Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
На прагот на новата година, еден студен декемвриски ден го стопли веста за објавата на „Издигнување“ – нов македонски роман што оттогаш кружи во книжевниот етер. „Издигнување“ е првонаградениот ракопис на конкурсот „Новите!“, а со тоа, според издавачката куќа „Темплум“ и најдобар дебитантски прозен ракопис за 2023 година.
Авторот Игор Раиден за своето првенче кое доаѓа од друга планета, со многу напредна технологија и секако научна фантастика, вели дека праќа порака за акција во општеството што моментално тоне во апатија. Во долгиот разговор со него се прошетавме низ различните точки од романот, а тој го опиша и процесот на пишување, идејата која го води до раскажување научнофантастична приказна што се случува во 2037 година и што понатаму со неа.
„Целиот процес беше една многу забавна патека. Нормално ќе се инспирираш нешто по пат, на пример, ми се допаднало што направиле со ресурсите таму и така натака. Меѓутоа, уште кога ги создавав цивилизациите во романот, си реков дека ќе ги направам по ќеф. Ќе дадам максимално се’ колку што можам да смислам. И нека биде тоа референтна точка, зошто да не. Нема зошто да не целиме толку високо, ако целиме пониско, тоа значи дека треба да се задоволиме со тоа? Не, уште!“, вели тој.
„Издигнување“ е дел од трилогијата „Омнивалентност“, а приказната ја водат Залиони кои од планетата Ајнерхи доаѓаат на мисија на Земјата што е на работ на распаѓање. Дел од нивната задача е и да го поведат момчето Рајан низ процесот на издигнување, што подразбира висока умствена акција и дејствување преку мислите во што е вклучена и телепатија. Рајан е избран за овој процес поради неговиот ген што содржи код од антички Египет.
„Начинот на функционирањето на генот е во ставот: ‘ќе го направам тоа, можам да го направам тоа, ќе се изборам’. Тоа е став што секој може да го изгради во зависност од своите околности. И што е неопходен за да може да се оствари таа позитивна промена на ниво на ова општество. На пример, кога ќе кажам некоја идеја што да речеме дека постои во Скандинавија – нешто имаат убаво организирано во општеството, многу често се соочувам со коментари како: ‘е, па тоа е таму, ти не можеш како нив да се споредуваш, меѓутоа секогаш потсетувам дека и кај нив не било секогаш идеално, дека и тие во одреден период од нивната историја седнале и рекле ‘ајде ова да го решиме вака и вака’ и почнале тоа да го спроведуваат во пракса за денес да биде стандард. Тоа може да биде и тука, меѓутоа треба да се има волја и желба, треба да се биде активен. Кај нас, колку и да пробам да не навлегувам, политичка волја нема за ништо освен за личен интерес. Луѓето за жал се фокусирани само на опстанок и во другите области, посебно кај одредени луѓе гледам голема апатија што на долг рок ќе биде катастрофално“, вели младиот писател.
Игор Раиден, лична архива
За да го достигне тоа ниво во умот, низ процесот на издигнување во приказната, Рајан поминува низ неколку фази од кои првата е физичко тренирање и спремност, а последната соочување со најдобрата верзија од себе.
„Секоја трансформација вибрира, и телото мора да може да го поднесе тоа. И кога ќе се стигне тоа до нив, веќе многу малку работи физички, тоа е таа прва скала која се однесува на секого. Мене многу ми се допаѓа шведскиот израз; тие не велат ‘попреченост’ или ‘посебни потреби’, тие кажуваат ‘варијација во функционирањето’, што мислам дека ги опфаќа сите дефинитивно, без разлика во каква состојба се, секој зависно од своите можности и потреби, за себе да биде најдобрата верзија од себе“, вели Раиден.
Научната фантастика може да биде комерцијален или не толку популарен жанр. Тоа веројатно најмногу се должи на приказната која ја носи филмот, стрипот, играта или книгата. Раиден е на ставот дека покрај тоа, во овој жанр и тоа како се создава ангажирана уметност која може да поттикнува еколошки прашања или преиспитување на личните вредности и како тоа може да се рефлектира во средината.
„Има еден момент во книгата, кога едната цивилизација во еден момент била во многу слична ситуација на нас, со тоа што они не сопреле со загадувањето и ја направиле ситуацијата многу полоша и на крајот се довеле до таму да може да се спасат само тие што можат да платат, што е сериозен проблем, меѓутоа морав да го истакнам тоа. Се надевам дека не не’ очекува истото и нас. Се надевам дека нема толку далеку да стигнеме, затоа што ним им се има случено целосна еколошка катастрофа, тотален колапс. Во романот тие си ја научија лекцијата. Нема зошто да не можеме ние или кој било друг. Еве на пример homo erectus што постоел два милиони години во таа форма, за ние да ги достигнеме тие два милиони почетни за да надминеме една таква примитивна форма на човекот, треба да бидеме екстремно добро организирани. И за тоа, нема ‘не’, се бара начин. Ако нешто научив во животот од моето и од туѓото искуство тоа е дека начин постои, во моментот можеби не можеме да го видиме, меѓутоа тој постои. Кој не сака да живее подобро? Сите треба да живееме подобро. Како е напишано таму: треба да има за сите и јас најцврсто стојам зад тој став дека треба да бидат исполнети сите основни потреби, а понатаму да добие поддршка врз основа на индивидуален пристап и за образование и за работа и за семејство и за сè“, поентира писателот.
Батериите за креативност ги полни од научни страници, филмови и се разбира, аниме чие присуство се чувствува во книгата, а како што вели, при креативно пишување, најмногу го ослободува тоа што твори во научнофантастичниот жанр.
„Кога ќе забележам граница во моето размислување, ако стигнам до точка каде што ќе си кажам ‘е, ова не може да биде’, ќе се сетам дека е научна фантастика и ќе ја тргнам границата за да најдам начин да биде. Тоа тргање на границата многу помага. Многу уживав во развивањето на технологиите што ги има таму, во тој свет“, открива младиот автор.
Вели дека светот веќе зборува за нано технологија, а со тоа, смета тој, човештвото може да отиде уште подалеку.
„Можеме, чекор по чекор. Меѓутоа тоа мора, апсолутно мора да оди паралелно со подобрување општо на условите на живот на луѓето. Идеолошки стојам тука, дека буквално тоа што го пишувам; планетава ни дава се’ од ресурси, не ни дава ништо за возврат, само да ја испочитуваме малку. Ние треба да се организираме да дистрибуираме кај што треба. Толку. Многу се едноставни работите. Треба да може секој човек да има за се’ доволно“, посочува тој.
Научна фантастика на македонски јазик
Зборувајќи за начинот на кој му е најлесно да пишува, Игор сподели дека кога му доаѓа идеја ја запишува во белешки на телефон. Вели дека секогаш најпрво мора да ја визуелизира идејата, а потоа пишува 3-4 зборови како асоцијација, по што започнува пишувањето.
„Почетно, почнав да го пишувам на англиски. Се префрлив на македонски затоа што сакав да почнам пораката да ја ширам овде, да биде подостапна на луѓето овде. Името на серијалот е комплицирано, не постои тој збор дефинитивно, кованица е. Ама сакам вакви лепенки, затоа што овозможуваат креативна слобода. Јазикот е жива материја и нормално е да се менува цело време. Мојот ментор за дипломската и професор по македонски – Томислав Тренески еднаш рече: ‘Сите функционални стилови се убави таму каде што има место за нив’; и под тоа го подразбираше и научниот функционален стил и разговорниот“, истакнува младиот писател.
Според него, има изразен отпор кон развојот на македонскиот јазик, а не би требало да е така.
„Името на серијалот е интернационализам, и тоа не го негирам. Меѓутоа, ‘афтерпарти’ и се’ друго што ни се вовлече во јазикот, што правиме со тоа? Во разговорниот стил е супер и од тука не може да се исфрли дефинитивно, доцна е. За да го објасниш треба да кажеш забава после афтер, но дали звучи така како што сакаме, дали е смислата пренесена? Како преведувач се нервирам, еве и друг пример; превод на софтвер: ‘Context menu’, пишано е како ‘лебдечко мени’, тоа ништо не кажува на нашиот јазик, треба да се разбираш во тоа за да можеш да разбереш за што зборува, инаку кога ќе го видиш вака во поимник не е јасно“, забележува Раиден.
Дизајн на насловна: „Живот на Марс“ – стрип / 1942 година
Тој е на ставот дека научнофантастичниот жанр има потенцијал преку кој може да се развива јазикот, а како пример за тоа кај нас ги спомена книгите „Овириум“ на Агрон Усеини, „Анатрос“ Хари Кацановски, серијалот „Последна граница“ на Зоран Милошевски.
„Надвор од жанрот треба да се потрудиме, од аспект што на луѓето им звучи кул да преземат збор од англиски додека македонскиот јазик очигледно не звучи доволно „кул“, и треба да се работи на ова. Инаку пола јазик ќе ни отиде во англицизмите. Јас немам ништо против јазикот да се развива, меѓутоа ова не е развивање, ова е замена и тоа е тоа што не ни треба, но се прави затоа што е лесно“, посочува авторот.
Колку е далеку 2037 година?
Некаде кон крајот на нашиот разговор отворивме нов муабет – за тоа колку и што може да се промени во иднина. Додека пред 15 години, 2024 изгледаше како година во која ќе се појават многу нови технолошки чуда, и се шпекулираше дека луѓето на 90% од работните места ќе ги заменат роботи, Игор рече: „Во 2025 година луѓето уште учат како правилно да измијат раце, за жал, на тоа ниво сме“.
„Веројатно до 2037 нема да се случи нешто толку драстично, затоа што нивниот развој на настаните (на Залионите во романот) и нашиот не е ист. Промените се случуваат бавно, овде кај нас уште побавно. Еве земи го за пример серијалот ‘Dune’, тие се случуваат 10 илјади години во иднината, меѓутоа уште имаат војни, уште имаат различни куќи коишто се противници, уште имаат милитаризам, затоа што имаат потреба од тоа, уште имаат хиерархии, уште имаат застарени родови улоги и се’ останато. Толку време тоа се има одржано, затоа што тие вредности останале. Во еден дел кажувам дека сите системи ги имаат истите елементи, сега таму не се наброени, меѓутоа мислам на граница, војска, полиција, затвори и така натака, затоа што луѓето чувствувале дека има потреба од тоа, меѓутоа, едноставен пример, поврзано со вредностите – доколку јас сум убеден дека е погрешно некој да се повреди физички, јас немам потреба од прекршочна/кривична одредба, немам потреба од институција која ќе ми каже да не го правам, затоа што јас тоа не го правам. Треба да ја тргнеме потребата од казнување преку практика на позитивни вредности, многу е едноставно“, смета Раиден.
Од овие причини создава нов свет, го создава Ајнерхи, каде храната расте насекаде и е бесплатна за сите, а исто така и во целиот прв дел само еднаш се споменуваат пари со цел да се укаже на баналноста на моќта што ја поседуваат во денешното општество.
„Има една точка каде се обидувам да ја земам дефиницијата за моќта и да ја вратам таму каде што треба да биде. Најдобриот начин да се дејствува против моќта каква што е, е да се покаже на кој начин е застарена и нерелевантна, затоа што директната конфронтација може многу лесно да се претвори во насилство и тука не сме направиле ништо. Повеќе сум за поумерени, порелативно бавни промени – подобро, затоа што ако се случат брзи промени, на пример ако во следниве недела дена настане тотален хаос секаде, после таа недела дена, колку луѓе ќе бидат спремни да почнат нов начин на функционирање, а колку луѓе ќе се тепаат меѓу себе за основни работи? Подобро е да е малку побавно за луѓето стварно да ги усвојат тие вредности“, дециден е Игор.
Оваа порака, уверува тој, ќе продолжи и во другите два дела од „Омнивалентност“, а како што рече ќе ги напише дури и да нема побарувачка. Вели дека знае како ќе заврши вториот дел, а има по нешто запишано и од третиот. Она што го откри е дека се сетил и на некоја нова технологија која дополнително ќе ја развива, а ние наскоро ќе може да читаме за неа. Дотогаш, примерок од првиот дел на трилогијата, „Издигнување“ може да побарате во кафе-книжарницата „Буква“, „Или-Или“, „Полица“, „Антолог“, „Чудна шума“, „ТРИ“ (Дебар маало) или во „Бруталиск“.
Ангела Бошкоска
-
[Intervistë] Igor Raiden: Zhanri i fantastikës shkencore ka potencial për zhvillim të gjuhës
Në pragun e vitit të ri, një ditë të ftohtë dhjetori e ngrohu lajmi për publikimin e romanit të ri maqedonas “Izdignuvanje (ngritja)”, i cili nga atëherë qarkullon në eterin letrar. “Izdignuvanje” është dorëshkrimi çmimit të parë në konkursin “Të ritë!”, ndërsa me atë, sipas shtëpisë botuese “Templum” edhe dorëshkrimi prozaik më i mirë debutues për vitin 2023.
Autori Igor Raiden për romanin e tij të parë, që vjen nga një planetë tjetër, me një teknologji shumë përparuese dhe gjithsesi fantastikë shkencore, thotë se dërgon porosi për aksion në shoqëri që momentalisht po fundoset në apati. Në bisedën e gjatë me të, shëtitëm në pika të ndryshme nga romani, ndërsa ai e përshkruajti edhe procesin e shkrimit, idenë e cila e çon në rrëfimin e tregimit fantastiko-shkencor që ndodhë në vitin 2037 dhe çka më tej me të.
“I gjithë procesi ishte një rrugëtim shumë argëtues. Normal do të frymëzohesh për diçka rrugës, për shembull, më ka pëlqyer se çka kanë bërë me resurset atje dhe kështu me radhë. Megjithatë, që kur i kam krijuar civilizimet në romanin, kam thënë se do të bëj për qejf. Do të jap maksimalisht gjithçka, aq sa mund të imagjinojë. Dhe le të jetë ajo pika referuese, pse jo. Nuk ka pse të mos synojmë aq lartë, nëse synojmë më poshtë, ajo do të thotë se duhet të kënaqemi me atë? Jo, më shumë!”, thotë ai.
“Izdignuvanje” është pjesë e trilogjisë “Omnivalentnost”, ndërsa historinë e udhëheqin Zalioni të cila nga planeta Ajnerhi vijnë në mision në Tokë, që është në prag të shpërbërjes. Një pjesë e detyrës së tij është të udhëheqin djaloshin Rajan në procesin e ngjitjes, i cili përfshin një veprim të lartë mendor dhe veprim përmes mendimeve, që përfshin telepatinë. Rajan u zgjodh për këtë proces për shkak të gjenit të tij që përmban një kod nga Egjipti i lashtë.
“Mënyrë e funksionimit të gjenit është në qëndrimin: “do ta bëjë atë, mund ta bëjë atë, do të luftojë”. Ky është qëndrim që mund ta ndërtojë çdokush në varësi prej rrethanave të tij. Dhe çfarë është e nevojshme që të mund të realizohet ai ndryshim pozitiv në nivel të kësaj shoqërie. Për shembull, kur të them ndonjë ide që të themi se ekziston në Skandinavi – kanë diçka të organizuar mirë në shoqëri, shumë shpesh përballem me komente si: “po ajo është atje, ti nuk mund të krahasohesh si ato, megjithatë çdoherë rikujtojë se edhe tek ata nuk ka qenë çdoherë ideale, se edhe ato në ndonjë periudhë të caktuar të historisë së tyre janë ulur dhe kanë thënë “ta zgjidhim këtë kështu” dh kanë filluar ta zbatojnë atë në praktikë që sot të jetë standard. Ajo mund të jetë edhe këtu, megjithatë duhet të ketë vullnet dhe dëshirë, duhet të jemi aktiv. Tek ne, sa do që mundohem të mos hy (në pjesën politike), nuk ka vullnet politik për asgjë përpos për interes personal. Njerëzit fatkeqësisht janë të fokusuar vetëm në mbijetesë dhe në fushat tjera, posaçërisht te njerëz të caktuar shoh apati të madhe që në afat të gatë do të jetë katastrofal”, thotë shkrimtari i ri.
Që të arrijë atë nivel të mendjes, përmes procesit të ngjitjes në tregimin, Rajan kalon nëpër disa faza prej të cilave e para është trajnim fizik dhe gatishmëri, ndërsa e fundit është përballje me versionin më të mirë të vetes.
“Çdo transformim vibron edhe trupi duhet të mund të durojë atë. Dhe kur të arrihet ajo tek ata, veç më shumë pak çështje fizike, ajo është ajo shkalla e parë që ka të bëjë me secilin. Mua më pëlqen shumë shprehja suedeze: ata nuk thonë “pengesë” apo “nevoja të posaçme”, ata thonë “variacione të funksionimit”, që mendoj se i përshin të gjithë definitivisht, pavarësisht se në çfarë gjendje janë, gjithkush varësisht nga mundësitë dhe nevojat e tij, për vete që të jetë versioni më i mirë nga vetja”, thotë Raiden.
Fantastika shkencore mund të jetë komerciale apo një zhanër jo shumë i popullarizuar. Ajo me shumë gjasë më së shumti i detyrohet tregimit që përmban filmi, libri komik, loja apo libri. Raiden është i qëndrimit se përpos kësaj, në këtë zhanër dhe atë se si krijohet arti i angazhuar i cili mund të nxis çështje ekologjike apo rishqyrtim të vlerave personave dhe si mund të reflektojë ajo në mjedis.
“Ka një moment në libër, kur njëri civilizim në një moment ka qenë në një situatë shumë të ngjashme me të tonën, me atë që ata nuk ndaluan ndotjen dhe e bënë situatë shumë më të keqe dhe në fund erdh deri aty që të mund të shpëtojnë vetëm ata që mund të paguajnë, që është problem serioz, megjithatë më duhej ta theksoj atë. Shpresoj se nuk na pret e njëjta edhe neve. Shpresoj se nuk do të arrijmë aq larg, sepse atyre u ka ndodhur një katastrofë e tërë ekologjike, një kolaps total. Në romanin ata e mësojnë leksionin. Nuk ka pse të mos mundemi ne apo kush do tjetër. Ja për shembull homo erectus që ka ekzistuar dy milionë vite në atë formë, që ne t’i arrijmë ato dy milionë fillestar që të tejkalojmë një formë të tillë primitive të njeriut, duhet të jemi të organizuar ekstremisht mirë. Dhe për këtë, nuk ka “jo”, kërkohet mënyrë. Nësë kam mësuar diçka në jetë nga përvoja ime dhe nga ajo e huaj ajo është se, ekziston mënyrë, momentalisht ndoshta nuk mund ta shohim, megjithatë ajo ekziston. Kush nuk dëshiron të jetojë ë mirë? Të gjithë duam të jetojmë më mirë. Siç është shkruar aty: duhet të ketë për të gjithë ne dhe unë qëndrojë fuqishëm pas këtij qëndrimi se, duhet të përmbushen të gjitha nevojat themelore, ndërsa më tej të marrë mbështetjen në bazë të qasjes individuale edhe për arsim edhe për punë edhe për familje dhe për gjithçka”, potencoi shkrimtari.
Bateritë për kreativitet i mbush nga faqe shkencore, filma dhe kuptohet, anime, prezenca e të cilëve ndjehet në librin, ndërsa siç thotë, gjatë shkrimit kreativ, më së shumti e liron ajo që krijon në zhanrin fantastiko shkencor.
“Kur të vërejë kufi në mendimin tim, nëse arrijë deri në pikë ku do të them “kjo nuk mund të jetë”, do të rikujtojë se është fantastikë shkencore dhe do ta heq kufirin që të gjejë mënyrë të jetë. Ajo heqje e kufirit ndihmon shumë. Jam kënaqur shumë në zhvillimin e tenologjie që janë aty, në atë botë”, thotë autori i ri.
Ai thotë se, bota veç më flet për nano teknologji ndërsa me atë, vlerëson ai, njerëzimi mund të shkojë edhe më larg.
“Mundemi hap pas hapi. Megjithatë ajo duhet, absolutisht duhet të shkojë në mënyrë paralele me përmirësimin përgjithësisht të kushteve të jetës së njerëzve. Ideologjikisht qëndroj këtu, se tekstualisht atë që e shkruaj, planeti na jep gjithçka nga resurset, nuk na jep asgjë në kthim, vetëm ta respektojmë pak. Ne duhet të organuzohemi të distribuojmë ku duhet. Aq. Janë shumë të thjeshta gjërat. Duhet të mundet çdo njeri të ketë mjaftueshëm për gjithçka”, thekson ai.
Fantastikë shkencore në gjuhën maqedonase
Duke folur për mënyrën në të cilën e ka më të lehtë të shkruan, Igori tha se, kur i pëlqen ideja e shkruan në shënimet në telefon. Thotë se çdoherë fillimisht duhet ta vizualizojë idenë, ndërsa më pas shkruan 3-4 fjalë si asociacion, pas çka fillon shkrimi
“Fillimisht kam filluar të shkruaj në anglusht. Kalova në maqedonisgt sepse desha të fillojë që ta ndajë këtu porosinë, të jetë më e disponueshme për njerëzit këtu. Emri i serialit është i komplikuar, nuk ekziston definitivisht ajo fjalë, është një farkë. Por unë i dua këto lloj arnimesh, sepse ato lejojnë lirinë krijuese. Gjuha është një gjë e gjallë dhe është normale të ndryshosh gjatë gjithë kohës. Mentori im i diplomimit dhe profesori i maqedonishtes – Tomislav Treneski njëherë tha: ‘Të gjitha stilet funksionale janë të bukura aty ku ka vend për ta’; dhe me këtë nënkuptonte edhe stilin funksional shkencor, edhe atë dialogues”, thekson shkrimtari i ri.
Sipas tij, ka rezistencë të shprehur ndaj zhvillimit të gjuhës maqedonase, ndërsa nuk do të duhej të jetë ashtu.
“Emri i serialit është internacionalizëm dhe atë nuk e mohoj. Megjithatë, “afterpartye” dhhe gjithçka tjetër që na është bërë pjesë e gjuhës, çfarë bëjmë me këtë? Në stilin dialogues është super dhe prej këtu nuk mund të hiqet definitivisht, është vonë. Që ta sqarosh duhesh të thuash argëtim më pas after, por a tingëllon siç duam, a përcillet esenca? Si përkthyer nervozohem, ja edhe një shembull tjetër: përkthimi i softuer: “Context menu”, është shkruar si “menu lundruese”, ajo nuk flet asgjë në gjuhën tonë, duhet të kesh njohuri për to që të mund të kuptosh për çfarë fletë, ndryshe kur ta shohësh kështu në fjalorth nuk është e qartë”, thotë Raiden.
Ai është i mendimit se, zhanri fantastiko shkencor ka potencial përmes së cilit mund të zhvillohet gjuha, ndërsa si shembull për atë te ne i përmend librat “Ovirium” të Agron Useinit, “Anatros” Hari Kacanovski, seriali “Kufiri i fundit” i Zoran Milloshoskit.
“Duhet të përpiqemi jashtë zhanrit, nga aspketi që njerëzve u tingëllon kull të marrin një fjalë prej anglishtes derisa gjuha maqedonase dukshëm nuk tingëllon mjaftueshëm “kull” dhe duhet të punohet në këtë. Ndryshe, gjysma e gjuhën do të na shkojë në anglicizma. Unë nuk kam asgjë kundër asaj që të zhvillohet gjuha, megjithatë ky nuk është zhvillim, ky është zëvendësim dhe ajo është gjëja nuk na duhet, por bëhet sepse është e lehtë”, thekson autori.
Sa është i largët viti 2037?
Dikuh kah fundi i bisedës sonë hapëm një temë të re – për atë sa dhe çfarë mundet të ndryshohet në ardhmëri. Derisa para 15 viteve, 2024-ta dukej si vit në të cilin do të paraqiten mrekulli të reja teknologjike dhe spekulohej se njerëzit në 90% të vendeve të punës do të zëvendësohen me robota, Igori tha: “Në vitin 2025 njerëzit ende mësojnë se si të lajnë duart në mënyrën e duhur, fatkeqësisht jemi në atë nivel”.
“Me shumë gjasë deri në vitin 2037 nuk do të ndodhë diçka aq tragjike, sepse zhvillumi i tyre i ngjarjeve (i Zalionëve në roma) dhe i yni nuk është i njëjtë, ndryshimet ndodhin ngadalë, këtu te ne edhe më ngadalë. Ja merre shembull serialin “Dune”, ato ndodhin 10 mijë vite në të ardhmen, megjithatë ende kanë luftëra, ende kanë shtëpi të ndryshme të cilat janë kundërshtare, ende kanë militarizëm, sepse kanë nevojë për atë, ende kanë hierarki, ende kanë role gjinore të vjetra dhe gjithçka tjetër. Sa gjatë është ruajtur ajo, sepse ato vlera kanë mbetur. Në një pjesë them se të gjitha sistemet i kanë elementet e njëjtë, tani aty nuk janë numëruar, megjithatë mendoj në kufi, ushtri, polici, burgje dhe kështu me radhë, sepse njerëzit kanë ndjerë se ka nevojë për atë, megjithatë, një shembull i thjeshtë, lidhshmëria me vlerat – nëse unë jam i bindur se është e gabuar dikush të lëndohet fizikisht, unë nuk kam nevojë për dsipozitë për shkelje/penale, nuk kam nevojë për një institucion i cili do të më thotë të mos e bëjë, sepse unë nuk e bëj atë. Duhet ta heqim nevojën e ndëshkimit përmes praktikës së vlerave pozitive, është shumë e thejshtë”, vlerëson Raiden.
Për këto arsye krijon një botë të re, e krijon Ajnerhin, ku ushqimi rritet gjithkund dhe është falas për të gjithë, ndërsa gjithashtu edhe një gjithë pjesë e parë njëherë përmenden paratë me qëllim t’i referohet banalitetit të fuqisë që e posedojnë në shoqërinë e sotme.
“Ka një pikë ku tentojë ta marrë definicionin për fuqinë dhe ta kthejë aty ku duhet të jetë. Mënyra më e mirë që të veprohet kundër fuqisë ashtu siç është, është që të dëshmohet në çfarë mënyre është e vjetërsuar dhe jorelevante, sepe konfrontimi direkt mund shumë lehtë të shndërrohet në dhunë dhe këtu nuk kemi bërë asgjë. Unë jam më shumë për ndryshime më të matura, më relevante më të ngadalshme – më mirë, sepse nëse ndodhin ndryshime të shpejta, për shembull nëse në javën e ardhshme ndodhë një kaos total gjithkund, pas asaj jave, sa njerëz do të jenë të gatshëm të fillojnë një mënyrë të re të funksionimit, ndërsa sa njerëz do të rrahen mes vete për punët themelore? Është më mirë të jetë pak më ngadalë që njerëzit t’i përvetësojnë me të vërtetë ato vlera”, është decid Igori.
Kjo porosi, siguron ai, do të vazhdojë edhe në dy pjesët e tjetra të “Omnivalentnost”, ndërsa siç tha do t’i shkruaj madhe edhe po të mos ketë kërkesa. Ai tha se e di se si do të përfundojë pjesa e dytë, ndërsa ka shkruar diçka edhe për pjesën e tretë. Atë që e zbuloi është se është kujtuar edhe në ndonjë teknologji të re e cila në mënyrë shtesë do ta zhvillojë, ndërsa ne së shpejti do të mund të lexomë për të. Deri atëherë, shembullin e pjesës së parë të trilogjisë “Izdignuvanje”, mund ta kërkoni në kafenenë – librarinë “Bukva”, “Illi-Illi”, “Pollica”, “Antollog”, “Çudna shuma”, “TRI” (Debar Maallo) apo bë “Brutalisk”.
Angela Boshkoska
