Медиумската писменост влезе во редовното образование од 2021 година, кога стана дел од наставните програми од прво до деветто одделение. Притоа обучени се над 8.000 наставници од сите училишта и основани се 80 медиумски клубови ширум државата каде членуваат повеќе од 700 ученици кои учат за новинарството и создаваат содржини во различни формати. Програмите за медиумска писменост на факултетите што креираат наставни кадри, исто така, започнаа да се имплементираат. Од друга страна, според досегашните испитувањата, ученици имаат проблем кога треба да дадат свое мислење, да кажат „зошто го мислат тоа“, некои се’ уште не разликуваат факти од лажни информации, а праксата покажува дека и компетенциите на наставниците мора да одат едно ниво погоре.
Дека медиумската писменост и критичкото размислување се важни и на нив треба постојано да се работи, зборуваа вчера учесниците на конференција во хотелот „Лимак“, организирана во рамки на проектот „Младите размислуваат“.
„Со образованието за медиумска писменост, учениците стекнуваат вештини критички да ги анализираат содржините што ги добиваат од различни извори, да ги разбираат соодветно на контекстот, да ги поврзуваат со други информации и да бидат во состојба да го проценат нивниот квалитет и како резултат на тоа самостојно да носат одлуки и судови базирани на факти“, нагласи министерката за образование, Весна Јаневска.
Ајше Ајрулаи од Бирото за развој на образованието (БРО), посочи дека сите националните стандарди за медиумска писменост, како и сите значајни реформи, станале дел од наставните програми затоа што се препознаваат како компетенции, знаење и способности.
„Особено е значајно што на неколку начини успеавме да ја интегрираме медиумската писменост во образовниот систем, односно во наставните програми. Имаме посебна тема во рамките на предметите мајчини јазици (македонски, албански, турски, српски и босански), на сите јазици на кои се одвива наставата во нашата држава. Исто така, значајно е присуството на содржините и во други предмети како Информатика и Техничко“, раскажа таа.
Фото: Радио МОФ
Ајрулаи смета дека е значајно медиумската писменост да се воведе како посебен предмет, освен што сега е посебна тема, а одделни аспекти од неа може да се изучуваат и преку слободните изборни предмети од четврто до деветто одделение. Како што посочи таа, реализирани се и голем број обуки за наставниците, затоа што воведувањето на медиумската писменост одело паралелно со реформите за основно образование.
„Ги споивме се тоа што успеавме да ги обучиме сите наставници од одделенската настава, а влеговме и во сите училишта да ги обучиме наставниците во чии предмети е интегрирана програмата.
Сепак, како што истакна Ајрулаи, надградувањето на компетенциите на наставниците останува предизвик, особено на наставниците во средното образование во кое ќе има реформи. Ресурсите, според неа, исто така остануваат предизвик.
Подготвени се и прирачници за медиумска писменост за наставниците од прво до деветто одделение кои ќе им помогнат во реализацијата на овие часови, наведе Весна Никодиноска, проектен координатор во Македонски институт за медиуми (МИМ). Како што рече, прирачниците за од прво до петто одделение се подготвени, додека прирачникот за до деветто одделение е во финална фаза и наскоро ќе биде објавен.
„Го подготвивме и материјалот за учење за седмо одделение со цел тие да стекнат подобри познавања во областа. Тој е компатибилен со прирачникот за наставници за седмо одделение“, додаде Никодиноска.
Фото: Радио МОФ
Таа наведе и дека во соработка со училиштата се основани 80 медиумски клубови ширум државата каде членуваат повеќе од 700 ученици кои учат за новинарството и создаваат содржини во различни формати. Досега, како што рече, се продуцирани над 1000 вакви продукти на националниот сервис.
Учениците имаат проблем кога треба да дадат свое мислење за нешто, да толкуваат и одговараат на прашањата „зошто го мислат тоа“, потенцираше Бети Ламева од Државен испитен центар кој од 2021 година спроведува испитувања за медиумска писменост во трето, петто и деветто одделение.
„Нашите ученици во главно немаат проблем при одговарање на прашања од кои треба директно да извлечат одреден факт. Но, кога треба да поврзат информации, да дадат свое мислење, да толкуваат и одговараат на прашањата во кои ги прашуваме зошто е тоа така, да објаснат зошто го дават тоа мислење – имаат проблем. Истиот проблем се провлекува и понатаму во средно образование. Проблем им е и да читаат информации од илустрации“, појасни таа.
Меѓутоа, како што наведе потоа, учениците покажале и посебно ниски резултати на прашањата поврзани со факти и со вистини.
„Многу мал број на ученици можат да разликуваат вистина од лажна информација“, децидна беше Ламева.
Исто така, тие ги прашале учениците колку книги имаат дома. Една третина од учениците кажале дека дома имаат само 10 книги, а 40% имаат од 11 до 25 книги.
„Ова значи дека две третини од учениците се изјасниле дека дома имаат до 25 книги“, истакна таа.
На крајот на 2025 година, посочи Ламева, од испитувањата треба да произлезе опширен извештај каде ќе има посебен дел за медиумската писменост.
Зоран Трајчевски, директор на Агенција за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги (АВМУ) истакна дека формирањето на мрежата за медиумска писменост е едно од најголемите достигнувања на АВМУ како иницијатор.
Тој ги посочи и клучните наоди од истражувањето на АВМУ за медиумска писменост на средношколци, од кое произлезе дека една третина од учениците од прва и втора година наседнуваат на спам пораки, речиси половина не препознаваат мамки и говор на омраза во медиумските наслови, а под гледање телевизија подразбираат гледање Нетфликс, ХБО или други стриминг платформи.
Истовремено, само 41% на школо добиваат доволно информации за тоа како да ги користат медиумите, а кога „висат“ на интернет, тогаш најмногу гледаат ТикТок видеа и кратки видеа, односно рилови на Инстаграм и слушаат музика. Преку одговорите на учениците е анализирано како тие ја употребуваат електронската опрема, како препознаваат содржини и какво е нивното критичко размислување за информациите со кои се „хранат“ преку телевизија и интернет.
Речиси половина средношколци не препознаваат мамки и говор на омраза во медиумските наслови
Самиот проект „Младите размислуваат“ е замислен да помогне во основно, средно и високо образование. Директорот на проектот, Дејан Докузовски, раскажа дека досега, освен со основните школи, работеле и со факултетите, но со поинаков пристап. Програмите за факултетите се изготвувале во претходните две години и започнале да се имплементираат месецов.
„Една од најпозитивните работи е што проектот успеа да помогне на сите факултети во државата што работат со креирање наставни кадри“, посочи тој.
Сега, како што рече, најважно е да се фокусираат во креирањето на програмите за средно образование.
„Тука имаме многу работа пред нас, чекаме законски промени кои треба да се случат за да можеме да продолжиме со работа. Се надевам дека за останатите 18 месеци ќе стигнеме да ги средиме програмите и да ги обучиме наставниците“, рече Докузовски.
Иннаку, Проектот на УСАИД за медиумска писменост „Младите размислуваат“ го спроведуваат ИРЕКС и локалните партнери Македонскиот институт за медиуми, Институтот за комуникациски студии и Младинскиот образовен форум, во соработка со
Министерството за образование и наука, Бирото за развој на образованието, Државниот испитен центар, универзитетите и младинските клубови.
Ангела Петкова
