Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
На Меѓународниот ден на образованието, претставничката на УНИЦЕФ, Патриција ДиЏовани ја истакна потребата од натпартиски заложби за реформи на образованието во земјата.
„Квалитетното образование е клучен двигател на економскиот раст и развој и го забрзува остварувањето на сите човекови права. Образованието овозможува стекнување на потребните вештини и знаења, за да може, по завршувањето, учениците да се вклучат на пазарот на трудот и да придонесат кон подобар економски развоја. Исто така, образованието помага да се намалат нееднаквостите и сиромаштијата преку подобрување на можностите за работа и зголемување на приходите“, посочи ДиЏовани.
Резултатите од последното тестирање во рамки на Програмата за меѓународно оценување на учениците (ПИСА 2022) кои укажуваат на проблеми во резултатите од учењето кај учениците, вели таа, алармираат дека структурните реформи во образованието треба да станат национален натпартиски приоритет.
„Подеталната анализа на резултатите посочува зошто е потребно целото општество да ги поддржи реформите во образованието, како и на високата цена што ќе ја платиме доколку ништо не се преземе. Севкупните постигнувања на учениците се многу ниски и се намалени меѓу 2018 и 2022 година. Само еден од тројца ученици на возраст од 15 години постигнал минимално ниво на знаење по математика (ниво 2 од 6), што значи дека двајца од тројца ученици не успеале да протолкуваат и препознаат, без директни инструкции, како едноставна ситуација може математички да се претстави. Резултатите по читање се уште позагрижувачки, при што само еден од четворица ученици постигнува минимално знаење“, потенцира ДиЏовани.
За да се зајакне економијата, посочува таа, потребна е квалификувана и компетентна работна сила. Меѓутоа, ДиЏовани вели дека во нашата држава процентот на ученици кои го постигнале највисокото ниво е значително понизок од просекот во ОЕЦД- само еден процент од учениците имаат највисоки достигнувања по математиката, достигнувајќи ниво 5 или 6 (во споредба со просекот во ОЕЦД од 9%), додека речиси никој нема највисоки достигнувања по читање и наука (во споредба со просекот во ОЕЦД од 7% во двете области). Доколку таквата состојба не се надмине, напоменува таа, земјата и понатаму ќе заостанува во развојот на човечкиот капитал и конкурентноста.
„Образованието има потенцијал да ги извлече луѓето од сиромаштија, но резултатите од ПИСА посочуваат на нееднаквости во системот. Во Северна Македонија, учениците кои се во многу добра социо-економска состојба имаат далеку подобри постигања од учениците кои се социо-економски најобесправени и тоа за дури 76 поени по математика. Ако не се надминат овие нееднаквости, системот ќе ги продлабочи и со тоа ќе придонесе кон уште поголема сиромаштија и недостаток на можности. Северна Македонија, како и другите земји од Западен Балкан, се соочува со емиграција на млади, образовани и квалификувани луѓе и резултатите покажуваат дека овој тренд најверојатно ќе продолжи, бидејќи задоволството на учениците од животот е значително намалено. Помеѓу 2018 и 2022 година, двојно е зголемена стапката на ученици кои се изјасниле дека не се задоволни од својот живот, од 7% во 2018 година, на 14% во 2022 година“, забележува ДиЏовани.
Сепак, дополнува таа, оптимистички е тоа што С. Македонија е над просекот на ОЕЦД за прашања поврзани со чувството на припадност на учениците во училиште. Во 2022 година, 85% од учениците во Северна Македонија се изјасниле дека лесно се спријателуваат на училиште, а 86% имаат чувство на припадност во училиштето (во споредба со просекот во ОЕЦД од 76% и 75%, соодветно). Според Диџовани, таквото споделено чувство на припадност треба да се искористи и да им се обезбеди квалитетна настава на учениците и стимулирачка училишна средина, за да можат да ги развиваат своите интереси, да се стекнат со повеќе знаења и компетенции, а со тоа да си обезбедат подобар живот.
„Училиштата, исто така, треба да им овозможат на учениците да стекнат широк спектар на дополнителни вештини, како што се справување со емоциите, преговарање, решавање проблеми, емпатија и комуникација. Овие вештини им помагаат на учениците подобро да учат, да бидат глобални граѓани, оспособени да се справат со личните, социјалните, академските и економските предизвици, истовремено помагајќи им и на младите луѓе кои се справуваат со тешкотии да се справат со предизвиците и да изградат отпорност“, посочува ДиЏовани.
За да се подобрат овие резултати и квалитетното инклузивно образование да стане реалност за сите деца, констатира таа, политичките лидери и носителите на одлуки треба да се согласат дека навистина е потребно да се зголемени јавното финансирање и инвестициите во образованието на сите нивоа, вклучително и во предучилишното образование, истовремено обезбедувајќи ефикасна и правична распределба на ресурсите за општините и училиштата.
„Образовниот систем треба да има доволно финансии за да им овозможи на училиштата да ги достигнат националните образовни стандарди и да го олеснат пристапот и инклузијата на најранливите деца, вклучувајќи ги и оние со попреченост, од етничките малцинства и од посиромашните домаќинства“, констатираше ДиЏовани.
-
Në Ditën Ndërkombëtare të Arsimit, Përfaqësuesja e UNICEF-it Patricia Di Xhovani, theksoi nevojën e zotimeve mbipartiake për reforma të arsimimit në vend.
“Arsimi cilësor është shtytësi kryesor i rritjes dhe zhvillimit ekonomik dhe përshpejton realizimin e të gjitha të drejtave të njeriut. Arsimi u mundëson individëve t’i fitojnë aftësitë dhe njohuritë e nevojshme, që nxënësit të munden pas përfundimit, të kyçen në tregun e punës dhe të kontribuojnë drej një zhvillimi më të mire ekonomik. Gjithashtu, arsimi ndihmon në uljen e pabarazive dhe varfërisë, duke i përmirësuar mundësitë e punësimit dhe duke i rritur të ardhurat”, theksoi Di Xhovani.
Rezultatet e testimit të fundit në kuadër të Programit për Vlerësimin ndërkombëtar të nxënësve (PISA 2022), të cilat tregojnë problemet në rezultatet nga mësimi te nxënësit, thotë ajo, alarmojnë se, reformat strukturore në arsim duhet të bëhet interes nacional mbipartiak.
“Analiza më e thellë e rezultateve nxjerr në pah arsyet se pse që e gjithë shoqëria t’i mbështesë reformat në arsim, si dhe koston e lartë që do ta paguajmë nëse nuk ndërmerret asgjë. Arritjet e përgjithshme të nxënësve janë shumë të ulëta, madje ata kanë shënuar rënie midis viteve 2018 dhe 2022. Vetëm një në tre nxënës të moshës 15 vjeç ka arritur arriti nivel minimal të aftësisë në matematikë (niveli 2 nga 6), që do të thotë se dy nga tre nxënës nuk kanë arritur ta interpretonin dhe njihnin, pa udhëzime të drejtpërdrejta, si mund të paraqitet matematikisht një situatë e thjeshtë. Rezultatet për leximin janë edhe më shqetësuese, me një në katër nxënës, që arrin aftësi minimale”, potencoi Di Xhovani.
Që të përforcohet ekonomia, thekson ajo, nevojitet fuqi punëtore e kualifikuar dhe kompetente. Megjithatë, Di Xhovani thostë se, përqindja e nxënësve në shtetin tone që kanë arritur nivelin më të lartë është ndjeshëm më e ulët se mesatarja e OECD – vetëm një përqind e nxënësve kanë arritjen më të lartë në matetmatikë, duke arritur nivelin 5 ose 6 (krahasuar me mesataren e OECD prej 9%), ndërsa pothuajse asnjë nxënës nuk kishte sukses maksimal në lexim dhe shkencë (krahasuar me mesataret e OECD prej 7% në të dyja fushat). Nëse nuk tejkalohet kjo situatë, atëherë vendi do të vazhdojë të ngelë prapa në zhvillimin e kapitalit njerëzor dhe konkurrencën.
Arsimi posedon potencial për t’i nxjerrë njerëzit nga varfëria, megjithatë rezultatet e PISA japin indikacion për pabarazitë në sistem. Në Maqedoninë e Veriut, nxënësit që janë në gjendje shumë të mirë socio-ekonomike, kanë arritje shumë më të lartë nga nxënësit që janë në gjendje më të pafavorshme ekonomike, edhe atë për 76 pikë në matematikë. Nëse nuk tejkalohen këto pabarazi, sistemi do t’i thellojë dhe me atë do të kontribuojë ndaj një varfërie edhe më të madhe dhe mungesës së mundësive. Maqedonia e Veriut, sikurse pjesa tjetër e Ballkanit Perëndimor, po përballet me emigrim të të rinjve, të njerëzve të arsimuar dhe kualifikuar dhe rezultatet tregojnë se ky trend me shumë gjasë do të vazhdojë, sepse, kënaqësia e nxënësve nga jeta është ulur në mënyrë të ndjeshme. Mes vitit 2018 dhe 2022, është rritur dyfish numri I nxënësve që janë deklaruar se, nuk janë të kënaqur nga jeta e tyre, nga 7% në vitin 2018, në 14% në vitin 2022”, thekson Di Xhovani.
Megjithatë, shtton ajo, element pozitiv është fakti që Maqedonia e Veriut është mbi mesataren OECD-së për çështjet që kanë të bëjnë me ndjenjën e përkatësisë së nxënësve në shkollë. Në vitin 2022, 85% e nxënësve në Maqedoninë e Veriut kanë raportuar se bëjnë miq lehtësisht në shkollë, ndërsa 86% kanë ndjenjën e përkatësisë në shkollë (krahasuar me mesataret e OECD prej 76%, gjegjësisht 75%).
Sipas Di Xhovanit, ndarja e këtillë e ndjesisë së përkatësisë duhet të shfrytëzohet dhe t’u sigurohet arsim cilësor nxënësve dhe mjedis të stimuluar shkollor, që të mund t’i zhvillojnë interesat e tyre, që të përvetësojnë më shumë njohuri dhe kompetenca, ndërsa me atë të sigurojnë jetë më të mire.
“Shkollat gjithashtu duhet t’iu mundësojnë nxënësve të përvetësojnë një spektër të gjerë aftësi shtesë, siç janë menaxhimi i emocioneve, negocimi, zgjidhja e problemeve, empatia dhe komunikimi. Këto aftësi iu ndihmojnë nxënësve të mësojnë më mirë, të jenë qytetarë globalë, të aftësuar për t’u përballur me sfidat personale, sociale, akademike dhe ekonomike, duke i ndihmuar gjithashtu të rinjve që ballafaqohen me vështirësi, të përballen me sfidat dhe të ndërtojnë rezistencë”, theksoi Di Xhovani.
Që të përmirësohen këto rezultate dhe arsimi cilësor inkluziv të bëhet realitet për të gjithë fëmijët, konstaton ajo, liderët politik dhe vendimmarrësit duhet të pajtohet se me të vërtetë nevojitet të rritet financimi publik dhe investimi në arsim në të gjitha nivelet, përfshirë edhe në arsimin parashkollor, njëkohësisht duke siguruar ndarje efikase dhe të duhur të resurseve për komunat dhe shkollat.
“Sistemi arsimor duhet të ketë financa të mjaftueshme që t’u mundësojë shkollave t’i arrijnë standardet nacionale arsimore dhe ta lehtësojnë qasjen dhe inkluzivitetin e fëmijëve më të rrezikuar, përfshirë edhe ato me nevoja të veçanta, nga minoritetet etnike dhe nga amvisëritë më të varfëra”, konstatoi Di Xhovani.
