* Радио МОФ, како дел од кампањата „Ги запознаваме ретките болести“, во текот на февруари секој ден ќе објавува содржини за 29 ретки дијагнози. Целта на текстовите е да се подигне јавната свест, со цел проблемите и предизвиците со кои се соочуваат семејствата со ретки болести да се доближат до јавноста и институциите. Неофицијално во Република Северна Македонија има оклолу 2000 пациенти со ретки болести со приближно 100 различни дијагнози.
Хемофагоцитна лимфохистиоцитоза
MKB D76.1
Hemophagocytic lymphohistiocytosis
Хемофагоцитната лимфохистиоцитоза претставува група на болести со потекло макрофагите кои се карактеризирани со брз, фатален тек. Главните клинички симптоми вклучуваат треска, масивна спленомегалија, би- или панцитопенија, гипофибриногенемија, хипертриглицеридемија, симптоми на ЦНС. Лимфохистиоцитозата се дели на две групи – основни (семејни и спорадични) од автосомно рецесивен начин на наследување и секундарни поврзано со разни инфекции, слаб имунитет, автоимуни заболувања и друг вид на клеточна хистиоцитоза.
Епидемиологија:
Примарната (фамилијарна и спорадична) хемофагоцитна лимфогистиоцитоза се јавува во различни етнички групи и е распространета ширум светот. Инциденцата на примарна хемофагоцитна лимфогистоцитоза, според J.Henter, е околу 1,2 на 1.000.000 деца на возраст под 15 или 1 на 50.000 новороденчиња. Овие показатели се споредливи со распространетоста кај новороденчињата на фенилкетонурија или галактоземија.
Односот на заболени момчиња од девојчиња со примарна хемофагоцитна лимфогистоцитоза е приближно еднаков. Кај 56-80% од децата болеста се развива во првата година од животот, а кај некои од нив се дијагностицира уште при раѓање,а додека кај кај околу 20% од децата првите клинички знаци на болеста се јавуваат по 3-годишна возраст. Постојат и податоци за развој на болеста на подоцнежна возраст: 6, 8, 12, 25 години. Важно е да се напомене дека возраста на афектираните браќа и сестри е многу често иста. Околу половина од случаите имаат позитивна семејна историја .
Овој тип на хистиоцитоза може да биде примарен или секундарен. Во првиот случај, болеста се пренесува од родители (автозомно рецесивен начин на наследување) со клинички тек од потежок степен (без третман завршува со смртта). Појавата на секундарна лимфохистиоцитоза е поврзана со инфективен или неопластичен процес, како и болести на имунитетот.
Клиничките манифестации на болеста се различни:
– треска со продолжено времетраење
– еритематозно-папуларен осип при достигнување на пикот на високата телесна температура;
– зголемување на големината на црниот дроб и слезината;
– оштетување на нервниот систем (менингеални симптоми, зголемен интракранијален притисок, хемиплегија, итн.);
– ДИК синдром; (дисеминирана интраваскуларна коагулопатија);
– панцитопенија (анемија, неутропенија, тромбоцитопенија) во крвта во комбинација со лимфоцитоза;
– зголемени нивоа на серумски трансаминази, билирубин и триглицериди;
– зголемување на концентрацијата на зрелите хистиоцити во црвената коскена срцевина (повеќе од 3%);
– хемофагоцитоза на хистиоцити во коскената срж, слезината или лимфните јазли.
Дијагностика:
Земање на примерок на коскената срцевина или биопсија на зафатеното ткиво ќе помогне да се потврди дијагнозата. Дијагнозата на хистиоцитозата X се базира на типични клинички, лабораториски и радиолошки податоци. Сепак, за да се потврди, неопходно е да се изврши пункција на коскената срцевина или биопсија на местото на лезија (коска, лимфен јазол), по што следи патолошка анализа.
За да се избегнат дијагностички грешки, мора да се направи диференцијална дијагностика на следниве болести:
– туберкулоза;
– тумори;
– остеомиелитис;
– лимфогрануломатоза;
– фиброзна остеодистрофија итн.
Принципи на третман:
За третман на лицата кои страдаат од хистиоцитоза Х се користат различни опции за комбинирана конзервативна терапија. Добар ефект дава комбинација на кортикостероиди со цитотоксични лекови.Покрај тоа, во третманот може да се користи:
– анти-лимфоцитен глобулин;
– моноклонални антитела кон CD1 антигенот;
– нуклеозидни аналози;
– тимусни препарати;
– терапија со зрачење (на подрачјето на хипофизата).
Со ограничени манифестации на кожата се препишуваат масти со кортикостероиди или ПУВА терапија (терапија со ултравиолетово зрачење во комбинација со фотосензибилизатор). Во примарната хемофагоцитна лимфохистиоцитоза, алогенската трансплантација на коскена срцевина се смета за најефикасен третман.
Третманот на хемофагоцитна лимфохистиоцитоза вклучува хемотерапија за стабилизирање на пациентот пред да се изврши трансплантација на коскена срцевина. Дополнително, се администрираат антифунгални агенси, интравенски имуноглобулини. Во тешка спленомегалија се врши спленектомија (отстранување на слезенката)
Прогнозата на болеста е сериозна, дури и со соодветен третман, само кај 25% од пациентите стапката на преживување е 5 години. Ремисиите се привремени. Трансплантацијата на коскената срцевина е единствениот третман за ова ретко заболување.
Третманот кај децата со хистиоцитоза бара мултидисплинарен пристап, однсоно вклучување на имунолог, хематолог, ортопедхирург, стоматолог, специјалистза уво, нос и грло, дерматолог, ендокринолог и други.