Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Северна Македонија за првпат во својата историја во 2024 година избра жена за претседател, но годината што ја оставивме зад нас беше обележана со различни проблеми на полето на (не)еднаквоста. И покрај очигледниот напредок, суштинските прашања како што се насилството, дискриминацијата, нееднаквоста, неисполнетите ветувања и многу други продолжија и во текот на целата година. Порталб.мк пренесува дел од главните моменти кои ја одбележаа 2024 година на ова поле.
Избори без решение
Во годината што помина, заедно со претседателските се одржаа и парламентарните избори. Во изборните програми на претседателските кандидати овие теми беа само точки, додека на парламентарните избори беа дадени повеќе ветувања.
2024 година главно ќе биде запаметена како година кога Северна Македонија првпат избра жена за претседател – Гордана Сиљановска-Давкова стана првата претседателка на државата.
Но, ваквиот напредок по изборите не се одрази во Собранието или Владата, каде и понатаму продолжи истата практика на незастапување на жените во овие структури.
Од 120 пратеници во Собранието на Република Северна Македонија, 41 се жени, а од нив 33 се Македонки и 8 Албанки.
Жените се минимално застапени во Владата на Република Северна Македонија – само три жени се на министерски позиции и ниту една од нив не е Албанка. Низок е и бројот на жени на позицијата заменик-министерки.
Родовата (не)еднаквост во Северна Македонија / Фото-илустрација на Canva од Фисник Џелили/Порталб.мк (Фото во позадина: Еуген Тамас)
Политичарките мета на говор на омраза
Сексизмот и говорот на омраза кон жените на јавни позиции, главно кон политичарките, беше многу распространет и поради двојните избори.
Овој проблем беше истакнат и во истражувањето на Националниот демократски институт (НДИ), во кое само во првата половина на 2024 година се идентификувани 3.380 сексистички коментари против жените во политиката, со посебен акцент за време на изборите.
Но, политичарките не беа единствените кои беа мета на дигитално насилство, Платформата за родова еднаквост изрази загриженост за зголемувањето на злоупотребата и нарушувањето на личниот и интимниот простор преку родово базираното дигитално насилство. Експертите предупредија дека родово базираното дигитално насилство добива сè поголеми размери.
Говорот на омраза на интернет / Фото-илустрација на Фисник Џелили, Порталб.мк (фотографија во позадина од Kb група на Canva)
Злоставуваните жени принудени да се вратат кај злоставувачот
Во тек на 2024 година Порталб.мк континуирано известуваше за случаи на семејно насилство и насилство врз жените, како и за институционални прашања на ова поле. Злоставуваните жени кои престојуваат во засолништа во Северна Македонија се принудени да се вратат кај својот злоставувач поради недостаток на финансиска стабилност. Тие имаат потреба од подолгорочно сместување по излегување од прифатилиштата и од финансиска поддршка од соодветните институции.
Во Северна Македонија има четири државни засолништа кои нудат сместување до шест месеци. Исто така, функционираат два кризни центри – едниот за престој од 24 до 48 часа и другиот за згрижување на жртви на семејно насилство до една година.
Секретаријатот за родова еднаквост остана само на хартија
Претходната Влада на Република Северна Македонија не успеа да го формира Секретаријатот за родова еднаквост, иако беше ветен. Работата за предлог-законот за родова еднаквост, во кој е предвиден овој секретаријат, беше прекината, а работната група повеќе од една година не одржала ниту еден состанок. Ниту актуелната власт не даде позитивни сигнали за формирање на овој секретаријат.
Слично како и претходните години, и минатиот 8 Март, Меѓународниот ден на жената беше одбележан со протест под слоганот „Црвена линија: За правата на жените не се преговара!“ и барања за економска, политичка и социјална еднаквост на жените.
Шамарите на ЕУ и САД
Во Извештајот за напредокот на земјата, Европската комисија јасно наведе дека Северна Македонија не постигнала напредок во унапредувањето на родовата еднаквост, без значителни случувања во нејзината национална политичка рамка за интеграција на родовата еднаквост и усогласување со правото на ЕУ.
И во Извештајот на Стејт департментот на САД за човековите права за Северна Македонија, кој ја истакна негрижата на земјава за оваа тема, насилството, заканите, дискриминацијата, говорот на омраза, фемицидот, злосторствата и злоупотребите се зборовите кои најмногу се споменуваат.
Незначителен напредок
И покрај предизвиците и проблемите, борбата за подобра иднина во однос на родовата рамноправност не запре, главно од граѓанските чинители, но и од државните институции.
Државниот завод за статистика во соработка со UN Women ја креираше платформата за родова статистика за да го подобри пристапот до родовите податоци. Но, оваа платформа има информации само на македонски јазик и англиски јазик, но нема податоци и на албански јазик.
На Меѓународниот ден на девојките, пак, беше формирана група за составување на политики за родова еднаквост.
Министерството за одбрана и Националниот совет за родова еднаквост потпишаа меморандум за соработка.
Исто така, на два месеци пред крајот на годината беше објавено дека започнал процесот за подготовка на Стратегијата за борба против родово базираното насилство.
Се одржаа и различни активности, како што се панели, конференции и дискусии.
-
Maqedonia e Veriut për herë të parë në histori në vitin 2024 zgjodhi një grua për presidente, megjithatë viti që lamë pas u shënua me probleme të ndryshme në fushën e (pa) barazisë. Pavarësisht progresit sa për sy e faqe, problemet thelbësore si dhuna, diskriminimi, pabarazitë, premtimet e papërmbushura dhe shumë të tjera vazhduan të jehojnë gjatë gjithë vitit. Portalb.mk sjell disa nga momentet kryesore që shënuan vitin 2024 në këtë fushë.
Zgjedhje (pa) zgjidhje
Në vitin që lamë pas së bashku me zgjedhjet presidenciale u mbajtën edhe ata parlamentaret, mirëpo në programet e kandidatëve për president këto pika ishin të përmendura sa për sy e faqe, kurse më shumë premtime u dhanë në zgjedhjet parlamentare.
Viti 2024 do të mbahet mend kryesisht si viti kur RMV-ja për herë të parë zgjodhi si presidente një grua. Gordana Silanovska Davkova u bë presidentja e parë e vendit.
Por ky progres nuk u reflektua pas zgjedhjeve në Kuvend apo Qeveri, praktika e njëjtë e mospërfaqësimit të grave u vazhdoi edhe në këto përbërje.
Nga 120 deputetë të Kuvendit të Maqedonisë së Veriut 41 janë gra, 8 prej tyre janë shqiptare ndërsa 33 gra janë maqedonase.
Ndërsa në Qeverinë e Maqedonisë së Veriut gratë jenë minimalisht të përfaqësuara, vetëm tre gra janë ministre, dhe asnjëra nuk është shqiptare. I ulët mbeti edhe numri i grave zëvendësministre.
(Pa)barazia gjinore në RMV. Foto ilustrim në Canva nga Fisnik Xhelili/Portalb.mk (Fotoja në prapavi: Eugen Tamas)
Gratë politikane në shënjestër të gjuhës së urrejtjes
Gjuha seksiste dhe e urrejtjes ndaj grave me poste publike, kryesisht ndaj politikaneve ishte tejet e përhapur edhe për shkak të zgjedhjeve të dyfishta.
Këtë problem e theksoi edhe hulumtimi i Institutit Kombëtar Demokratik (NDI), ku vetëm gjatë gjysmës së parë të vitit 2024 janë identifikuar 3,380 komente me gjuhë seksiste kundër grave në politikë, me theks të veçantë gjatë zgjedhjeve.
Por politikanet nuk ishin të vetmet që përjetuan dhunë digjitale, Platforma për Barazi Gjinore shprehu shqetësimin në lidhje me rritjen e keqpërdorimit dhe shkeljes së hapësirës personale dhe intime përmes dhunës digjitale me bazë gjinore. Ekspertët alarmuan se dhuna digjitale me bazë gjinore ka marrë përmasa gjithnjë e më të mëdha.
Gjuha e urrejtjes në internet në RMV. Foto ilustrim nga Fisnik Xhelili/Portalb.mk (fotoja në prapavi nga Kb group në Canva)
Gratë e dhunuara detyrohen të kthehen te dhunuesi
Gjatë vitit 2024 Portalb.mk ka raportuar vazhdimisht mbi rastet e dhunës në familje dhe dhunës ndaj grave si dhe problematikave institucionale në këtë drejtim. Gratë e dhunuara të cilat qëndrojnë në strehimoret e Maqedonisë së Veriut detyrohen të kthehen te dhunuesi për shkak të mungesës së qëndrueshmërisë financiare. Atyre u nevojitet strehim më afatgjatë pas lëshimit të strehimores dhe të kenë mbështetje financiare nga institucionet përkatëse.
Në Maqedoninë e Veriut janë katër strehimore shtetërore që ofrojnë strehim deri në gjashtë muaj. Po ashtu, funksionojnë dy qendra krize, njëra është qendër krize për qëndrim, 24 deri në 48 orë dhe tjetra është qendër për përkujdesjen e viktimave të dhunës në familje deri në një vit.
Sekretariati për Barazi Gjinore mbeti vetëm në letër
Sekretariati për Barazi Gjinore nuk arriti të formohet nga Qeveria paraprake e Maqedonisë së Veriut edhe pse u premtua. Puna mbi projekt-ligjin për barazi gjinore në të cilin parashihet ky sekretariat kishte ndaluar ndërsa grupi i punës nuk ka mbajtur takime mbi një vijet. As pushteti aktual nuk dha sinjale pozitive për themelimin e këtij sekretariati.
8 Marsi me protestë
Ngjashëm si vitet e kaluara, edhe 8 Marsi i 2024, Dita Ndërkombëtare e Gruas u shënua me protestë nën sloganin “Linja e kuqe”: Të drejtat e grave janë të panegociueshme!”, duke kërkuar barazi ekonomike, politike dhe sociale për gratë.
Shuplakat e BE-së dhe SHBA-ve
Komisioni Evropian e tha qartë në raportin e proresit se Maqedonia e Veriut nuk ka bërë përparim në avancimin e barazisë gjinore, pa zhvillime të rëndësishme në kornizën e saj kombëtare të politikave për integrimin e barazisë gjinore dhe përafrimin me acquis-in e BE-së.
Edhe Raporti i Departamentit të Shtetit Amerikan mbi të drejtat e njeriut për Maqedoninë e Veriut, i cili nxori në sipërfaqe të palarat e RMV-së në këtë drejtim, dhuna, kërcënimet, diskriminimi, gjuha e urrejtjes, femicidi, krimet dhe abuzimet janë fjalët që u përmendën më shpesh në këtë raport.
Pak progres
Pavarësisht sfidave dhe problemeve, lufta ndaj një të ardhme më të mirë në drejtim të barazisë gjinore nuk u ndal, kryesisht nga aktorët e shoqërisë civile, por edhe institucionet shtetërore.
Enti Shtetëror i Statistikave në bashkëpunim me UN Women krijuan platformën me statistika gjinore për të përmirësuar qasjen në të dhënat gjinore. Por, kjo platformë është e mbushur me informata vetëm në gjuhën maqedonase dhe angleze, ndërsa në gjuhën shqipe nuk ka të dhëna.
Në Ditën Ndërkombëtare e Vajzave në RMV u formua grupi institucional për krijimin e politikave për barazi gjinore.
Ministria e Mbrojtjes dhe Këshillit Nacional për Barazi Gjinore nënshkruan një memorandum bashkëpunimi.
Gjithashtu dy muaj para përfundimit të vitit u njoftua se ka filluar procesi i përgatitjes së Strategjisë për luftimin e dhunës me bazë gjinore.
U mbajtën edhe aktivitete të ndryshme, si panele, konferenca, diskutime dhe të ndryshme.
