Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Психолошкото насилство многу тешко се докажува, нема видливи траги освен опаѓање на менталното и физичкото здравје и тешко се препознава. Ова го изјави министерката за труд и социјална политика Јованка Тренчевска пред медиумите кога соопшти дека повеќе од половина од жртвите на семејно насилство во периодот јануари – септември 2023 година се соочиле со психолошко насилство.
„Тоа е постојано пребацување, префрлување на партнерката или сопругата, од деца на родители – како што се дефинира психолошкото насилство. Тоа е се’ она што остава трага на психата на една личност. Жртви се деца и повозрасни граѓани, но најголем процент и понатаму се токму жените“, рече Тренчевска.
Во првиот сет податоци на МТСП има 1166 пријавени случаи на семејно насилство, од кои 708 се однесуваат на психолошко насилство.
Ова според Елена Димушевска, извршната директорка на Националната Мрежа против насилство врз жени и семејно насилство не претставува некое значително зголемување во бројките во однос на претходните години, но како што вели сепак чекаат да излезе статистиката од цела година.
„Тоа дека поголем дел од пријавите се за психолошко насилство наспроти физичкото кое претходно беше најчесто пријавувано, претпоставувам е резултат на долгогодишните кампањи дека психолошкото насилство е насилство и дека треба да се пријави и дека сторителот треба да се казни што значи дека кампањите постигнале резултат особено во делот на препознавање на оваа форма“, вели Димушевска.
Психолошкото насилство тешко се докажува, поради, како што вели Димушевска, доказот што надлежните им го бараат на жртвите за да можат да постапат. Доказот, вели таа, претставува наод или мислење од психијатар кое ќе наведе дека извршеното насилство има негативни последици врз здравјето на жртвата.
„Па, така често жените се упатуваат да одат на психијатар и да го добијат ова мислење, затоа што без ова мислење не можат да побараат изрекување на мерка, генерално, не можат ништо да направат освен да го повикаат сторителот да дојде во центарот за социјална работа и да го посоветуваат да не го прави тоа понатаму“, објаснува Димушевска.
Посетата на психијатар ја покрива фондот, но како што вели, се заборава на индивидуалниот дел на жртвата која треба да го пријави насилството и кога тоа е психолошко.
„Иако психијатрите често пишуваат извештаи кои им помагаат на жртвите, барем во случаите кои ние сме ги имале, ама сепак тоа не може да биде единствениот начин да се докаже психолошкото насилство, дека постои нарушување на психичкото здравје. Јас ако сум резилиентна личност и ако имам развиено одбранбени механизми тоа може да остави последица врз мене, ама не значи дека не сум го преживеала“, смета таа.
Мрежата против насилство врз жени и семејно насилство две години бара психолошкото насилство да стане кривично дело. Како што објаснува Димушевска, психолошкото насилство сега се регулира со членот Загрозување на сигурноста од Кривичниот законик. Сепак според Мрежата потребно е тоа да биде посебно дело поради тоа што ќе овозможи да се собираат податоци, а ќе може и полесно да се докажува.
Во предлог-измените и дополнувања на Кривичниот законик предложени од Мрежата и Платформата за родова еднаквост, новиот член Психичко насилство се дефинира:
Тој кој со психичко насилство и намерно, повторливо заканувачко однесување насочено кон друго лице, кое предизвикува нарушување на психичкиот интегритет на личноста ќе се казни со казна од 6 месеци до 1 година затвор.
„Со вметнување на кривичното дело психолошко насилство прво ќе овозможи полесно докажување, затоа што откако ќе се вметне после тоа ќе се развие систем како тоа ќе се докажува. Сега се’ се базира на извештај од психијатар, може во тој случај да се отворат и можности и за други начини на докажување на делото, дека е извршено насилството. Дополнително секако ќе биде предвидено во зависност од времетраењето од извршувањето, во зависност од многу фактори ќе биде потврдена и висината на казната и евентуално можеби ќе стане јасно и на самите сторители дека е нешто за коешто може да бидат казнети и на тој начин да се превенира“, смета Димушевска.
Инаку, Мрежата за заштита од насилство располага со три центри за советување во Тетово, Скопје и Битола каде се нуди бесплатна психолошка помош и поддршка за жени и деца кои се справуваат со било која форма на насилство.
Ангела Бошкоска
-
Numri i viktimava të dhunës psikologjike e tejkalon atë të dhunës fizike, edhe pse ajo është vështirë të dëshmohet dhe ende nuk është inkrimimnuar
Dhuna psikologjike shumë vështirë dëshmohet, nuk ka gjurmë të dukshme përpos rënies së shëndetit mental dhe fizik dhe vështirë dallohet. Këtë e deklaroi para mediave ministrja e Punës dhe Politikës Sociale, Jovanka Trençevska, kur kumtoi se më shumë se gjysma e viktimave të dhunës familjare në periudhën janar – shtator të vitit 2023 janë përballur me dhunë psikologjike.
“Ajo është transferim i vazhdueshëm, transferim i partneres apo bashkëshortes, nga fëmijët te prindërit – siç definohet dhuna psikologjike. Ajo është gjithçka që lë gjurmë në psiqikën e një persona. Viktima janë fëmijë dhe qytetarë më të rritur, por përqindja më e madhe janë edhe më tej gratë”, tha Trençevska.
Në grupin e parë të të dhënave të MPPS ka 1166 raste të paraqitura të dhunës familjare, prej të cilave 708 kanë të bëjnë me dhunën psikolgjike.
Kjo sipas Elena Dimushevskës, drejtoreshë ekzekutive e Rrjetit Nacional kundër dhunës ndaj grave dhe dhunës familjare, nuk paraqet ndonjë rritje të konsiderueshme të numrit në krahasim me vitet e kaluara, por siç thotë megjithatë presin që të dalë statistika e gjithë vitit.
“Fakti që pjesa më e madhe e raportimeve janë për dhunë psikologjike në krahasim me dhunën fizike, e cila më herët është raportuar më shpesh, supozoj se është rezultat i fushatave shumë vjeçare se dhuna psikologjike është dhunë dhe se duhet të paraqitet dhe se autori duhet të dënohët, që do të thotë se fushatat kanë arritur rezultat posaçërisht në pjesën e njohjes së kësaj forme”, tha Dimushevska.
Dhuna psikologjike është vështirë të dëshmohet, për shkak të, siç thotë Dimushevska, dëshmisë që organet kompetente ua kërkojnë viktimave që të mund të veprojnë. Dëshmia, thotë ajo, paraqet një konstatim apo mendim nga një psikiatër i cili do të theksojë se, dhuna e kryer ka pasoja negative ndaj shëndetit të viktimës.
“Në këtë mënyrë, gratë shpesh udhëzohen të shkojnë në psikiatër dhe të marrin këtë mendim, sepse pa këtë mendim nuk mund të kërkojnë shqiptim të masës, në përgjithësi, nuk mund të bëjnë asgjë përpos ta thirrin autorin të vijë në qendrën për punë sociale dhe ta këshillojnë të mos e bëj këtë më tej”, sqaron Dimushevska.
Vizitën në psikiatër e mbulon fondi, por siç thotë, harrojnë pjesë individuale të viktimës e cila duhet ta paraqesë dhunën edhe kur ajo është psikologjike.
“Edhe pse psikiatri shkruan shpesh raporte që u ndihmon viktimave, të pakten në rastet të cilat i kemi pasur, por megjithatë kjo nuk mund të jetë mënyra e vetme të dëshmohet dhuna psikologjike, se ekziston dëmtin i shëndetit psiqik. Unë nëse jam një person elastik dhe nëse kam zhvilluar mekanizma mbrojtëse ajo mund të lë pasoja ndaj meje, por nuk do të thotë se nuk i kam mbijetuar”, vlerëson ajo.
Rrjeti kundër dhunës ndaj grave dhe dhunës familjare ka dy vite që kërkon që dhuna psikologjike të bëhet vepër penale. Siç sqaron Dimushevska, dhuna psikologjike tani rregullohet me nenin Rrezikim i sigurisë nga Kodi Penal. Megjithatë, sipas Rrjetit, nevojitet të jetë vepër e posaçme sepse ajo do të mundësojë të mblidhenntë dhëna, ndërsa do të mundet të dëshmohet më lehtë.
Në propozim ndryshimet dhe plotësimet e Kodit Penal të propozuara nga Rrjeti dhe Platforma për barazi gjinore, neni i ri Dhuna psiqike definoihet:
Ai i cili me dhunë psiqike dhe sjellje kërcënuese të qëllimshme të përsëritur drejtuar një personi tjetër, shkakton dëmtim të integritetit psiqik të personit, do të dënohet prej 6 muaj deri në 1 vit burg.
“Me futjen e veprës penale dhunë psikologjike, fillimisht do të mundësohet që më lehtë të dëshmohet, sepse pasi të vendoset, më pas do të zhvillohet një sistem se si do të dëshmohet ajo. Tani gjithçka bazohet në një raport nga psikiatri, në atë rast mund të hapen mundësi edhe për mënyra të tjera për të dëshmuar veprën, se është kryer dhuna. Në mënyrë shtesë, gjithsesi do të parashikohet në varësi prej kohëzgjatjes së kryerjes, në varësi prej shumë faktorëve do të përcaktohet edhe lartësia e dënimit dhe ndoshta eventualisht do të bëhet e qartë edhe për vet autorët se është diçka për të cilën mund të dënohen dhe në atë mënyrë të parandalohet”, vlerëson Dimushevska.
Ndryshe, Rrjeti për mbrojtje nga dhuna disponon me tre qendra për këshillim në Tetovë, Shkup dhe Manastir, ku ofrohet ndihmë falas psikologjike dhe mbështetje për gratë dhe fëmijët të cilët përballen me çfarëdo lloj forme të dhunës.
