Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
На кој начин се спроведува задолжителната пракса за студентите, кои се предизвиците, каква пракса имаат студентите во западноевропските држави, а каква во Македонија? Четвртата епизода од серијалот дискусии за подобро образование #НаЧас, беше посветена студентските пракси и проблемите кои произлегуваат од од ниваната задолжителност. На темата „Задолжителна студентска пракса – желба или реалност?“ дискутираа Анастасија Милковска од студентската организација АИЕСЕК, Крсто Златков од Сивус- едукативен и развоен центар и Ивана Трајковска од ИАЕСТЕ.
Практичната настава во Република Македонија е регулирана со Правилникот за начинот и условите за организирање на практична настава за студентите од 2010 година. Овој правен акт е донесен од страна на МОН и е задолжителен за сите универзитети во Република Македонија. Според него праксата не може да трае помалку од еден, ниту пак повеќе од осум часа во денот. За нејзиното времетраење, студентот треба да е под надзор на ментор од високообразовната установа, кој одговара за успешно реализирање на практичната настава.
Но она што е пропишано, не се спроведува доследно, укажуваат претставничките на студентските организации. Трајковска, како студентка ФЕИТ досега посетувала една пракса, но во странство. Милковска која студира на Економскиот факултет во Скопје пак одлучила годинава задолжителната пракса да ја посетува во банка во Македонија. И двете имаат добро искуство со првата пракса, но свесни се дека нивните искуства се ретки.
„Нашиот пазар нема капацитет за големиот број студенти на Економскиот факултет, па тоа се сведува на земање потпис. Законот има многу недостатоци. Голем дел од предавањата се задолжителни, со самото тоа студентите одлучуваат дали ќе ја земат праксата преку лето или само за потпис“, вели Милковска.
Таа појаснува дека факултетите главно се фокусираат на теоретскиот дел, но студентите потоа не знаат да ги применат овие знаења. За себе појаснува дека токму членството во АИЕСЕК и помогнало многу повеќе од три семестари на факултет. Друг проблем, вели, е тоа што праксата е неплатена, а во последната студиска година на нејзиниот факултет задолжително е да се оди три месеци.
„Кај нас треба да има платена пракса, бидејќи ако се очекува од студенти да вложат три месеци по осум часа треба да му бидат покриени барем минимални трошоци“, појаснува Милковска.
Проблем, појаснуваат говорниците, е и отсуството на задолжителните ментори за задолжителната пракса.
„Повеќето студенти не добиваат ментор, бидејќи кај нас во компаниите вработените гледаат да си ја завршат прво работата па да менторираат некој. Менторите треба секој ден да даваат фидбек, да им дадат насоки како да се подобрат“, вели Милковска.
И за Трајковска менторство е најважната работа во текот на праксата.
„Најважно е да имаш ментор, да ти даде знаење и обврски, ако нема некој таков, се сведува на губење време“, вели таа.
Трајковска смета дека наместо задолжителна пракса, треба да се даде флексибилност и можност за оној кој навистина сака да оди на пракса. Исто така, додава, наместо цепкање на праксата секоја година, подобро е таа да се спроведува одеднаш, за да можат студентите навистина да се запознаат во работата на компанијата.
„Сметаме дека треба да се остави на избор на студентите дали сакаат да почнат со пракса веднаш или да одат директно на три месеци,“ смета Трајковска.
И таа ја потенцира придобивката од вклучување во студентските организации бидејќи смета дека е тоа можност за учење на меките вештини, што не се учат на факултет.
Во однос на меѓународните пракси, посочува, најголем е интересот за пракси во Европа затоа што студентите обично бараат контакти за да останат во странство.
„Студентите кои преку нас одат на пракса во странство добиваат пари за сместување и храна“, посочува.
Кај нас пак, додава, компаниите од ИТ секторите се најрасположени да даваат платена пракса.
Крсто Златков, од Сивус- едукативен и развоен центар, кој работи на неформално образование главно во ИТ секторот, укажува дека е потребна промена во начинот на изведување настава.
„Факултетите и програмите треба да ги насочат студентите како да ја бараат праксата и да ги стимулираат да истрајувааат во текот на школувањето“, смета тој и додава „Треба практично знаење, но кај нас во голем дел се користи застарена содржина, нешто што студентот не може да го примени понатаму“.
За академиите во Сивус пак вели дека најважно е да се добие практичното искуство, а се бираат професори што знаат да пренесат знање и љубов кон областа што ја предаваат.
Исто така, заклучува, менторството за време на праксата е едно од најважните прашања, и предлага компаниите да посветат внимание и одделат средства за вработените што ги воведуваат практикантите во работата на компанијата.
„Самите комании не може да му даваат големи одговорности на студентот, но тој треба да се инволвира и некој да го менторира низ процесите“, дециден е Златков.
Говорниците се согласија дека е потребна интервенција во правилникот за задолжителна пракса. Тие се за повеќе пракса, но не во форма како пропишаната.
Јасмина Јакимова
*Текстот и дискусијата се направени во склоп на проектот „На час“, чии активности се финансирани и се спроведуваат во партнерство со Фондација Отворено општество – Македонија.
-
#NëOrë: Praktikës së obligueshme studentore i mungojnë mentorë të përkushtuar dhe studentë të motivuar
17/11/2017, LAJME, ARSIM
Në çfarë mënyrë realizohet praktika e obligueshme për studentë, cilat janë sfidat, çfarë praktikë kanë studentët në vendet e Evropës perëndimore, dhe çfarë në Maqedoni? Episodi i katërt i serialit diskutime për arsim më të mirë #NëOrë, ju përkushtua praktikës studentore dhe problemeve të cilat rezultojnë nga realizimi i tyre i obligueshëm. Me temë “Praktikë e detyrueshme studentore – dëshirë ose realitet? ” diskutojnë Anastasija Millkovska nga organizata studentore AIESEK, Krsto Zllatkov nga Sivus – Qendra për Edukim dhe Zhvillim dhe Ivana Trajkovska nga IAESTE.
Mësimi praktik në Republikën e Maqedonisë, rregullohet me Rregulloren për Mënyrën dhe Kushtet e Organizimit të Mësimit Praktik për Studentët, e vitit 2010. Ky akt juridik është miratuar nga MASH dhe është i detyrueshëm në të gjitha universitetet në Republikën e Maqedonisë. Sipas tij, praktika nuk mund të zgjatë më pak se një dhe as më shumë se tetë orë në ditë. Për kohëzgjatjen e saj, studenti duhet të jetë nën mbikëqyrjen e mentorit në institucionin e lartë arsimor, i cili përgjigjet për realizimin e mësimit praktik.
Por ajo që është përcaktuar, nuk zbatohet në mënyrë konsekuente, sugjerojnë përfaqësueset e organizatave studentore. Trajkovksa, si studente e FEIT deri më tani ka vizituar një praktikë, por jashtë vendit. Millkovska e cila studion në Fakultetin e Ekonomisë në Shkup, nga ana tjetër, ka vendosur këtë vit praktikën e obligueshme ta kryejë në bankë në Maqedoni. Të dyja kanë përvojë të mirë me praktikën juridike, por janë të vetëdijshme se përvojat e tyre janë të rralla.
“Tregu jonë nuk ka kapacitet për numrin e madh të studentëve në Fakultetin e Ekonomisë, dhe kjo pastaj bëhet vetëm për të marrë nënshkrim. Ligji ka shumë mangësi. Numër i madh i ligjëratave janë të obligueshme, me vetë atë që studentët vendosin nëse do të kryejnë mësimin praktik gjatë verës ose vetëm për nënshkrim”, thotë Millkovska.
Ajo sqaron se fakultetet kryesisht fokusohen në pjesën teorike, por studentët pastaj nuk dinë ti zbatojnë këto njohuri. Për veten sqaron se pikërisht anëtarësimi në AIESEK i ka ndihmuar më tepër se tre semestrat në fakultet. Problem tjetër, thotë, është ajo që praktika nuk paguhet, ndërsa vitin e fundit studimor në fakultetin e saj, është e obligueshme të shkohet tre muaj në praktikë.
“Tek ne duhet të ketë praktikë që paguhet, sepse nëse pritet nga studentët të investojnë tre muaj nga tetë orë duhet të mbulohen të paktën shpenzimet minimale”, sqaron Millkovska.
Problem, sqarojnë bashkëbiseduesit, paraqet edhe mungesa e mentorëve të detyrueshëm për praktikën e obligueshme.
“Shumica e studentëve nuk kanë mentorë, sepse tek ne në kompanitë të punësuarit shohin të kryejnë punën fillimisht pastaj të jenë mentorë të dikujt. Mentorët duhet për ditë të japin fidbek, tu japin udhëzime si të përmirësohen”, thotë Millkovska.
Edhe për Trajkovska mentorimi është puna më e rëndësishme gjatë punës praktike.
“Më me rëndësi është të kesh mentor, të të japë njohuri dhe obligime, nëse nuk ka një të tillë, gjithçka do të thotë humbje kohe”, thotë ajo.
Trajkovska është e mendimit se, në vend të praktikës së detyrueshme, duhet të jepet fleksibilitet dhe mundësi për atë i cili me të vërtetë dëshiron të shkojë në praktikë. Gjithashtu, shton se në vend që copëtimit të praktikës çdo vit, më mirë është ajo të realizohet përnjëherë, që të kenë mundësi studentët vërtet të njoftohen me punën e kompanisë.
“Konsiderojmë se duhet zgjidhja tu lihet studentëve, nëse dëshirojnë të fillojnë e punë praktike menjëherë ose të shkojnë drejtpërdrejtë në tre muaj,” konsideron Trajkovska.
Edhe ajo e thekson përfitimin nga përfshirja në organizata studentore sepse konsideron se kjo është mundësi për mësimin e shkathtësive të buta, që nuk mësohen në fakultet.
Në lidhje me praktikat ndërkombëtare, thekson, më i madh është interesi për praktika në Evropë sepse studentët zakonisht kërkojnë kontakte që të ngelin ne vende të huaja.
“Studentët të cilët nëpërmjet ne shkojnë në praktikë në vende të huaja fitojnë para për akomodim dhe ushqim”.
Ndërsa tek ne, shton, kompanitë e IT sektorëve janë më të disponuar të japin praktikë që paguhet.
Krsto Zllatkov, nga Sivus – Qendra për Edukim dhe Zhvillim, i cili punon në arsimin jo formal kryesisht në IT sektorin, sugjeron se nevojitet ndryshim në mënyrën e realizmit të mësimit.
“Fakultetet dhe programet duhet ti udhëzojnë studentët si të kërkojnë praktikë dhe ti stimulojnë të kalojnë me durim të gjithë shkollimin”, konsideron ai dhe shton “Duhen njohuri praktike, por tek ne në masë të madhe përdoret përmbajtje e vjetërsuar, diçka që studenti nuk und ta zbatojë më tutje”.
Për akademitë në Sivus, nga ana tjetër, thotë se më me rëndësi është të fitojë përvojë praktike, ndërsa zgjidhen profesorë që dinë të bartin njohuri dhe dashuri ndaj fushës që e ligjërojnë.
Gjithashtu, konkludon, mentorimi gjatë praktikës është një nga çështjet më të rëndësishme, dhe propozon kompanitë ti kushtojnë vëmendje dhe të ndajnë mjete për të punësuarit që i pranojnë për punë praktike në kompaninë.
“Vetë kompanitë nuk mund ti japin përgjegjësi të mëdha studentit, por ai duhet të involvohet dhe dikush duhet ta monitorojë gjatë proceseve”, është me qëndrim të vendosur edhe Zllatkov.
Diskutuesit u pajtuan se nevojitet intervenim në Rregulloren për Praktikë të obligueshme. Ata janë për më shumë praktikë, por jo në formën siç është përcaktuar.
Jasmina Jakimova
*Teksti dhe diskutimi janë realizuar në përbërje të projektit “Në orë”, aktivitetet e të cilit financohen dhe realizohen në partneritet me Fondacionin Shoqëri e Hapur – Maqedoni.