Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Медиумската писменост влезе во редовното образование од 2021 година, кога стана дел од наставните програми од прво до деветто одделение. Притоа обучени се над 8.000 наставници од сите училишта и основани се 80 медиумски клубови ширум државата каде членуваат повеќе од 700 ученици кои учат за новинарството и создаваат содржини во различни формати. Програмите за медиумска писменост на факултетите што креираат наставни кадри, исто така, започнаа да се имплементираат. Од друга страна, според досегашните испитувањата, ученици имаат проблем кога треба да дадат свое мислење, да кажат „зошто го мислат тоа“, некои се’ уште не разликуваат факти од лажни информации, а праксата покажува дека и компетенциите на наставниците мора да одат едно ниво погоре.
Дека медиумската писменост и критичкото размислување се важни и на нив треба постојано да се работи, зборуваа вчера учесниците на конференција во хотелот „Лимак“, организирана во рамки на проектот „Младите размислуваат“.
„Со образованието за медиумска писменост, учениците стекнуваат вештини критички да ги анализираат содржините што ги добиваат од различни извори, да ги разбираат соодветно на контекстот, да ги поврзуваат со други информации и да бидат во состојба да го проценат нивниот квалитет и како резултат на тоа самостојно да носат одлуки и судови базирани на факти“, нагласи министерката за образование, Весна Јаневска.
Ајше Ајрулаи од Бирото за развој на образованието (БРО), посочи дека сите националните стандарди за медиумска писменост, како и сите значајни реформи, станале дел од наставните програми затоа што се препознаваат како компетенции, знаење и способности.
„Особено е значајно што на неколку начини успеавме да ја интегрираме медиумската писменост во образовниот систем, односно во наставните програми. Имаме посебна тема во рамките на предметите мајчини јазици (македонски, албански, турски, српски и босански), на сите јазици на кои се одвива наставата во нашата држава. Исто така, значајно е присуството на содржините и во други предмети како Информатика и Техничко“, раскажа таа.
Фото: Радио МОФ
Ајрулаи смета дека е значајно медиумската писменост да се воведе како посебен предмет, освен што сега е посебна тема, а одделни аспекти од неа може да се изучуваат и преку слободните изборни предмети од четврто до деветто одделение. Како што посочи таа, реализирани се и голем број обуки за наставниците, затоа што воведувањето на медиумската писменост одело паралелно со реформите за основно образование.
„Ги споивме се тоа што успеавме да ги обучиме сите наставници од одделенската настава, а влеговме и во сите училишта да ги обучиме наставниците во чии предмети е интегрирана програмата.
Сепак, како што истакна Ајрулаи, надградувањето на компетенциите на наставниците останува предизвик, особено на наставниците во средното образование во кое ќе има реформи. Ресурсите, според неа, исто така остануваат предизвик.
Подготвени се и прирачници за медиумска писменост за наставниците од прво до деветто одделение кои ќе им помогнат во реализацијата на овие часови, наведе Весна Никодиноска, проектен координатор во Македонски институт за медиуми (МИМ). Како што рече, прирачниците за од прво до петто одделение се подготвени, додека прирачникот за до деветто одделение е во финална фаза и наскоро ќе биде објавен.
„Го подготвивме и материјалот за учење за седмо одделение со цел тие да стекнат подобри познавања во областа. Тој е компатибилен со прирачникот за наставници за седмо одделение“, додаде Никодиноска.
Фото: Радио МОФ
Таа наведе и дека во соработка со училиштата се основани 80 медиумски клубови ширум државата каде членуваат повеќе од 700 ученици кои учат за новинарството и создаваат содржини во различни формати. Досега, како што рече, се продуцирани над 1000 вакви продукти на националниот сервис.
Учениците имаат проблем кога треба да дадат свое мислење за нешто, да толкуваат и одговараат на прашањата „зошто го мислат тоа“, потенцираше Бети Ламева од Државен испитен центар кој од 2021 година спроведува испитувања за медиумска писменост во трето, петто и деветто одделение.
„Нашите ученици во главно немаат проблем при одговарање на прашања од кои треба директно да извлечат одреден факт. Но, кога треба да поврзат информации, да дадат свое мислење, да толкуваат и одговараат на прашањата во кои ги прашуваме зошто е тоа така, да објаснат зошто го дават тоа мислење – имаат проблем. Истиот проблем се провлекува и понатаму во средно образование. Проблем им е и да читаат информации од илустрации“, појасни таа.
Меѓутоа, како што наведе потоа, учениците покажале и посебно ниски резултати на прашањата поврзани со факти и со вистини.
„Многу мал број на ученици можат да разликуваат вистина од лажна информација“, децидна беше Ламева.
Исто така, тие ги прашале учениците колку книги имаат дома. Една третина од учениците кажале дека дома имаат само 10 книги, а 40% имаат од 11 до 25 книги.
„Ова значи дека две третини од учениците се изјасниле дека дома имаат до 25 книги“, истакна таа.
На крајот на 2025 година, посочи Ламева, од испитувањата треба да произлезе опширен извештај каде ќе има посебен дел за медиумската писменост.
Зоран Трајчевски, директор на Агенција за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги (АВМУ) истакна дека формирањето на мрежата за медиумска писменост е едно од најголемите достигнувања на АВМУ како иницијатор.
Тој ги посочи и клучните наоди од истражувањето на АВМУ за медиумска писменост на средношколци, од кое произлезе дека една третина од учениците од прва и втора година наседнуваат на спам пораки, речиси половина не препознаваат мамки и говор на омраза во медиумските наслови, а под гледање телевизија подразбираат гледање Нетфликс, ХБО или други стриминг платформи.
Истовремено, само 41% на школо добиваат доволно информации за тоа како да ги користат медиумите, а кога „висат“ на интернет, тогаш најмногу гледаат ТикТок видеа и кратки видеа, односно рилови на Инстаграм и слушаат музика. Преку одговорите на учениците е анализирано како тие ја употребуваат електронската опрема, како препознаваат содржини и какво е нивното критичко размислување за информациите со кои се „хранат“ преку телевизија и интернет.
Речиси половина средношколци не препознаваат мамки и говор на омраза во медиумските наслови
Самиот проект „Младите размислуваат“ е замислен да помогне во основно, средно и високо образование. Директорот на проектот, Дејан Докузовски, раскажа дека досега, освен со основните школи, работеле и со факултетите, но со поинаков пристап. Програмите за факултетите се изготвувале во претходните две години и започнале да се имплементираат месецов.
„Една од најпозитивните работи е што проектот успеа да помогне на сите факултети во државата што работат со креирање наставни кадри“, посочи тој.
Сега, како што рече, најважно е да се фокусираат во креирањето на програмите за средно образование.
„Тука имаме многу работа пред нас, чекаме законски промени кои треба да се случат за да можеме да продолжиме со работа. Се надевам дека за останатите 18 месеци ќе стигнеме да ги средиме програмите и да ги обучиме наставниците“, рече Докузовски.
Иннаку, Проектот на УСАИД за медиумска писменост „Младите размислуваат“ го спроведуваат ИРЕКС и локалните партнери Македонскиот институт за медиуми, Институтот за комуникациски студии и Младинскиот образовен форум, во соработка со
Министерството за образование и наука, Бирото за развој на образованието, Државниот испитен центар, универзитетите и младинските клубови.Ангела Петкова
-
Nevojitet qasje digjitale e të gjitha mediave që personat me nevoja të veçanta shqisore të mund të informohen
Si është gjendja e personave me nevoja të veçanta në lidhje me edukimin mediatik dhe si ndikojnë lajmet e rreme dhe dezinformatat ndaj tyre, si e shohin të rinjtë edukimin mediatik dhe përhapjen e dezinformatave dhe cili është roli i edukimit joformal në promovimin e edukimit mediatik dhe luftën kundër dezinformatave. Këto ishin disa nga pyetjet kryesore në panelin e sotëm për edukimin mediatik tek të rinjtë, i cili u mbajt në Kuvend, i organizuar nga Forumi Arsimor Rinor, në kuadër të projektit të USAID-it për edukimin mediatik “Të rinjtë mendojnë”, në bashkëpunim me Klubin e Çështjeve dhe Politika Rinore në Parlament.
Tema e edukimit mediatik është shumë e rëndësishme dhe ne jetojmë në një botë pa informacion, tha kryetari i shoqatës rinore të të shurdhërve dhe me vështirësi në dëgjim “Mlad Znak“ Stefan Gjikov, i cili shtoi se në baza ditore informacionet për ta janë të kufizuara.
“Dhe si mund të jem pjesëmarrës aktiv në një temë të tillë që flet për përzgjedhjen e informacionit – të saktë apo të pasaktë. Nëse do të kishte më shumë informacione që do të arrinin tek ne – audienca me dëgjim dhe të folur të dëmtuar, të cilat do të ishin interesante dhe
do të na sfidonin për të menduar në mënyrë kritike, atëherë do të kishit qytetarë të shkolluar me dëgjimit apo shikim të dëmtuar”, tha Gjikov.Sipas përfaqësuesit të Unionit Kombëtar të të Verbërve, Kristijan Lazarev, rregullorja e Agjencisë për Shërbime Mediatike Audio dhe Audiovizuale (ASHMA), e cila detyron mediat kombëtare të fillojnë të përshtatin përmbajtjen mediatike për personat me nevoja të veçanta
shqisore, është një bazë e mirë. Megjithatë, siç tha ai, zbatimi i tij duhet të avancohet bashkërisht.“Dhe ta përmirësojmë me rregulla të reja që do të mbulojnë mediat dhe portalet sociale, sepse e dimë që sot konferencat edhe të gjithë politikanëve edhe të Kuvendit fillimisht shkojnë në Facebook, në kanalet YouTube dhe vetëm pas kësaj, një ditë ose disa orë më vonë arrijnë në mediat tradicionale. Pra, duhet të punohet për qasjen digjitale në të gjitha nivelet në media, që këta persona të informohen”, tha Lazarev.
Për ta, si persona me nevoja të veçanta shqisore, Lazarev tha se problemi kryesor është forma e informacionit.Фото: Радио МОФ
“Pra, kjo formë duhet të sigurohet në një format të qasshëm për ne. Kemi edhe persona me aftësi të kufizuara intelektuale të cilët kanë nevojë për një modifikim të vogël të përmbajtjes, kështu që duhet thjeshtëzuar, vizualizuar që ta kuptojnë dhe dëshiroj që në të ardhmen t’ kushtohet vëmendje edhe atyre”, tha Lazarev.
Për ta, si persona me nevoja të veçanta shqisore, Lazarev tha se problemi kryesor është forma e informacionit.
“Pra, kjo formë duhet të sigurohet në një format të qasshëm për ne. Kemi edhe persona me aftësi të kufizuara intelektuale të cilët kanë nevojë për një modifikim të vogël të përmbajtjes, kështu që duhet thjeshtëzuar, vizualizuar që ta kuptojnë dhe dëshiroj që edhe në të ardhmen
t’u kushtohet vëmendje”, tha Lazarev.Rregullores i është referuar edhe Marina Trajkova nga Agjencia për shërbime mediatike audio dhe audiovizuele (ASHMA) nga departamenti për të drejtat e njeriut dhe edukimin mediatik, sipas të cilit, siç tha ajo, në vitin e parë të miratimit të saj, mediat kombëtare duhet ta
përshtatin një program të tillë, me titra dhe gjuhën e shenjave.Фото: Радио МОФ
“Dhe në çdo vit vijues duhet të përshtaten përmbajtje të reja në mënyrë që të kemi një efekt kumulativ, në mënyrë që ato përmbajtje që u përshtaten personave me aftësi të kufizuara shqisore të shtohen gjithnjë e më shumë. Mendoj se është e rëndësishme që të gjithë ta dimë
këtë, sepse duhet të jetë transparente dhe të gjithë së bashku duhet ta kërkojmë nga mediat që shërbejnë për ne dhe për informimin dhe argëtimin tonë”, tha Trajkova.Në të njëjtën kohë, ajo përshëndeti përdorimin gjithnjë e më të shpeshtë të gjuhës së shenjave në ngjarje dhe konferenca.
Ndërkaq, Ina Xhugunmanova nga Fondacioni Westminster për Demokraci (VFD) iu referua hulumtimit të tyre të fundit për pjesëmarrjen socio-politike të të rinjve që tregon se të rinjtë janë më të kënaqur me vendin e tyre në shoqëri kur janë aktivë.
Ata që janë qytetarë aktivë, siç tha Xhugunmanova, janë edhe ata që sa më shpesh i përcjellin zhvillimet socio-politike në vend dhe informohen.
“Nga këtu, do të thosha se edukimi mediatik nuk është vetëm dallimi i informacionit të vërtetë nga ai i rremë, por edhe aftësia e të rinjve, si dhe e popullsisë së përgjithshme, për të ditur të marrin, analizojnë përmbajtjen mediatike dhe të mendojnë në mënyrë kritike për të. Fatkeqësisht, në vendin tonë të rinjtë rrallë ndjekin ngjarjet socio-politike dhe informohen. Madje 35% e bëjnë atë rrallë, e njëjta përqindje e bën ndonjëherë. Ajo që është interesante është se të rinjtë ndjekin më shpesh rrjetet sociale dhe portalet e internetit, këtë e tregojnë edhe hulumtimi ynë, si dhe hulumtimi më i fundit i Institutit për Studime të Komunikimit, por të rinjtë mendojnë, pra u besojnë rrjeteve sociale dhe portaleve të internetit më së paku”, tha Xhugunmanova.
Ndonëse televizionet dhe gazetat i konsiderojnë më të besueshme se rrjetet sociale dhe portalet e internetit, ata i besojnë shumë më pak, dhe më së shumti i besojnë bisedave me të afërmit dhe ekspertët, theksoi Xhugunmanova dhe shtoi se ajo që është shqetësuese është që të rinjtë i marrin lajmet në mënyrë pasive, d.m.th. Më shpesh ata nuk priren të ndjekin lajmet, por, në shumicën e rasteve, hasin në disa lajme duke lëvizur nëpër Instagram dhe Facebook.
“Pra, arsimi joformal është mjaft i rëndësishëm, por unë personalisht theksin do ta vendosja tek edukimi formal, pra forcimi i edukimit mediatik përmes kurrikulave, veçanërisht në aspektin e informacionit socio-politik, që kanë të bëjnë me lajmet sensacionale dhe teoritë konspirative”, tha ajo.
Kryetari i Unionit të Nxënësve të Shlollave të Mesme, Berin Muhamed, tha se një hap përpara është që të gjithë e dinë se duhet të arsimohen dhe të rikualifikohen për sa i përket edukimit mediatik.
Ai sqaron se, si Union i Nxënësve të Shkollave të Mesme më shumë se një vit më parë, kanë nisur një iniciativ të tyre, ku kanë dalë me një dokument të quajtur Libri i Bardhë, që duan të jetë lëndë e detyrueshme në shkollat e mesme. Ai theksoi se me këtë iniciativë duan të shkojnë në thelb, që të rinjtë të edukohen mirë për edukimin mediatik, edukimin financiar, debatin dhe edukimin qytetar.
“Kur flasim për edukim mediatik dhe debat, diçka tjetër që u përmend nga kryetari i Kuvendit ishte vetë edukimi i të rinjve, ose do ta quaj oratori. Shohim që të rinjtë në vendin tonë, kam folur edhe me shumë gazetarë, që thonë se kur duhet të merret një deklaratë nga të rinjtë, janë të paktë ata që duan të dalin para kamerave. Dhe ata që dalin, nuk i lidhin dot fjalitë. Kjo është një çështje që tash më disa vite është problem në vendin tonë”, tha Muhamedi.
Ai theksoi se Unioni i Gjimnazistëve do të propozojë që të ketë trajnime ku do të hapen konkurse nga televizionet dhe mediat kombëtare dhe ku të rinjtë do të mund të mësojnë për të gjithë procesin e lajmeve së bashku me gazetarët.
Në të njëjtën kohë, Muhamedi iu referua Ligjit për Arsimin e Mesëm. Ai theksoi se Ligji është miratuar në vitin 1996 dhe se në të nuk është ndryshuar asgjë thelbësore, dhe siç tha ai, diçka që është përmendur edhe nga VFD është nevojitet të bëhen ndryshime të tilla në mënyrë thelbësore.
“Arsimi joformal nuk do të thotë se do të jetë i qasshëm për të gjithë nxënësit e shkollave të mesme në vend dhe arsimi formal, pra ai që është i obliguar me Ligjin për arsimin e mesëm, do të jetë i qasshëm për të gjithë. Disa tema, siç janë temat e edukimit mediatik, edukimit
financiar, debatit dhe edukimit qytetar që nuk janë të pranishme për të gjithë nxënësit e shkollave të mesme, duhet të jenë të pranishme në arsimin formal”, tha Muhamedi.Tamara Qupeva nga Instituti për Letërsi Maqedonase theksoi se së bashku me Institutin për media kanë disa vite që punojnë në mënyrë aktive dhe se tashmë kanë integrime dhe hapa të parë të edukimit mediatik në planprogramet në arsimin fillor.
“Por kur bëhet fjalë për shkollën e mesme, ky le të jetë një apel për deputetët, që të mbështesin të gjitha aktivitetet, iniciativat që do të sjellin integrimin e këtyre përmbajtjeve dhe do t’i përgatisin ata, sidomos nxënësit e shkollave të mesme, për jetën në kohën e tyre. Për rikujtim, në atë kuptim çështje është urgjente, e menjëhershme, sepse planprogramet në arsimin e mesëm janë reformuar për herë të fundit në vitin 1999, d.m.th., në vitin 2000, kështu që një ri i lindur atëherë tani ka 24 vjeç, kur në fakt janë bërë reformat e fundit. Dhe së fundi, deputetët janë zëri i qytetarëve, le të vazhdojnë të jenë zëri i rinisë, të cilët së bashku me ta dhe me integrimin e ideve të tyre do të mund të bëjnë realisht diçka që do të jenë hapa konkretë dhe ne do të kemi rezultate të gatshme”, tha Qupeva.
Panel diskutimi ishte pjesë e Ditëve të Edukimit Mediatik dhe në fjalimet kryesore u theksuan rëndësia e edukimit mediatik.
