Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Средношколците не се задоволни од актуелниот образовен концепт, кој не е ажуриран со современи наставни методи, не е во чекор со технологијата, ниту ги обезбедува потребните технолошки услови. Исто така, во училишта и надвор од нив, недостигаат едукативни активности, соодветни на нивните потреби за понатамошен развој. Затоа средношколците се принудени самоиницијативно да се организираат, да произведат нешто квалитетно и едукативно не само за себе, туку и за општеството.
Велат дека концептот на средно образование, каков што е во моментов, не ги подготвува, на тоа што по неговото завршување, да започнат некоја бизнис идеја, за нивниот развој или дури аплицирање за стипендии на престижните факултети во Европа и пошироко.
„Немаме никакви активности. Во однос на образованието, мислам дека нуди многу, но развојот во другите области не е доволен. На пример, во гимназијата ги имаме основните предмети кои се неопходни, но тоа не нуди ништо повеќе, за она што, на пример, сакаме да се развиеме во бизнисот или во друга област“, вели Флоња Исени, ученичка на Гимназијата „Зеф Луш Марку“.
„Образовниот системот е многу напорен. Има некои професори што одат по стандард како и секогаш, но, не прават нешто ново за да не’ мотивираат и нас, да разговарат со нас на час“, вели Ајла Мемети, друга ученичка од оваа гимназија.
Најпроблематичниот дел што средношколците го гледаат како недостаток на системот е интерактивност на часовите.
„Сè уште имаме професори во работните денови кои даваат прекумерни белешки, пример, за еден час пишуваме три страници. Мислам дека е губење време и некако не се поврзуваш со професорот за да ти се допадне предметот. Мене лично и на повеќето мои пријатели не ми се допаѓа, тоа сигурно го знам“, изјави за Радио МОФ, гимназијалецот Анди Шаќири.
„За полесно да се научи некој предмет, часот треба да биде интерактивен. Како може часот да биде интерактивен кога професор ни дава белешки цел час, им диктира на учениците како да се прво одделение“, вели Сухејб Трстена, друг гимназист.
Студентите велат дека мора да се уништи митот дека „професорот е секогаш во право“.
„Сè уште постои како некаква монархија на образованието, не кај сите професори, имаме и подобри, помлади, пообразовани професори, поинформирани за правата на студентите и нивните права, за нивните граници, за границите на учениците, но има и такви професори, со тоа стаpо образование или со стариот начин на наредувањe“, додава Трстена.
Од друга страна, професорот Бесарт Емини, зборува за предизвиците со кои се соочува професорите, како резултат на развојот на технологијата.
„Имаме голем проблем, кој мислам дека е повеќе глобален, тоа што образованието на никаков начин не може да го достигне развојот на технологијата, тоа е првиот проблемот. И вториот проблем во Македонија, гледам дека имаме голем недостиг на практична настава, а секако недостигаат и услови“, вели Емини.
Според него, треба да се работи на изнаоѓање начини како да се разбуди љубопитноста кај младите.
„Мораме да најдеме начин да навлеземе за да ја разбудиме нивната љубопитност, бидејќи денеска е невозможно таа да се разбуди кај учениците, или е многу тешко да се разбуди за училиштето. Ако не им ја разбудиш, доаѓаат само со таканаречена летаргија, само спијат. Ги добиваат оценките, но тоа не е суштинско“, додава тој.
Повеќето ученици не ги знаат своите права
Во нашиот понатамошен разговор, на темата за правата на учениците тие рекоа дека повеќето од нив не се запознаени со нивните права, не знаат кога се прекршени и како да реагираат во случај да се случи такво нешто. Ова, според нив, е и последица на пасивноста на младите на кои им недостига мобилизација да реагираат и постапуваат по јавни прашања, кои се директно поврзани со нивните права.
„Мислам дека невладините организации се гласот на младите во моментов. Преку нив, ние младите се вклучуваме за различни цели, за различни теми и преку овие невладини се слуша нашиот глас, да речеме. Но, без ние да реагираме, без соработка со која било организација, медиумите не не’ слушаат“, рече Флоња Исени.
„Мислам дека на младите им недостасува свест. Младите треба да имаат позитивен бунт. Ако нешто не функционира, младите се навикнуваат на тоа и прифаќаат дискриминација, прифаќаат и не го креваат својот глас. Мислам дека младите имаат многу голема моќ, за да и’ се спротивстават на државата ако нешто не е во ред“, оценува Анди Шаќири.
Додека, според Крон Хасани, треба да има по бројни активности за да се информираат учениците за нивните права и да им се даде поддршка кога се соочуваат со предизвици или непријатни ситуации во училиште.
„Треба да постои заедничка организација за сите ученици кои можат слободно и лесно да ги најдат информациите што им се потребни, но не само студентите кои имаат можност да користат интернет, туку и студентите во селата или во помалите градови каде што немаат толку многу можности. Сојузот на учениците одржува добар правец, но сметам дека треба повеќе да се работи, за да се поврзат учениците меѓу себе за да се знае кога им е повредено право, од било кој професор или училишен авторитет“, изјави Хасани.
Недостаток на неформални активности
Друга непозната област за образовниот систем, или албанските училишта во земјава, е неформалното образование. Учениците ниту посетуваат неформално образование ниту се ориентирани ако сакаат да го сторат тоа, каде да одат, со кого да разговараат или дали има можности за неформално образование.
Според професорот Бесарт Емини, ажурирањето на образовниот систем е неопходно.
„Образовниот концепт дефинитивно мора да се ажурира. Но, не мислам дека треба да имаме радикална промена на содржината на образовниот систем. Дефинитивно мора да имаме општа гимназија, но мора да имаме и профилирани училишта и овој нов начин на образование наречен дуално образование, кој има и гимназија и некои видови занаети. Но за учениците кои се поориентирани би сакал тоа да биде општа гимназија, но нормално построго контролирана од образовните власти“, рече Емини.
Но, иако недостигаат едукативни и неформални активности во училиштето и надвор од неа, учениците се организирани и заедно, со поддршка на некои професори, одржуваат онлајн блог каде објавуваат едукативни и информативни содржини за учениците, но објавуваат и авторски содржини. Покрај блогот, еднаш неделно одржуваат и подкаст, каде разговараат за важни теми за младите со различни личности од јавниот живот.
„Идејата беше да имаме емисија каде што ќе можеме да зборуваме за добро литературно образование и за нешто што можеби никој досега не го направил кај нас. Покрај подкастот, идејата беше и да имаме простор каде што сите ќе можеме слободно да се изразуваме и нашите пишувања да ги читат и другите“, велат тие.
Теута Бучи
-
Sistemi arsimor nuk ua zgjon kureshtjen nxënësve, prandaj ato organizohen me vetinciativë
Nxënësit e shkollave të mesme nuk janë të kënaqur nga koncepti aktual arsimor, i cili është i papërditësuar me metodat bashkëkohore të mësimdhënies, nuk është në hap me teknologjinë dhe as nuk i ofron kushtet e nevojshme teknologjike. Po ashtu, në shkolla dhe jashtë saj, mungojnë aktivitetet dhe organizimet edukative, të duhura për nevojat e tyre të zhvillimiet dhe ndërtimit të mëtutjeshëm. Në këtë mënyrë, nxënësit janë të detyruar që të organizohen me vetiniciativë, për të prodhuar diçka cilësore dhe edukative jo vetëm për veten, por edhe për shoqërinë.
Ata thonë se përpos kësaj, koncepti i arsimit të mesëm, kështu siç është për momentin, nuk i përgatit ata që pas kryerjes së tij, të sfidojnë veten në ndonjë ide biznese, zhvillimin e tyre apo edhe aplikimi për bursa në fakultetet prestigjioze të Evropës dhe më gjerë.
“Aktivitete nuk kemi. Për sa i përket arsimit mendoj që ofron shumë, por zhvillimi në lëmi të tjera nuk është mjaftueshëm. Ne shembull në gjimnaz, kemi lëndët bazë që janë të nevojshme, por nuk ofron diçka më tepër, rreth asaj që për shembull duam të zhvillohemi në biznese apo me një lloj tjetër zanafille”, thotë Flonja Iseni nxënëse e gjimnazit Zef Lush Marku.
“Sistemi është shumë i ngarkuar. Ka disa që shkojnë me standardin si gjithmonë, si ka qenë, nuk bëjnë diçka risi që të na motivojnë edhe neve, me bashkëbisedu në orë të mësimit”, thotë, Ajla Memeti një tjetër nxënëse nga ky gjimnaz.
Pjesa më problematike që gjimnazistët e shohin si mangësi të sistemit, është mungesa e interaktivitetit në orë mësimore.
“Kemi akoma profesorë në ditë të sodit që japin shënime dhe japin shënime të tepruara, do të thotë me një orë ne i shkruajmë tre faqe për shembull. Mendoj që është humbje kohe dhe nuk është as, disi nuk kyçesh ti me profesorin dhe që të pëlqejë edhe lënda. Mua personalisht dhe shumicës së shokëve nuk na pëlqen, e di këtë sigurt”, deklaroi për Radio MODF, Andi Shaqiri, gjimnazist.
“Që të mësohet një lëndë më lehtë, duhet të jetë ora interaktive. Si mund të jetë ora interaktive kur ndonjë profesor na jep tërë orën shënime, dikton nxënësit si të jenë klasa e parë”, thotë një tjetër gjimnazist, Suhejb Tërstena.
Nxënësit porosisin se duhet të shembet miti se “profesori ka çdoherë të drejtë”.
“Ekziston ende si një lloj i monarkisë të arsimit, jo te të gjithë profesorët, kemi edhe profesorë më të mirë, më të ri, më të shkolluar, më të njoftuar për të drejtat e nxënësve dhe të drejtat e tyre deri ku e kanë kufirin ata, deri ku e kanë kufirin nxënësit, ka edhe profesorë të tillë, mos të them tash, me atë edukimin e lashtë apo me menyrën e të urdhëruarit të vjetër”, shton Tërstena.
Nga ana tjetër, profesori Besart Emini, flet për të sfidat me të cilat përballen edhe ato si profesor, si pasojë e zhvillimit të madhe dhe të shpejtë të teknologjisë.
“E kemi një problem të madh, që mendoj se është më shumë problem global që, arsimi në asnjë farë mënyre nuk po mundet me e kap hapin me zhvillimin e teknologjisë, ky është problemi i parë. Dhe problemi i dytë në Maqedoni unë shoh se kemi shumë mungesë të mësimit praktik dhe natyrisht se mungojnë edhe kushtet”, thotë Emini.
Sipas tij, duhet të punohet në gjetjen e mënyrave për t’ua ngjallur kureshtjen të rinjve.
“Duhet me gjet ndonjë mënyrë si të depërtojmë që t’ua ngjallim kureshtjen, se nuk po arrihet me ua ngjallë kureshtjen nxënësve ose shumë vështirë është sot me ua ngjallë kureshtjen nxënësve për shkollë. Këtyre po nuk ua ngjalle kureshtjen, këto vijnë vetëm me një të ashtuquajtur letargji, vetëm vijnë të flenë. I marrin notat, por nuk është përmbajtësore”, shton ai.
Shumica e nxënësve nuk i dinë të drejtat e tyre
Gjatë bisedës tonë më tej, rreth temës së të drejtave të nxënësve, ata u shprehën se shumica e nxënësve nuk janë të njohura me të drejtat e tyre, nuk e dinë se kur shkelen ata dhe si duhet reaguar në rast se ndodhë një gjë e tillë. Kjo, sipas tyre, është edhe pasojë e pasivitetit të të rinjve të cilëve u mungon mobilizime për të reaguar dhe vepruar për çështje publike, e të cilat kanë të bëjnë drejtpërdrejtë me të drejtat e tyre.
“Unë mendoj se zëri i të rinjve janë këto organizatat joqeveritare për momentin. Nëpërmjet këtyre ne të rinjtë kyçemi për qëllime të ndryshme, për tematika të ndryshme dhe nëpërmjet këtyre organizatave joqeveritare na dëgjohet zëri le të themi. Por, pa reaguar ne, pa bashkëpunim me ndonjë organizatë mediat nuk na dëgjojnë”, u shpreh Flonja Iseni.
“Mendoj se te të rinjtë mungon vetëdija. Të rinjtë duhet ta kenë rebelizmin pozitiv. Nëse nuk funksionon diçka të rinjtë mësohen dhe e pranon atë diskriminimin, shtypjen, e pranojnë edhe nuk e ngrisin zërin. Mendoj se të rinjtë e kanë një fuqi shumë të madhe për të kundërshtuar diçka ndaj shtetit”, vlerëson Andi Shaqiri
Ndërkohë, sipas Kron Hasanit, duhet të ketë më shumë aktivitet për t’i informuar nxënësit rreth të drejtave të tyre dhe për t’u dhënë atyre mbështetje kur përballen me sfida apo situata të pakëndshme në shkollë.
“Duhet të ketë një organizatë të përbashkuar për të gjithë nxënësit që lirshëm edhe lehtë të munden t’i gjejnë ato informata që u duhen, por jo vetëm nxënësit që kanë mundësi ta përdorin internetin, por edhe nxënësit nëpër fshatra, apo nëpër qytetëza më të vogla ku nuk kanë edhe aq shumë mundësi. Unioni i nxënësve është duke mbajtur një drejtim të mirë, por besoj se duhet të punohet më shumë, që nxënësit të jeni më shumë të lidhur me njëri tjetrin që të dihet kur cenohet e drejta e një nxënësi, nga ndonjë profesor apo nga ndonjë autoritet shkollor”, tha Hasani.
Mungesa e aktiviteteve joformale
Një tjetër fushë e panjohur për sistemin arsimor, apo shkollat shqipe në vend, është edukimi joformal. Nxënësit as nuk ndjekin edukim joformal dhe as nuk janë të orientuar në rast se duan të bëjnë një gjë të tillë, ku duhet të drejtohen, me kë duhet të flasin, apo nëse ofrohen mundësi për edukim joformal.
Sipas profesorit Besart Emini, përditësimi i sistemit arsimor është i patjetërsueshëm.
“Duhet të përditësohet koncepti arsimor patjetër. Por, unë nuk i jam i mendimit se duhet të kemi ndryshim radikal të përmbajtjes të sistemit arsimor. Duhet të kemi gjimnaz të përgjithshëm patjetër, por duhet të kemi edhe shkolla të profilizuara edhe kjo mënyrë e re arsimit që thonë arsimi dual, që ka edhe gjimnaz edhe nja llojë zanati. Por, nxënësit që janë më të orientuar, do të doja të jetë ashtu gjimnaz i pastër i përgjithshëm, por normalisht më rreptë i kontrolluar nga ana e përgjegjësve arsimor”, tha Emini.
Por, edhe pse mungojnë aktivitet edukuese e joformale në shkollë dhe jashtë saj, nxënësit janë organizuar dhe së bashku, me mbështetjen edhe të disa profesorëve, mbajnë një blog në internet ku publikojnë përmbajte edukuese dhe informative për nxënësit, por po ashtu publikojnë edhe shkrime autoriale. Përpos blogut, mbajnë edhe një podcast një herë në javë, ku me personalitete të ndryshme të jetës publike, diskutojnë tema të rëndësishme për të rinjtë dhe jo vetëm.
“Ideja ka qenë të kemi një emision ku mund të flasim për një edukim të mirë për letërsi dhe për diçka që ndoshta nuk e ka bërë dikush më herët te ne. Përveç podcastit, ka qenë ideja edhe të kemi një hapësirë ku të gjithë ne mund të shprehemi lirshëm dhe ato shkrimet tona t’i sheh tjetërkush”, u shprehën ata.
Teuta Buchi
