Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Иако поминаа повеќе од четири години, Законот за младинско учество и младински политики, познат како Закон за млади, сè уште целосно не се спроведува во пракса. Тоа е највидливо во општините каде недостастуваат бројни иницијативи што ги наложува законот. Неуспехот да се отворат канцеларии за млади, да се именуваат службеници за млади како и да се донесат локални стратегии зборува за ниската свест и посветеност на институциите во поглед на младите во земјава.
Овие податоци ги покажува новата анализа на Националниот младински совет на Македонија (НМСМ) која се надоврзува на претходните објавени во 2022 и 2023 година. Извештајот е поделен на четири секции. Во првата, Младинско учество се истакнува дека сè уште нема формирано Национално собрание за млади, а следствено нема ниту Национално советодавно тело за младински политики. Напредок има во бројот на локални младински совети кој за една година скокнал од 19 на 34.
Најголемиот напредок во однос на ланскиот извештај на НМСМ е донесувањето на Националната стратегија за млади која наместо во јанури 2021 беше донесена во септември 2023 година. Стратегијата опфаќа 8 приоритетни области: Младинско учество; Младинско информирање; Младинска работа; Образование; Култура; Здравје; Претприемништво и поддршка пред вработување и Безбедност (насилство).
Заедно со донесувањето на новата Национална стратегија беше донесен и акциски план за неа за периодот 2023-2025 и е првиот акциски план за имплементација на стратегијата, а предвидена е и изработка на втор акциски план за периодот 2025-2027.
„Националната стратегија за млади треба да биде изработена низ консултативен, инклузивен и транспарентен процес и нејзината содржина да биде консултирана со Националното советодавно тело за млади, кое сè уште не е формирано“, се вели во извештајот.
„Споредено со претходните години бројот на општини кои имаат усвоена стратегија за млади варира, но важно е да се напомене дека постојат околности каде што определени општини имале важечки локални стратегии за млади, кои се истечени, а дополнително постојат и општини кои пред донесувањето на Законот за младинско учество и младински политики креирале и усвоиле сопствени локални стратегии за млади“, наведуваат од НМСМ.
Законот за млади предвидува Агенцијата за млади и спорт да воспостави истражувачки центар за различни теми поврзани со младите. Но, по неодамнешното укинување на Агенцијата и префрлањето на надлежностите поврзани со млади во Министерството за социјална политика, демографија и млади, останува отворено прашањето како понатаму ќе се реализира и на кој начин ќе се регулира воспоставувањето на ваква служба за млади.
Во анализата стои дека и понатаму постои можност оваа обврска да се замени со стратешки партнерства со младински организации со експертиза да спроведуваат истражувања на различните теми од интерес на младите, со цел развојните политики за да бидат засновани на докази.
Младите во буџетите на општините и државата
Во самиот Закон за млади е дефинирано дека за спроведување на овој закон од Буџетот на Македонија годишно се издвојуваат средства во висина од најмалку 0,3%. Дополнително, од буџетите на општините, општините во градот Скопје и Градот Скопје за млади се издвојуваат средства во висина од најмалку 0,1% на годишно ниво.
Согласно со структурата на прашањата, 50 од општините одговориле дека планираат финансиска поддршка за млади во буџетот за 2023 година, но само 29 од нив дале конкректна сума за тоа колку планираат. 49 од општините не дале одговор за што се наменети средствата.
„Она што е забележително во податоците е дека голем дел од општините како такви ги сметаат генерално активностите за спорт и рекреација, доделените средства за граѓански организации и слично, а помал дел од нив издвоиле конкретно средства за унапредување на младинското учество и воспоставување сервиси за млади“, пишува во документот.
На прашањето зошто не издвојуваат пари, општините наведуваат дека не планираат средства за спроведување на законските одредби на Законот од причини што процесите поврзани со нив воопшто не се започнати.
„Иако податоците покажуваат зголемена свест кај општините за алокација на средства од буџетот, конкретно за млади, како отворено прашање ќе остане колку од нив ќе бидат потрошени“, посочуваат од НМСМ.
Ангела Бошкоска
-
[Infografik] Edhe pas katër vitesh, autoritetet e neglizhojnë Ligjin për të rinj
Edhe pse kanë kaluar më shumë se katër vite, Ligji për pjesëmarrjen e të rinjve dhe politika rinore, i njohur si Ligji për të ri, ende nuk zbatohet tërësisht në praktikë. Kjo është më e dukshme në komunat ku mungojnë iniciativa të shumta që i kërkon ligji. Dështimi i hapjes së zyrave për të rinj, emërimit të zyrtarëve për të rinj si të dhe miratohen strategji lokale, flet për vetëdijen dhe përkushtimin e ulët të institucioneve në aspekt të të rinjve në vend.
Këto të dhëna janë treguar në analizën e re të Këshillit Nacional Rinor të Maqedonisë (KNRM), e cila bazohet në analizat e mëparshme të publikuara në vitin 2022 dhe 2023. Raporti është i ndarë në katër seksione. Në të parën, Pjesëmarrja e Rinisë, theksohet se ende nuk është krijuar Asambleja Kombëtare e Rinisë dhe për rrjedhojë nuk ka as Organ Nacional Këshillimor për Politikat Rinore. Ka përparim në numrin e këshillave rinore vendore, të cilat në një vit u rritën nga 19 në 34.
Përparimi më i madh në lidhje me raportin e vjetëm të KNRM-së është miratimi i Strategjisë nacionale për të rinj, i cili në vend që në janar të vitit 2021, u miratua në shtator të vitit 2023. Strategjia përfshin 8 fusha prioritare: Pjesëmarrja e të rinjve; Informimi i të rinjtë; Puna për të rinjtë; Arsimi; Kultura; Shëndeti; Sipërmarrësi dhe mbështetje dhe para punësimit dhe Siguria (dhuna).
Së bashku me miratimin e Strategjisë së re nacionale u miratua edhe një plan aksional për të, për periudhën 2023-2025 dhe një plani i parë aksional për implementimin e strategjisë, ndërsa është paraparë edhe përpunimi i plan të dytë aksional për periudhën 2025-2027.
“Strategjia nacionale për të rinj duhet të përgatitet përmes një procesi konsultativ, inkluziv dhe transparent dhe përmbajtja e saj të jetë e konsultuar me Organin Nacional Këshillimor për Politikat Rinore, e cila edne nuk është formuar”, thuhet në raport.
“Krahasur me vitet paraprake numri i komunave të cilat kanë miratuar strategji për të rinj ndryshon, por është e rëndësishme të theksohet se ka rrethana ku disa komuna kanë pasur strategji të vlefshme lokale për të rinjtë, të cilat kanë skaduar, dhe përveç kësaj ka edhe komuna të cilata para miratimit të Ligjit për pjesëmarrjen e të rinjve dhe politikat rinore kanë krijuar dhe miratuar strategjitë e tyre lokale për të rinjtë”, thuhet në KNRM.
Ligji për të rinjtë parasheh që Agjencia për rini dhe sport të vendosë qendër hulumtuese për tema të ndryshme në lidhje me të rinjtë. Por, pas shfuqizimit së fundmi të, Agjencisë dhe transferimit të kompetencave që kanë të bëjnë me rininë në Ministrinë e Politikës Sociale, Demografisë dhe Rinisë, mbetet e hapur pyejta se, si do të realizohet më tej dhe në çfarë mënyre do të rregullohet vendosja e një shërbimi të tillë për të rinjtë.
Në analizë qëndron se, edhe më tej ekziston mundësi që ky obligim të zëvendësohet me partneritet strategjik me organizatat rinore të zbatojnë me ekspertizë hulumtime të temave të ndryshme në interes të të rinjve, në mënyrë që politikat zhvillimore në bazohen në fakte.
Të rinjtë në buxhetet e komunave dhe shtetit
Në vet Ligjin për të rinj është e definuar se, për zbatimin e këtij ligji nga Buxheti i Maqedonisë, ndahen mjete prej së paku 0,3% në vit. Gjithashtu, nga buxhetet e komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetit të Shkupit, për të rinjtë ndahen mjete në shumë prej së paku 0,1% në vit.
Sipas strukturës së pyetjeve, 50 nga bashkitë janë përgjigjur se planifikojnë mbështetje financiare për të rinjtë në buxhetin e vitit 2023, por vetëm 29 prej tyre kanë dhënë një shumë konkrete se sa planifikojnë. 49 nga komunat nuk janë përgjigjur se për çfarë janë dedikuar mjetet.
“Ajo që vihet re në të dhëna është se një pjesë e madhe e komunave përgjithësisht i konsiderojnë si të tilla aktivitetet sportive dhe rekreative, mjetet e ndara për organizatat e shoqërisë civile etj., ndërsa një pjesë më e vogël e tyre kanë ndarë fonde në mënyrë specifike për promovimin e pjesëmarrjes së të rinjve dhe ngritjen e shërbimeve rinore”, thuhet në dokument.
Në pyetjen se pse nuk ndajnë para, komunat shprehen se nuk planifikojnë mjete për zbatimin e dispozitave ligjore të Ligjit për arsye se proceset lidhur me to nuk kanë filluar fare.
“Edhe pse të dhënat tregojnë një ndërgjegjësim të shtuar të komunave për ndarjen e mjeteve nga buxheti, konkretisht për të rinjtë, se sa do të shpenzohen do të mbetet një pyetje e hapur”, theksojnë nga KNRM.
Angela Boshkoska
