Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Претставата, концертот или филмот што ќе го погледнете на некој фестивал е резултат на бескраен број часови аплицирања за финансии, лобирања, креирање на програмата и договарања. Нашите соговорнички во новиот подкаст #УраЗаКултура ги споделуваат предизвиците низ кои поминале изминатава деценија при организирање на фестивал, но и за идејата што сè уште ги држи активни.
Пред десет години во Старата скопска чаршија започнува приказната на „Македокс“. Фестивалот за креативни документарни филмови веќе цела деценија нуди уникатна можност да се гледаат документарци од целиот свет во Куршумли ан, објект стар 7 века.
Официјален симбол на Македокс е кромидот, кој преку своите слоеви ги отсликува случките и луѓето кои поминале во текот на фестивалот. Петрула Велјановска се сеќава на убавите, но и тешките моменти како организатори.
„Имаше еден голем куп на часови на аплицирање, на програмирање, лобирање, договарање со екипата. Секак има и радости, но и многу расправии, но на крај кога завршува фестивалот збогатени сме со уште едно убаво искуство. Се чувствуваме дека нешто ново и позитвно сме внеле во културниот свет на Скопје и воопшто на Македонија“, вели таа.
Годинава фестивалот се одржува од 21 до 28 август. Темата на годинешното издание е копродукцијата, односно соработката која била една од клучните работи за фестивалот да ја одржи својата традиција, вели Петрула.
Сепак, за нив најголем проблем се логистичките пречки. Последниве години беше неизвесно дали фестивалот ќе продолжи да се одржува во Куршумли ан – локацијтата по која фестивалот беше препознатлив.
„Во смисла на организирање на фестивал во Македонија, повеќе се отежнува ситуацијата од логистичка страна, а не од програмска страна. Не сме имале некој да ни забрани филм, или да не му се допадне, па да имаме реакции“, појаснува Петрула.
Финансиски можеби не добиле многу, но се збогатиле духовно и емотивно вели Велјановска. Фестивалот секоја година излегува од портите на Куршумли ан и со своето патувачко кино ги посетува македонските села за да ја доближат културата до што поголема публика. Годинава фестивалот се помрдна и од границите, па проекции имаше и во селата од албанската страна.
„Ние им нудиме програми и документарни филмови, а луѓето кои живеат во тие одалечени места, во селата и помалите градови, ни враќаат со многу позитивна енергија“, вели Петрула.
Од Скопје се префрламе во југоистокот, во Гевгелија. Таму пред 11 години за првпат се одржа „БОШ фестивал“, во чест на прерано починатиот актер и поет Бошко Бозанџиевски. Фестивалот беше домаќин на разни изложби, проекции на филмови, работилници, инсталации и театарски претстави.
Инаетот и цврстиот карактер за децентрализација на урбаната култура е она што ги турка напред организаторите сиве години, вели Марија Стојанова.
„БОШ фестивал си има свое мото, а тоа е секоја година да биде барем за нијанса подобар од претходната“, истакна таа.
Целта на „БОШ“, вели Стојановска, е да се создаде културно лежиште за талентираните артисти и публиката надвор од поголемите градови.
„За здрава независна културна сцена, сметам дека треба здрава културна политика. Мислам дека државата игра битна улога. Исто така, здрави културни работници, менаџери, љубов спрема сцената и многу работа“, забележа таа.
Финансиите се секогаш проблем, потврдува Марија. Според неа, државата игра битна улога овде, иако како што вели – потребно е да се стимулира и приватниот сектор.
„Да се стимулира приватниот сектор да поддржува и поинтимни алтернативни збиднувања, а не само масовни турбофолк панаѓури, да не е битна само масовноста, туку и квалитетот на она што се нуди“, заклучи таа.
И покрај ова, „БОШ“ годинава ќе се случи. Ќе трае од 22 до 25 август на повеќе локации низ Гевгелија.
„Публиката може да очекува опуштена атмосфера, која и обично ја нуди Гевгелија, концерти, изложби, театaр и независен саем на издаваштво за кој сум посебно горда, диско и плажа“, најави Марија.
Струга е град со вековна традиција на културни настани, од Струшките вечери на поезијата, до Струшката музичка есен. Сепак, на градот му недостасува нов бран на културни работници кои ќе ја промовираат алтернативната сцена. По телефон разговаравме со Кристина Тодоровска Петреска, една од иницијаторите на фестивалот „ДримОН“. Тие изминативе 7 години го раздримуваат населението со низа културни настани промовирајќи социјално ангажирана уметноста. Годинава, главна тема е „Етичкото и естетичкото во социо-политичката уметност“.
„Сакавме да направиме рефлексија за тоа, не само ние како уметници што работиме и како се однесуваме во тие процеси, туку и колку кај нас како работници во културата работи она етичкото. Бидејќи и културата и уметноста знае да се исполитизира, да е инструмент на погрешни политики и иидеологија. Ние тука како работници во културата мора да внимаваме“, напомена Кристина.
Независната сцена му е неопходна на општеството, смета Кристина. Токму поради тоа, нивната цел е да потсетат на вредностите што треба да ги поседува едно општество, но и да помогнат во подобрување на демократијата.
И за „ДримОН“ финансиите се најголем проблем, поради што годинава биле приморани да го расцепкаат фестивалот на повеќе, но помали настани. Тие се обидуваат да ги искористат сите мали капки на промена и културна продукција преку средствата од Министерството за култура. Но, Кристина напомена дека е потребна поголема поддршка од институциите, бидејќи како што вели – некои инцијативи исчезнале токму поради недостигот на финансии.
„Поддршката од Министерството за култура е таква каква што е – за сите по малку. Ние веќе немавме капацитети за да се издржи она што 6 години го поставуваме. Може да се случи добри иницијативи да исчезнат. Ние најдовме решение, квалитетот на програмата да се задржи, да има културни содржини преку цело лето, но тие да не бараат големи финансиски и инфраструктурни капацитети и ресурси. Сега најдовме решение, но некогаш може и да го нема“, забележа таа.
И покрај бројните предизвици, овие фестивали продолжуваат да ја шират културата, секој на свој начин. До кога? Зависи од поддршката што ќе ја добијат.
Емилија Петреска
-
UraPërKulturë: Për çështjet e festivaleve
Shfaqen, koncertin ose filmin që do ta shihni në ndonjë festival është rezultat i pafund orë aplikim për financa, lobim, krijim të programeve dhe marrëveshjeve. Bashkëbisedueset tona në nën kastin e ri #UraPërKulturë i ndajnë sfidat nëpër të cilat kanë kaluar dekadën e kaluar gjatë organizimit të festivalit, por edhe për idenë se çfarë i mban ende aktivë.
Para dhjetë vjet në Çarshinë e vjetër të Shkupit, ka filluar tregimi i “Makedoks”. Festivali për filma dokumentar kreativë, tani më një dekadë të plotë ofron mundësi unike të shihen dokumentarë nga e gjithë bota në Kurshumli an, objekt i vjetër 7 shekuj.
Simboli zyrtar i Makedoks është qepa, nëpërmjet shtresave të saj i pasqyron ngjarjet dhe njerëzit të cilët kanë kaluar gjatë mbajtjes së festivalit. Petrula Veljanovska kujton momentet e bukura por edhe të vështira, si organizatore.
“Kishte një grumbull të madh orësh për aplikim, programim, lobim, marrëveshje me ekipin. Megjithatë ka edhe gëzime, por edhe shumë grindje, por në fund kur festivali përfundon, jemi më pasuruar edhe me një përvojë të bukur. Ndjehemi se kemi vendosur diçka të re dhe pozitive në botën e kulturës në Shkup dhe në përgjithësi në Maqedoni”, thotë ajo.
Këtë vit festivali u mbajt nga data 21 deri më 28 gusht. Tema e edicionit të sivjetshëm është bashkë produksioni, respektivisht bashkëpunimi që ka qenë një nga gjërat kryesore në mënyrë që festivali të rruajë traditën e vet, thotë Petrula.
Megjithatë, për ata problemi më i madh janë pengesat logjistike. Vitet e fundit, nuk ishte e sigurt nëse festivali do të vazhdojë të mbahet në Kurshumli an – lokacioni sipas së cilit identifikohet festivali.
“Në kuptim të organizimit të festivalit në Maqedoni, puna vështirësohet më tepër nga ana logjistike, dhe jo nga ana programore. Nuk kemi pasur dikë të na ndalojë filmin ose mos i pëlqejë dhe të kemi reagime”, sqaron Petrula.
Financiarisht ndoshta nuk kanë fituar shumë, por janë pasuruar shpirtërisht dhe emocionalisht thotë Veljanovska. Festivali për vit del nga portat e Kurshumli an dhe në kinemanë e vet udhëtuese i viziton fshatrat maqedonase për të afruar kulturën te një numër sa më i madh i publikut. Këtë vit, festivali lëvizi edhe nga kufijtë, kështu që projeksione kishte edhe në fshatrat në anën shqiptare.
“Ne ju ofrojmë programe dhe filma dokumentar, ndërsa njerëzit të cilët jetojnë në këto vende të largëta, në fshatra dhe në qytete më të vogla, na kthejnë me energji pozitive”, thotë Petrula.
Nga Shkupi, u transferuam në juglindje, në Gjevgjeli. Atje para 11 vjet për herë të parë u mbajt “BOSH festivali”, në nder të aktorit dhe poetit që humbin jetën para kohe, Boshko Bozanxhievski. Festivali ishte nikoqir i ekspozitave të ndryshme, projeksioneve të filmave, punëtorive, instalimeve dhe shfaqjeve teatrore.
Inati dhe karakteri i fuqishëm për decentralizim të kulturës urbane është ajo që i shtyu përpara organizatorët gjatë këtyre viteve, thotë Marija Stojanova.
“BOSH festivali ka moton e vet. ndërsa kjo është që të paktën çdo vit të jetë për nuancë më i mirë se vitin e kaluar”, theksoi ajo.
Qëllimi i “BOSH”, thotë Stojanovska, është të krijojë djep kulturor për artistë të talentuar dhe për publik jashtë qyteteve më të mëdha.
“Për skenën e shëndetshme të pavarur kulturore, konsideroj se duhet politikë e shëndetshme kulturore. Mendoj se shteti luan rol të rëndësishëm. Gjithashtu, punëtorët e shëndetshëm kulturor, menaxherë, dashuria ndaj skenës dhe shumë punë”, thotë ajo.
Financat çdo herë paraqesin problem, konfirmon Marija. Sipas saj, shteti luan rol të rëndësishëm këtu, edhe pse siç thotë – nevojitet të stimulohet edhe sektori privat.
“Të stimulohet sektori privat të mbështesë edhe ngjarje më intime alternative, jo vetëm panaire masive turbofolk, mos jetë me rëndësi vetëm masiviteti por edhe cilësia e asaj që ofrohet”, përfundon ajo.
Edhe përpos kësaj, “BOSH” këtë vit do të ndodhë. Do të zgjasë nga 22 deri më 25 gusht në më tepër lokacione në Gjevgjeli.
“Publiku mund të presë atmosferë të relaksuar, të cilën edhe zakonisht e ofron Gjevgjelia, koncerte, ekspozita, teatër dhe panair të pavarur të botimit për të cilin në veçanti jam krenare, diskotekë dhe plazh”, paralajmëroi Marija.
Struga është qytet me traditë shekullore sa u përket ngjarjeve kulturore, nga Netët Strugane të poezisë, deri tek Vjeshta muzikore e Strugës. Megjithatë, qytetit u mungon valë e re e punëtorëve kulturor të cilët do të promovojnë skenën alternative. Me telefon biseduam me Kristina Todorovska Petreska, një nga iniciatoret e festivalit “DrimON”. Ata, gjatë 7 viteve të kaluara e shkundin popullatën me një sërë ngjarje kulturore duke promovuar art të angazhuar social. Këtë vit, tema kryesore është “Etnikja dhe estetikja në artin sicio – politik”.
“Dëshirojmë të bëjmë reflektim në lidhje me këtë, jo vetëm ne si artistë që punojnë dhe se si sillemi gjatë këtyre proceseve, por edhe sa tek ne, si punëtorë të kulturës punoj ajo ana etike. Për shkak se edhe kultura dhe arti di të politizohet, të jetë instrument i politikave dhe ideologjive të gabuara. Ne këtu, si punëtorë të kulturës duhet të kemi kujdes”, thotë Kristina.
Skena e pavarur është e nevojshme për shoqërinë, konsideron Kristina. Pikërisht për këtë shkak, qëllimi i tyre është të përkujtojnë vlerat që duhet t’i posedojë një shoqëri, por edhe të ndihmojnë në përmirësimin e demokracisë.
Edhe për “DrimON” financat janë problemi më i madh, për çka këtë vit janë detyruar të copëtojnë festivalin në më tepër, ngjarje por më të vogla. Ata përpiqen të shfrytëzojnë të gjitha pikat e vogla të ndryshimit dhe produksionin kulturor nëpërmjet mjeteve të Ministrisë së Kulturës. Por, Kristina përmendi se nevojitet ndryshim më i madh nga institucionet, sepse siç thotë – disa iniciativa janë zhdukur, pikërisht për shkak të mungesës së financave.“Mbështetja nga Ministria e Kulturës, është ajo që është – për të gjithë nga pak. Ne nuk kishim më kapacitete që të durohet ajo që e kemi mbërritur gjatë 6 viteve. Mund të ndodhë iniciativa të mira të zhduken. Ne gjetëm zgjidhje, të rruhet cilësia e programit, të ketë përmbajtje kulturore gjatë gjithë verës, por ato mos kërkojë financa të mëdha dhe kapacitete infrastrukturore dhe resurse. Tani gjetëm zgjidhje, por ndonjëherë ndodh edhe mos ketë”, vëren ajo.
Edhe përpos sfidave të shumta, këto festivale vazhdojnë të përhapin kulturën, secili në mënyrën e vet. Deri kur? Varet nga mbështetja që do ta fitojnë.
Emilija Petreska
* Оваа содржина е изработена со помош на Европската Унија во рамките на Проектот за
младинско изразување. За објавените содржини е одговорен Младински образовен форум и
истите нужно не ги одразуваат ставовите на Европската Унија.