb.mk економистот Рафајловски.
За разлика од кредитирањето на фирмите, во февруари НБМ констатираше раст на кредитирањето на населението.
„Вкупните кредити на домаќинствата овој месец бележат месечен и годишен раст за 0,4% и 6,7%, соодветно. Воедно, месечните и годишните нагорни промени се резултат на зголемените денарски пласмани на банките и штедилниците кај домаќинствата“ – велат од НБМ.
Најголем раст од 13 отсто е регистриран кај потрошувачките и кај станбените кредити кои остануваат најатрактивни за населението. Намалување пак има кај автомобилските кредити.
Генерално, салдото на сомнителни и спорни пласмани не се зголемува, но поради политиката неизвесност, дел од банкарите објаснуваат дека изминатиот период се регистрирани случаи во кои граѓаните доцнат со отплата на рата. На крајот од вториот месец од годинава, вкупната кредитна изложеност на банките изнесувала 4,4 милијарди евра, а само граѓаните во банките должат 2,1 милијарда евра.
На крајот од вториот месец од годинава, граѓаните и фирмите во банките чуваат 5,6 милијарди евра. Домаќинствата имаат поголема заштеда од сите фирми, односно тие во банките имаат депонирано 3,6 милијарди евра.
-
АNALIZË: Rriten shpenzimet qeveritare – mirëpo për çka?
Rriten shpenzimet qeveritare, mirëpo në mënyrë dramatike për kthimin e borxheve – kryegjësë dhe kamatave. Një pjesë e madhe e buxhetit apo rreth 20 për qind përfundon për transfere, më së shumti deri te fondet, e nuk është i vogël as zëri për rroga dhe kompensime, shkruan analiza javore ekonomike e Portalb.mk. Në letër – për pushtetin gjyqësor janë projektuar limite ligjore që duhet të miratohen dhe të jepen, mirëpo në praktikë, këto para nuk kanë shkuar te gjykatat.
Si për çka është shpenzuar buxheti…
Madje 19,7% e buxhetit përfundon për transfere rrjedhëse deri te shfrytëzuesit jobuxhetorë – ku bëjnë pjesë edhe fondet, ndërsa 16,2% e shpenzimeve buxhetore përfundojnë për rroga dhe kompensime. Struktura e shpenzimit të parave buxhetore, të cilën e publikoi Enti shtetëror për statistikë tregon se për pagesën e kamatave përfundojnë 4,5%, ndërsa për benificione sociale 4,9% e buxhetit. Për shpenzime kapitale, të cilat konsiderohen kyçe në komponentën zhvillimore të buxhetit, në vitin 7,58%. I konsiderueshëm është edhe zëri për pagesën e kryegjësë, për të cilën janë shpenzuar 19,8% e parave të buxhetit.
Shpenzimet e përgjithshme buxhetore vetëm për një vit, apo në vitin 2015 në krahasim me vitin 2014 janë rritur për 20,1%, me ç’rast rritje më të madhe prej 182% ka te shpenzimet për pagesën e kryegjësë, ndërsa te kamatat rritja ka qenë 26,9%. Nga ana tjetër, në periudhën e njëjtë të analizuar, shpenzimet kapitale janë zvogëluar për 3,0%.
Me këtë raport revizor është bërë edhe revizion i buxhetit themelor për vitin 2015, mirëpo është përfshirë edhe zbatimi i rekomandimeve të dhëna në Raportin përfundimtar të revizorit të autorizuar shtetëror për vitin 2014, njofton Portalb.mk.
Menaxhimi dhe ekzekutimi i buxhetit të vitit 2015, në pjesën e planifikimit dhe të ekzekutimit të shpenzimeve dhe të dalave të tjera dhe planifikimi dhe ekzekutimi i të hyrave, sipas revizorit, në pjesën më të madhe kanë qenë në përputhje me shumat e përcaktuara në kuadër të buxheteve të miratuara të shfrytëzuesve të veçantë buxhetorë, përveç në pjesën e transfereve deri te njësitë e vetëqeverisjes lokale dhe të mjeteve në kuadër të buxhetit për pushtetin gjyqësor.
Financimi i pushtetit gjyqësor…
Në letër – shuma të përcaktuara dhe të planifikuara për financimin e pushtetit gjyqësor, mirëpo në praktikë – pagesë buxhetore e shumave më të vogla se sa ato të përcaktuara me ligj. Këto janë një pjesë e konstatimeve të revizorit shtetëror që kanë të bëjnë me financimin e pushtetit gjyqësor.
“Me analizën e bërë të të dhënave që kanë të bëjnë me mjetet e miratuara për pushtetin gjyqësor, për periudhën 2012-2015, si dhe duke e pasur parasysh lartësinë e paraparë të miratimit të tyre, konstatuam se dinamika e përcaktuar e miratimit të mjeteve në kuadër të buxhetit për pushtetin gjyqësor, në periudhën e lartpërmendur nuk është arritur niveli i përcaktuar me ligj i buxhetit të paraparë për pushtetin gjyqësor në lartësi prej 0,8% të Prodhimit të brendshëm bruto” – thuhet në raportin e revizionit.
Kështu për shembull, në vitin 2012, është dashur të miratohen 0,50%, mirëpo janë dhënë 0,45%, në vitin 2013 sipas revizionit ka dështim më të madh dhe në vend të vlerës prej 0,6% për pushtetin gjyqësor janë ndarë mjete në vlerë prej 0,39%. Në vitin 2014, në vend se 0,7% – janë ndarë 0,41%, ndërsa në vitin 2015 në vend të 0,8%, për pushtetin gjyqësor janë ndarë 0,38%.
“Mënyra e këtillë e planifikimit dhe e financimit të pushtetit gjyqësor krijon rrezik për sigurim të plotë të financimi stabile, afatgjatë, të barabartë dhe adekuat të pushtetit gjyqësor” – konstaton revizori. Ministria për Financa ka dorëzuar vërejtje në lidhje me raportin e revizionit, njofton Portalb.mk.
“Nga ana e personit udhëheqës në Ministrinë për Financa janë pranuar vërejtje në lidhje me Propozim-raportin e revizorit shtetëror, ato janë shqyrtuar dhe është konstatuar se një pjesë e tyre paraqesin njoftim për gjendjet e konstatuara, një pjesë pranohen pjesërisht dhe një pjesë nuk pranohen” – thuhet në revizion.
Nga shtatë rekomandimet e dhëna pas revizionit të vitit 2014, sipas revizorit, është konstatuar se katër rekomandime janë duke u realizuar, njëri është realizuar në tërësi, ndërsa dy rekomandime nuk janë zbatuar.
Tempoja me të cilën Maqedonia futet në borxh, së bashku me qëllimin për të cilin janë dedikuar ato kredi, shpeshherë përmendet edhe në raportet e institucioneve ndërkombëtare financiare, të cilat rekomanduan konsolidim të financave publike. Nga ana tjetër, për këtë vit tashmë është paralajmëruar hua e re nëpërmjet eurokambialit.