Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
По повод Светскиот ден за свесноста за аутизмот, 2 април, земавме ставови од неколку личности кои имаат свое влијание за придвижување на состојбите со аутизмот.
Ги прашавме – зошто е важно подигнувањето свест за аутизмот? До каде е државата со инклузивните процеси во образованието? Кои се кочниците, но и чекорите што треба да се направат за децата и лицата со аутизам да ја добијат потребната поддршка и статус во општеството?
Целта е да произлезат дискусии, предлози, решенија. Односно, да рипне информираност, да се намали „провевот“ на стереотипи, а лицата со аутизам и нивните најблиски да станат приоритет низ 365 денови, не само за 2 април.
Еве што ни одговорија нашите соговорници:
Домника М. Кардула, активистка
2-ри април е Меѓународен ден за подигнување на свесноста за аутизмот, а за мене и моето семејство е само уште еден ден од животот со оваа состојба.Уште од самиот почеток ја прифативме состојбата на нашата помала ќерка Ерато. Да, се бориме секојдневно, но и созреваме и стануваме подобри луѓе. Учиме со неа, се радуваме на секое нејзино подобрување и се обидуваме да посочиме дека аутизмот не е трагедија туку неговото неприфаќање е. Нашето општество е дисккриминирачко кон се она што е различно и не се вклопува во замислената нормалност. Во таа група секако спаѓаат и лицата со нетипичен развој.
Кај нас не постои регистар на лица во спектарот. Не постои вистински центар за рана дијагностика и интервенција, а и неколкуте дневни центри се далеку од потребниот број и стручна екипираност. Инклузијата е некаде кај буквата И.
Напредувањето на децата и лицата зависи само од материјалната можност на родителите да овозможат соодветна реедукација.
Во последните години пред се како резултат на гласноста на родителите, но и задолжителните реформи наметнати од европските стандарди како земја аспирант за членство во ЕУ, малку се придвижуваат работите. Се прават законски измени кои ќе овозможат подобра инклузија на оваа популација. Пред се мислам на министерствата за труд и социјална политика и обрзование. Далеку од доволното, но сепак со надеж дека може и мора подобро.
Како мајка апелирам на отворено срце и ум за прифаќање на лицата со нетипичен развој затоа што сите се наши деца. Заедно можеме да изградиме похумано општество. Упатувам апел посебно кон новинарите и аналитичарите да не го употребуваат зборот аутизам во негативна конотација како што тоа често го прават.
Јасмина Трошанска, дефектолог, „Сината светулка“
Кога зборуваме за кочници за децата со аутизам во образованието, прво и основно – немаме точна бројка на деца. Сакаме да ги вклучиме следната година во прво одделение, но не знаеме колку деца очекуваме. Не можат училиштата така лесно да ги подготват своите ресурси.Постојат училишта со само еден педагог, без никаков друг стручен тим. Затоа, евиденција на деца и подготовка на училиштата. Ова значи, намалување на бројот на деца во одделенијата. Исто е и за градинките, мора да се знае бројката на деца со аутизам. Автоматски, воспитувачките и негувателките не знаат како да реагираат, често се прашат од непознато, од однесување што не го разбираат. Тоа не значи дека не ги сакаат или одбиваат! Притоа сметајте, воспитувачот треба да работи и со 40 деца.
Значи неопходно е отворање на нови градинки, за да се прифатат сите деца. Истовремено, како што реков, едукација на воспитувачите, да знаат како да се однесуваат. Некогаш сметаат „децата се разгалени или лошо воспитани од дома“. Постојат и такви деца – да, меѓутоа, многу често, однесувањето на децата е резултат на тоа како тие се чувствуваат од сите дразби, гужви итн. Целта е воспитувачката да биде посредник меѓу децата, да не создава напнатност, да знае како да одговори на прашањата на другите дечиња.
Кога, пак, зборуваме за родителите, тие се клучот на семејството, не само за детето со аутизам. Кога имате здравствен проблем – одите на доктор. Кога имате психолошки проблем – на психолог. Меѓутоа кај децата со аутизам состојбата е трајна. Родителите минуваат низ бура. Често од институциите не добиваат поддршка, запаѓаат во депресија, кривицата ја префрлаат меѓу себе итн. Неопходна е нивна едукација, максимална поддршка!
Исто така, самата инклузија значи носење на сервисите во институциите коишто ги посетуваат децата, а не децата да одат во различни институции во попладневните часови. Премногу е за секое дета ако оди по 50 други курсеви. Подобро е помалку, ама поквалитетно. Децата со аутизам се врзуваат со човек, ситуација, простор. Затоа не е целта таму да биде мирно, да слуша, а дома ништо да не прави. Треба да има мир.
Потоа, може да се работи и детето да се развива. Во светот имаме примери на деца кои долго биле затворени, шест-седум години не зборувале, а одеднаш прозбореле и кажале се’. Лично имам сретнато возрасни личности што учеле во посебно училиште, а денес се говорници, јавно држат предавања.
Игор Угриновски, психолог, „Работилница“
Добро е што инклузијата стана правило во нашиот школски систем и што родителите можат да изберат меѓу зголемената помош на посебното училиште или поголемата можност за социјализација на редовните училишта. Помошта која се добива од личните асистенти и зголемениот број на дефектолози во училиштата придонесува да се одбере инклузивната варијанта.Но, има уште многу работа доколку сакаме училиштата да пружаат навистина инклузивна атмосфера. Честопати ниту наставникот ниту децата од одделението не се подготвени за посебниот ученик и биваат „затекнати“ од неговото однесување, кое е „чудно“, затворено, избегнувачко, невешто…
Недостатокот на информации за аутизмот, воопшто и за конкретните посебности на конкретното дете, придонесуваат околината да биде резервирана и оддалечена од детето, што резултира со слаба вклученост во училишните и друштвените активности. Еден или два часа посветени на запознавање со посебностите на аутистичниот ученик, каде родителот и стручните служби ќе имаат шанса на децата да им ги појаснат нештата и да им одговорат на нивните прашања, може да стори многу за инклузивната атмосфера во одделението.
Доколку децата знаат дека нивното другарче не сака да игра баскет со нив затоа што е преосетлив на галамата или затоа што едноставно не умее да води топка, а не затоа што „повеќе сака да биде сам“, и тие самите помалку ќе го избегнуваат и ќе се трудат да го вклучат во активности кои тој подобро ги поднесува или во кои е повешт. Воедно, атмосферата на натпревар и сериозна работа, може да се замени со атмосфера на соработка и игра, каде и помалку напредните ученици добиваат шанса да ги искористат своите вештини за постигнување на групната цел.
Во таква средина и посебностите на аутистичното дете биваат подобро прифатени, а неговите „силни страни“ можат да дојдат до израз, што од своја страна е најдобриот мотиватор таквите однесувања да се повторуваат и надоградуваат.
Зоран Мијалков, „Сплотени срца“ и иницијатива 5до12
Денот е погрешен, не треба на 2-ри, туку да биде на 1-ви април, затоа што кај нас само лажат. Слабо се прави за нас и нашите деца. Не се знае колку деца со аутизам има во Македонија. Нема регистар. За да решиш еден проблем, треба да видиш колку луѓе го имаат проблемот, па врз основа на бројки и практики од нормални земји, да најдеш решение.Политичаите треба да почнат да работат за нас. Можеби треба некој од родителите да дојде на позиција за да одлучува, да биде министер? Бидејќи, изгледа дека само тој што го има проблемот – тој го носи на рамо. Има и пратеници, газди, бизнисмени со деца со посебни потреби, ама повеќето од нив ги кријат. Дали мислат дека со парите ќе се реши проблемот, ама ќе дојде ден кога таткото и мајката ќе ги нема – тогаш што правиме?! Што ќе биде со децата после нас?
Конкретно на децата/лицата со аутизам им треба рехабилитациски центри. Во светски рамки, тоа е најважно. Тврдам, но и науката тврди дека со нашите деца, со индивидуална макотрпна работа, со добра терапија, може да дојде до степен на самостојно живеење.
Кај нас, за жал, се отворија Дневни центри за аутизам, само со згрижувачки карактер, па дури знак прашање е и згрижувачкиот карактер. Затоа што, моето аутистично дете знае да си дојде со повреди. Едукација за персоналот, и тоа треба. Прифаќање и разбирање на децата. Плус, влегоа многу европски пари, но многу малку стигнаа до крајниот корисник. Токму затоа ние иницираме ревизија на организации и сојузи, еве нека почне од нашето здружение.
Ние во суштина, како општество, не го признаваме самиот концепт на инклузија, на прифаќање. Ние живееме по градови, но знаете ли каква е состојбата по селските, руралните места, каде нема кој да ги упати?
Исто така, да се обрне внимание и на родителите, бидејќи минуваат низ тешка состојба, стигми од околината, психолошки стадиуми, низ разделби и разводи, се’ поради состојбите на своите деца, бидејќи општеството слабо ги прифаќа.
Ирена Лозана, јога тренер за деца со аутизам
Аутизмот е состојбата која полека го менува светот. Состојбата наречена аутизам почнува да го менува светот на начин на кој многу малку од нас се спремни да го прифатиме во моментов. Со напливот на деца со аутизам и слични состојби, целиот свет е веќе приморан да го врти погледот кон некои работи за кои одамна сме заборавиле дека се важни. Безусловната љубов, за која се зборува, а која е скоро секогаш условена со нешто.Со овие лица сега имаме можност навистински да ја вежбаме и да ја откриеме во нас. Неосудувањето за кое зборуваме, а на секој поглед ги осудуваме другитеа, а и самите себеси. Сега веќе ќе мора да стане вистински дел од нас.
Прифаќањето за кое зборувме а на секој чекор некого одделуваме од себе како поинаков. Сега ќе мораме да го побараме и да го најдеме истотот во нас за да се поистоветиме со другиот. Колку поскоро почнеме да работиеме на овие аспекти во себе, толку полесно и поубаво ќе биде за сите нас заедно.
Лицата со аутизам ни се нашите огледала во кои треба да се погледнеме и да видиме до каде сме стигнатати, да сакаме безусловно, да не осудуваме и да ги прифатиме поради то она кое го имаме заедничко.
Денис Јанкуловски, активист, „Аутизам ААМК“
Подигнувањето на свеста за аутизмот како состојба е од големо значење не само за лицата со аутизам туку и за секој друг во општеството. Подигнувајќи ја свеста преку осознавање на аутизмот, запознавање со овие прекрасни лица ние дознаваме не само за нивната состојба и оние пречки кои нив ги кочат во секојдневната комуникаци и социјализација, туку и за нивните можности, способности и таленти со кои располагаат.Подигнувањето на свеста не’ приближува нас сите заедно. На лицата со типичен развој им укажува дека аутизмот не е нешто од кое треба да се плашиме, да им ги покриваме очите на децата или да ги тргаме на другата страна на улицата за да не се „заразат“ и да го „префатат“ аутизмот. А на лицата со аутизам им го олеснува секојдневието затоа што гледаат, чувствуваат дека сепак има некој кој ги разбира, кој сака да се дружи со нив, некој кој ги сака да се блиску до него, во градинка, во училиште, во парк, на родендени и секое друго место затоа што најубаво е ЗАЕДНО.
Ние сепак сме држава во која инклузивноста е далечна тема. Сведоци сме на за жал се уште присутни дискриминации на овие деца во образовниот процес. Проблемот е сложен затоа што родителите на децата со аутизам наидуваат на блокади не само од родителите туку и од наставниот кадар.
Според мене, најголем проблем е токму непознавањето на аутизмот од тие родители и нивниот недостаток на интерес да дознаат нешто повеќе на таа тема. Понекогаш и самите наставници се вклучуваат во ова ислкучување на децата. Грешката ја прават со повлекување односно задоволување на желбите на родителите кои напаѓаат. А на крај, се на штета на децата со аутизам кои не можат да разберат зошто некој не ги сака до себе, зошто ги бркаат во друго училиште. Но сепак, мислам дека овие 2-3 години има мало придвижување во подобрување на состојбата со инклузијат во образованието затоа што и родителите и невладиниот сектор сме се погласни во подигнувањето на свеста.
Кочници има, а колку и да не сакам да кажам верувам дека и ќе има. Се додека луѓето гледаат на овие лица како некои кои им пречат на другите гости во ресторанот, а не како на деца кои уживаат што се со други, или дека многу викаат, скокаат а всушност тоа се нивни начини како да ја изразат радоста, инклузијата ќе биде потешка. Но не и неможна.
За едно лице со аутизам да ја добие потребната поддршка во општестото првенствено треба да се смени свеста кај останатите. Тоа значи дека треба прво да сме свесни дека аутизмот е присутен, па и се повеќе поприсутен. Второ треба да ги прифатиме тие лица токму онакви какви што се, необични но обични, различни но слични. Да ги увидиме квалитетите со кои располагаат, да ги вклучиме во секојдневните активности, кој со виолина, кој со пеење, кој како актер, некој како уметник. Секој она што може и на начин како што може.
Не треба нив да ги прилагодуваме на општествените правила, туку ние да се прилагодиме на нивниот начин на функционирање. Само така ќе дознаеме едни за други. Само така сите ќе бидеме ЗАЕДНО. Само така и треба да функционираме. ЗАЕДНО како ЕДНО.
Бојан Шашевски
-
Frena dhe zgjidhje për personat me autizëm
Me rastin e Ditës botërore për vetëdijen për autizëm, 2 prill, morëm qëndrimet e disa personave të cilët kanë ndikimin e tyre për lëvizjen e gjendjeve me autizmin.
I pyetëm – pse është me rëndësi rritja e vetëdijes për autizmin? Deri ku është shteti me proceset inkluzive në arsim? Cilat janë frenat, por edhe hapat që duhet të ndërmerren, në mënyrë që fëmijët dhe personat me autizëm të fitojnë mbështetjen e nevojshme dhe statusin në shoqëri?
Qëllimi është të rezultojnë diskutime, propozime, zgjidhje. Për më tepër, të rritet informimi, të zvogëlohet “qarkullimi” i stereotipeve, ndërkaq personat autik dhe të afërmit e tyre të bëhen prioritet gjatë 365 ditëve dhe jo vetëm më 2 prill.
Ja si u përgjigjën bashkëfolësit tanë:
Domnika M. Kardula, aktiviste2 prilli është Dita ndërkombëtare për rritjen e vetëdijes për autizmin, ndërsa për mua dhe familjen time është edhe një ditë e jetës me këtë gjendje.
Që në fillim i pranuam gjendjen e vajzës sonë më të vogël Erato. Po, luftojmë përditë, por edhe piqemi dhe bëhemi njerëz më të mirë. Mësojmë me të, i gëzohemi çdo përmirësimi të saj dhe përpiqemi të tregojmë se autizmi nuk është tragjedi por, mos pranimi i tij është. Shoqëria jonë është diskriminuese ndaj gjithçka që është më ndryshe dhe nuk përputhet në normalitetin e imagjinuar. Në këtë grup bëjnë pjesë edhe personat me zhvillim jo tipik.
Tek ne nuk ekziston regjistër i personave me spektër. Nuk ekziston qendrën e vërtetë për diagnostikim të hershëm dhe intervenim, ndërsa edhe ato disa qendra ditore janë larg numrit të nevojshëm dhe ekipimit profesional. Inkluzioni gjendet diku te shkronja I.
Përparimi i fëmijëve dhe personave varet vetëm nga mundësia materiale e prindërve të mundësojnë ri edukim përkatës.
Vitet e fundit para së gjithash si rezultat i asaj që prindërit janë të zëshëm, por edhe reformat e detyrueshme të imponuara nga standardet evropiane si vend aspirues për anëtarësim në BE, pak po i lëvizin punët. Bëhen ndryshime ligjore të cilat do të mundësojnë inkluzion më të mirë të kësaj popullate. Para së gjithash mendoj për Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale dhe Ministrinë e Arsimit. Larg së mjaftueshmes, por megjithatë me shpresë se mund dhe duhet më mirë.
Si nënë apeloj për zemër të hapur dhe mendje për pranimin e personave me zhvillim jo tipik sepse të gjithë janë fëmijët tanë. Së bashku mund të ndërtojmë shoqëri më humane. Apelojmë në veçanti ndaj gazetarëve dhe analistëve të mos e përdorin fjalën autizëm në konotacion negativ, siç bëjnë shpesh.
Jasmina Troshanska, defektolog, “Xixëllonja blu” (Sina svetulka)Kur flasim për frena për fëmijët autik në arsim, e para dhe kryesorja – nuk kemi numër të saktë të fëmijëve. Dëshirojmë t’i përfshimë vitin e ardhshëm në klasë të parë, por nuk e dimë sa fëmijë presim. Shkollat, nuk mund aq lehtë të përgatisin resurset e tyre.
Ekzistojnë shkolla me vetëm një pedagog, pa asnjë ekip profesional. Prandaj, evidenca e fëmijëve dhe përgatitje e shkollave. Kjo do të thotë, reduktim i numrit të fëmijëve në klasa. Njëlloj është edhe për kopshtet për fëmijë, duhet të dihet numri i fëmijëve autik. Automatikisht, edukatoret dhe përkëdhelëset nuk dinë si të reagojnë, shpesh pyesin ngase nuk dinë, për shkak të sjelljes që nuk e kuptojnë. Kjo nuk do të thotë se nuk i duan ose i refuzojnë! Gjatë kësaj konsideroni, edukatori duhet të punojë edhe me 40 fëmijë.
Domethënë nevojitet hapja e kopshteve të reja, në mënyrë që të pranohen të gjithë fëmijët. Njëkohësisht, siç thashë, edukimi i edukatorëve, të dinë si të sillen. Ndonjëherë mendojnë “fëmijët janë të përkëdhelur ose janë të keq edukuar nga shtëpia”. Ekzistojnë edhe fëmijë të atillë – po, mirëpo, shumë shpesh, sjellja e fëmijëve është rezultat i asaj se si ata ndihen në lidhje me të gjitha, stimujve Irritimeve), tollovive etj. Qëllimi i edukatores është të jetë ndërmjetësues ndërmjet fëmijëve, të mos krijojë tension, të dijë si t’ju përgjigjet pyetjeve të fëmijëve të tjerë.
Nga ana tjetër, kur flasim për prindërit, ata janë kryesorët në familje, jo vetëm për fëmijët autik. Kur kemi probleme shëndetësore – shkojmë në mjek. Kur kemi probleme psikologjike – në psikolog. Mirëpo te fëmijët autik gjendja është e përhershme. Prindërit kalojnë nëpër stuhi. Shpesh nga institucionet nuk fitojnë mbështetje, bien në depresion, fajin ia hedhin njëri tjetrit etj. Nevojitet edukimi i tyre, mbështetje maksimale!
Gjithashtu, vetë inkluzioni do të thotë të çohen shërbimet në institucionet të cilat i vizitojnë fëmijët, dhe jo fëmijët të shkojnë në institucione të ndryshme gjatë orëve të pasdites. Është e tepërt për çdo fëmijë nëse shkon në 50 kurse të tjera. Më mirë është më pak, por më cilësore. Fëmijët autik lidhen për një njeri, situatë, hapësirë. Prandaj nuk është qëllimi atje të jetë qetë, të dëgjojë, ndërsa në shtëpi mos bëjë asgjë. Duhet të ketë qetësi.
Pastaj, mund të punohet me fëmija të zhvillohet. Në botë kemi shembuj të fëmijëve të cilët vite me radhë kanë qenë të mbyllur, gjashtë – shtatë vjet nuk kanë folur, ndërsa më pas menjëherë kanë folur dhe kanë treguar gjithçka. Personalisht kam takuar persona të rritur që kanë mësuar në shkolla të veçanta, ndërsa sot janë orator, mbajnë ligjërata publike.
Igor Ugrinovski, psikolog “Punëtori” (Rabotilnica)Është mirë që inkluzioni u bë rregull në sistemin tonë shkollor dhe që prindërit mund të zgjedhin ndërmjet ndihmës së zmadhuar në shkollë të veçantë ose mundësi më të madhe për socializim në shkolla të rregullta. Ndihma e cila fitohet nga asistentët personal dhe numri i rritur i defektologëve në shkolla, kontribuon të zgjidhet mundësia inkluzive.
Por, ka edhe shumë punë nëse dëshirojmë shkollat të ofrojnë atmosferë vërtet inkluzive. Shpesh herë as mësimdhënësi, as fëmijët e klasës nuk janë të përgatitur për nxënësin e veçantë dhe janë të “prekur” nga sjellja e tij, e cila është “çuditëse”, e mbyllur, evituese, e pa aftë…
Mungesa e informacioneve për autizmin, në përgjithësi edhe për veçoritë konkrete të një fëmije konkret, kontribuojnë rrethina të jetë e rezervuar dhe e distancuar nga fëmija, që rezulton me përfshirjen e dobët në aktivitetet shkollore dhe shoqërore. Një ose dy orë kushtuar njoftimit me veçoritë e nxënësit autik, ku prindi dhe shërbimet profesionale do të kenë mundësi fëmijëve t’jua sqarojnë gjërat dhe tu përgjigjen pyetjeve të tyre, mund të bëjë shumë për atmosferën inkluzive në klasë.
Nëse fëmijët e dinë se shoku i tyre nuk dëshiron të luajë basket me ta për shkak se është më mi ndjeshëm ndaj zhurmës ose për shkak se thjesht nuk mund të manovrojë me top dhe jo për shkak se “ më tepër dëshiron të jetë vetëm”, edhe ata vetë më pak do ta evitojnë dhe do të përpiqen ta përfshijnë në aktivitetet të cilat më mirë i përballon ose në të cilat është më i shkathtë. Njëkohësisht, atmosfera e garës dhe puna serioze, mund të zëvendësohen me atmosferë të bashkëpunimit dhe lojës, ku edhe nxënësit më pak të talentuar fitojnë mundësi të shfrytëzojnë shkathtësitë e tyre për arritjen e qëllimit të grupit.
Në mjedis të këtillë edhe veçoritë e fëmijës autik pranohen më mirë, ndërsa “anët e tij të fuqishme” mund të vijnë në shprehje, që paraqesin motivuesin më të mirë sjelljet e këtilla të përsëriten dhe mbi ndërtohen.
Zoran Mijalkov, “Zemra të bashkuara” (Splloteni srce) dhe iniciativa 5 në 12Dita është e gabuar, nuk duhet data 2, por të jetë 1 prill, sepse tek ne vetëm gënjejnë. Dobët bëhet për ne dhe fëmijët tanë. Nuk dihet sa fëmijë autik ka në Maqedoni. Nuk ka regjistër. Për të zgjidhur një problem, duhet të shohësh sa njerëz e kanë këtë problem, dhe në bazë të numrave dhe praktikave të vendeve normale, të gjesh zgjidhje.
Politikanët duhet të fillojnë të punojnë për ne. Ndoshta, duhet ndonjë nga prindërit të vijë në pozitë të vendosë, të jetë ministër? Sepse, mesa duket vetëm ai që ka problemin – ai e mban mbi shpatulla. Ka edhe deputetë, pronarë, biznesmenë me fëmijë me nevoja të veçanta, por ama shumica e tyre i fshehin. Vallë mendojnë se me paratë do të zgjidhet problemi, por do të vijë dita kur babi dhe nëna nuk do të jenë më – atëherë çfarë bëjmë?! Çfarë do të ndodhë me fëmijët pas ne?
Konkretisht fëmijëve/ personave autik ju duhet qendër për rehabilitim. Në korniza botërore, kjo është më e rëndësishmja. Pohoj, por edhe shkenca pohon se me fëmijët tanë, me punë individuale të mundimshme, me terapi të mirë, mund të arrihet deri te një shkallë e të jetuarit të pavarur.
Tek ne, për fat të keq, u hapën Qendra ditore për autizëm, vetëm me karakter përkujdesës, madje është pikëpyetje edhe a janë me karakter përkujdesës. Sepse, fëmija im autik di të vijë me lëndime. Edukim për personelin edhe kjo duhet. Pranimi dhe kuptimi i fëmijëve. Plus, hynë shumë para evropiane, por shumë pak mbërrijnë deri tek shfrytëzuesi përfundimtar. Pikërisht prandaj, ne iniciojmë revizion të organizatave dhe aleancave, ja le të fillojë nga shoqata jonë.
Ne në fakt, si shoqëri, nuk e pranojmë vetë konceptim e inkluzionit, të pranimit. Ne jetojmë nëpër qytete, por a e dini si është gjendja nëpër fshatrat, në mjediset rurale, ku nuk ka kush t’i udhëzojë?
Gjithashtu, t’i kushtohet vëmendje edhe prindërve, sepse kalojnë nëpër gjendje të vështirë, stigma e rrethinës, stade psikologjike, ndarje dhe divorce, gjithçka për shkak të gjendjeve të fëmijëve të tyre, sepse shoqëria dobët i pranon.
Irena Lozana, joga trajnuese për fëmijë autik Autizmi është gjendje e cila ngadalë po e ndryshon botën. Gjendja e quajtur autizëm, fillon me ndryshimin e botës në mënyrë të cilën shumë pak nga ne janë të gatshëm ta pranojmë për momentin. Me rritjen numrit të fëmijëve autik dhe gjendje të ngjashme, e gjithë bota është detyruar të kthejë shikimin drejt disa çështjeve për të cilat kohë më parë kemi folur së janë të rëndësishme. Dashuria pa kufi, për të cilën flitet, ndërsa e cila pothuajse çdo herë është e kushtëzuar me diçka.
Me këta persona tani kemi mundësi të vërtetë ta ushtrojmë dhe ta zbulojmë tek ne. Mos gjykimi për të cilin flasim, ndërsa në çdo shikim i gjykojmë të tjerrit, por edhe vetveten. Tani më do të duhet të bëhet pjesë vërtetë e jona.
Pranimi për të cilin flasim ndërsa në çdo hap dikë e ndajmë nga vetja si më ndryshe. Tani do të duhet të kërkojmë dhe të gjejmë të njëjtën tek ne në mënyrë që të identifikohemi me tjetrin. Sa më parë të fillojmë të punojnë në drejtim të këtyre aspekteve në vete, as më lehtë dhe më bukur do të jetë për të gjithë ne.
Personat autik janë pasqyra jonë në të cilët duhet të vështrojmë dhe të shohim deri ku kemi mbërrijnë, të duam pa kushte, të mos gjykojmë dhe të pranojmë për atë që e kemi të përbashkët.
Denis Jankullovski, aktivist, “Autizëm AAMK”Rritja e vetëdijes për autizmin si gjendje është me rëndësi të madhe jo vetëm për personat autik por edhe për çdo tjetër në shoqëri. Duke e rritur vetëdijen nëpërmjet kuptimit të autizmit, njoftim me këta persona të shkëlqyer ne kuptojmë jo vetëm për gjendjen e tyre dhe për pengesat të cilat ata i frenojnë në komunikimin dhe socializimin e përditshëm, por edhe për mundësitë, aftësitë dhe talentet e tyre me të cilat ata disponojnë.
Rritja e vetëdijes na afron ne, të gjithë së bashku. Personave me zhvillim tipik ku tregon se autizmi nuk është diçka nga e cila duhet të frikësohemi, t’jua mbulojmë sytë fëmijëve ose t’i heqim në anën tjetër të rrugës që të mos “infektohen” dhe të “transferojnë” autizmin. Ndërsa personave me autizëm jua lehtëson përditshmërinë sepse shohin, ndjejnë se megjithatë ka dikush i cili i kupton, i cili dëshiron të shoqërohet me ata, dikush i cili dëshiron të jetë afër tij, në kopsht, në shkollë, në park, në ditëlindje dhe në çdo vend tjetër sepse më bukur është BASHKË.
Ne megjithatë jemi shtet në të cilin inkluzioni është temë e largët. Jemi dëshmitarë të, për fat të keq ende diskriminimit të pranishëm të këtyre fëmijëve në procesin arsimor. Problemi është i komplikuar sepse prindërit e fëmijëve autik hasin në blokada jo vetëm nga prindërit por edhe nga kuadri arsimor.
Sipas mua, problem më i madh është pikërisht mos njohja e autizmit nga këta prindër dhe mungesa e interesit të tyre të kuptojnë diçka më tepër në lidhje me këtë temë. Ndonjëherë edhe vetë mësimdhënësit përfshihen në këtë përjashtim të fëmijëve. Gabimin e bëjnë me tërheqje respektivisht plotësimin e dëshirave të prindërve të cilët sulmojnë. Ndërsa në fund, gjithçka në dëm të fëmijëve autik të cilët nuk mund të kuptojnë pse dikush nuk i do afër vetes, pse dikush i përjashton në shkollë tjetër. Por megjithatë, mendoj se këto 2 – 3 vite, ka pasur lëvizje të vogël drejt përmirësimit të gjendjes me inkluzionin në arsim sepse edhe prindërit edhe sektori civil jemi më të zëshëm në rritjen e vetëdijes.
Frena ka, ndërsa sado mos dua të them besoj se do t’i ketë edhe në të ardhmen. Derisa njerëzit këta persona i shohin si persona të cilët ju pengojnë të ftuarve të tjerë në restorant, dhe jo si fëmijë të cilët kënaqen që janë me të tjerë, ose për shkak se bërtasin shumë, hidhen ndërsa në fakt kjo është mënyra e tyre si të shprehin gëzimin, inkluzioni do të jetë më i vështirë. Por, nuk është i pamundur.
Që një person autik të fitojë mbështetjen e nevojshme në shoqëri, fillimisht duhet të ndryshojë vetëdija te të tjerët. Kjo do të thotë se fillimisht duhet të jemi koshient se autizmi është i pranishëm, madje gjithnjë e më tepër i pranishëm. E dyta, duhet t’i pranojmë ata persona pikërisht ashtu siç janë, të pa zakonshëm po të rëndomë, të ndryshëm por të ngjashëm. Të shohim cilësitë me të cilat posedojnë, t’i përfshijmë në aktivitetet e përditshme, dikë me violinë, dikë me këndim, dikë si aktor, dikë si artist. Secilin për atë që mund ta bëjë dhe si di ta bëjë.
Nuk duhet ata t’i përshtatim me rregullat shoqërore, por ne duhet të përshtatemi me mënyrën e tyre të funksionimit. Vetëm kështu do të kuptojmë për njëri tjetrin. Vetëm kështu të gjithë do të jemi BASHKË. Vetëm kështu edhe duhet të funksionojmë. BASHKË si NJË.
Bojan Shashevski
