Пишува: Зоран Бојаровски
Постојат сериозни индиции дека телевизијата, како медиум, влегува во фаза кога се навестуваат слични процеси што ги зафатија печатените медиуми кога отпочна експанзијата на интернет. Иако пред 20 години потоеја застапници на теориите кои тврдеа дека ова ќе се случи бргу, сепак постоеше некоја воздржаност и уверување дека телевизискиот медиум е прилично флексибилен и дека вртоглавиот прогрес на дигиталната и мобилната технологија можат да бидат искористени како предизвици и нови хоризонти на еден хибриден медиум кој во себе ќе ги обедини традиционалните електронски медиумски платформи со новите дигитални и мобилни технологии и дека ќе настане конвергенција која најавуваше зинегнување на заканата.
Некои телевизии во светот тоа успешно го направија, но оние кои сѐ уште живеат во ладовината на идејата за неприкосновеноста на телевизискиот медиум, веќе треба да бидат загрижени.
Младите веќе не „живеат“ во дневните соби каде што е големиот екран и тоа за телевизиската индустрија ги предизвикува првите сериозни главоболки. Трендот е рапиден и неспорен. И на глобално и на регионално и локално рамниште.
ЗАГРИЖУВАЧКИ ТРЕНДОВИ
Последното истражувања (Ofcom’s annual report) на Канцеларијата за комуникации на Велика Британија Ofcom, пандан на Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги и на Агенцијата за електронски комуникации во Република Македонија, открива дека просечниот британски гледач од година в година, од 2010 година наваму, сѐ помалку и помалку е пред телевизорот. Со исклучок на 2013 година, заради Олимписките игри во Лондон, кога овој тренд беше за момент запрен, секоја година времето поминато пред телевизиските екрани, во просек се намалува за 20 минути. Резултатите во Ofcom’s annual report се мерени до крајот на 2014 година. Истражувањето на Ofcom е поделено и по сегменти, според возрасните групи на ТВ гледачите и податоците за телевизиските навики на категоријата од 16 до 24 години, како и оние помладите се прилично загрижувачки за телевизиите. Младите многу повеќе време трошат на паметните телефони и на таблети во нивните соби, или било каде на друго место.
Таа, 2014 година, и во Македонија беа објавени резултати од истражувањето за навиките на младите и медиумите што го реализираше Младинскиот образовен форум.
Според ова истражување, младите од Македонија преферираат да го користат интернетот како медиум и истиот го сметаат за најефикасен. 77% од младите интернетот го сметаат најкорисен за едукација, 75% за информирање, 66%, за забава и комуникација и 60% за промоција. Младите кои се на интернет, најмногу го користат за социјални мрежи и за гледање филмови, серии и видеа, а најмалку за телефонски разговори и за праќање пораки преку е-пошта.
Дополнително, 76% од младите секојдневно читаат електронски вести, а 67% користат интернет на мобилен телефон. Во споредба со останатите медиуми, 58% од младите во Македонија гледаат телевизија на дневно ниво, 40% слушаат радио, 22% читаат печатени медиуми. Дури 14% од младите во Македонија никогаш не прочитале печатен медиум.
Значи да ја изостриме сликата. Да додаме малку контраст. Што гледаме пред телевизорот во дневната соба? Гледаме публика која има од 45 години па натаму. Таа публика ги формирала своите телевизиски наавики пред дваесет, дваесетипет години во ерата на изгрејсонцето на интернет и на целата лепеза медиумски, мобилни и дигитални платформи, кои денеска им се на дофат на децата и на внуците на оваа публика.
После 15 години, овие генерации, родени во новиот миленуим, на времето пред појавата на првиот Ај-Фон (IPhone), ќе се сеќаваат само како низ магла. Овие генерации живеат во свет на сеприсутните екрани, во свет во кој видео содржините ги добиваат во движење, на мобилните апарати или дома, со неверојатна брзина на интернет, со можност за интеракција или со можност тие самите да креираат содржини.
Дали телевизиите кај нас ги препознаваат овие трендови? Не. Ниту една – сега засега. Велиме сега засега зашто еден обид беше пресечен на самиот старт кога во таа телевизија се промени сопственичката структура, а една друга најавува целосна дигитализација, без дополнителни информации дали таа дигитализација ќе се задржи само на формата или ќе бидеме сведоци и на промени во содржината која треба да произлезе од конвергенцијата на медиумските платформи за кои веќе еденаш пишувавме тука во лекцијата „Интегрирана редакција: Не престанувај да мислиш на утре“.
Во конвергенцијата на медиумите тоа се одразува на три рамништа:
- Во однос на мултиталентираноста на новинарите во прибирањето, селекцијата и прилагодувањето на информациите за различни медиумски платформи истовремено;
- Во однос на промените на новинарскиот продукциски процес кој сега нема дедлајн, туку целодневен продукциски циклус; и,
- Во однос на менувањето на професионалната рутина и новинарската култура.
- Сега, новата професионална медиумска култура вели: Да одиме таму каде што е публиката и да ги разбереме нивните нови навики… Соодветно на тие нови навики да им понудиме содржини… Една интегрирана редакција – повеќе канали за комуникација на содржините.
Paul Hocksenar: Octuplet Comsumers – They like their mobile phones too.
Дојде време конечно да се разбере дека веб изданијата не се само приврзок на главниот медиум. Колку што е можно побргу треба да настапи интеграција која од повеќе традиционални медиуми ќе направи еден – супер медиум.
Новата интегрирана редакција е фокусирана околу идејата да ѝ се пристапи на публиката во секој момент, таму каде што е во секој момент и во формат (медиум: ТВ, интернет, телефон, таблет…) каков што тие сакаат.
Она што треба дефинитивно да се сфати е дека интегрирана редакција не е копи/пејст философија. Секој канал (ТВ, интернет, принт…) на една иста вест треба да ѝ даде додадена вредност соодветна на медиумот.
Тоа го може интегрираната редакција и конвергираните медиумски платформи: принт, ТВ, веб, бидејќи и како технологија тие веќе им се нудат на корисниците на информации како потрошувачки тренд организиран во концептот SMART TV.
ИДЕНТИТЕТ ИЛИ РЕЈТИНГ
Целата оваа ситуација влијае и на уште едно битно и многу сложено прашање: Идентитет или рејтинг? Односно, дали овој сложен развој и перспектива на телевизискиот медиум ќе се одрази и на класичната релација публика > програма > реклами > рејтинг > влијание.
Прашањето е сложено зашто ги отвора темелните дилеми, меѓу кои и онаа дали медиумот ги креира навиките, или навиките на публиката ја креираат програмата.
Кога станува збор за јавните радиодифузни системи, прашањето е јасно. Радиодифузната такса, собрана и пропорционална на програмските потреби на јавните телевизии треба да се „троши“ за програма од јавен интерес, соодветна на високо демократските принципи на едно отворено општество во кое јавната телевизија е сервис на највисоките потреби на граѓаните. На сите граѓани, без исклучок.
Од друга страна и за комерцијалните телевизии не би требало да има некоја посебна дилема околу ова прашање. Тие ја креираат програмата според потребите на пазарот кој го определуваат рекламерите. Оттаму, за да ги привлечат парите на рекламерите, комерцијалните телевизии ќе прават програма која има ниски трошоци, а остварува висок рејтинг, односно поголеми приходи.
Оваа формула само навидум изгледа едноставна зашто во трката по рејтинг и нискобуџетни продукции, телевизиските компании со приватен капитал влегуваат во еден лавиринт на нискоквалитетна продукција во која доминираат евтини контактни програми, празноглави гејм формати и реалити продукции кои задовловуваат само ниски страсти и потреби. Тие телевизии немаат иденитет, зашто тој идентитет им го продаваат на рекламерите.
Таква е таа немилосрдна формула: ниски трошоци за продукција > ниски стандарди > релативно висока гледаност.
За да станат нештата најјасни, од оваа позиција, односно елаборација на немилосрдната формула, се враќаме на трендовите од првиот дел на овој текст. Таму заклучивме дека, доколку не се промени нешто, публиката која сега е на возраст од 16 до 25 години и која сега се формира, своите критериуми ги креира на отворените мобилни интернет платформи. Пред нив е целиот свет. Станува збор за генерации кои во најголем број го користат англискиот јазик и кои после 10 или 15 години ќе имаат сосема други навики од оние ТВ гледачи кои денеска се на возраст од 40-45 или повеќе години.
На која публика ќе сметаат телевизиите кај нас после 15-20 или повеќе години? Или, кому му е гајле за тоа?
Оваа новинарска лекција е изработена во рамките на Проектот на УСАИД за зајакнување на медиумите во Македонија – Компонента Сервис за проверка на факти од медиумите, имплементирана од Метаморфозис. Новинарската лекција e овозможенa сo поддршка на Американската агенција за меѓународен развој (УСАИД). Содржината на новинарската лекција е одговорност на авторот и не ги одразува ставовите на Метаморфозис, УСАИД или Владата на САД. За повеќе информации за работата на УСАИД во Македонија, ве молиме посетете ги веб-страницата (http://macedonia.usaid.gov) и Фејсбук-страницата на УСАИД (www.facebook.com/USAIDMacedonia).