Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Млад полицаец, новинар, инспекторка за животна средина и комунален редар. Се собравме во кола на Инспекторатот на Град Скопје. Поминавме контрола од Центар до Шутка, Ѓорче и Вардариште, низ депонии и калливи патишта. Тимот си бркаше понеделничка дневна смена, а Радио МОФ беше новинарска придружба, за да видиме како се одвива инспекторскиот процес. Нашата неколкучасовна приказна е само мал дел, фрагмент од инспекторскиот живот во борбата за животна средина. Но, некои искуства даваат поширока слика: и за функционирањето на државата, и за капацитетите на инспекторските служби.
Колата што ме собра од „Рекорд“ е една од шесте возила на располагање на градскиот Инспекторат. Две од колите се нови „тојоти“, наменети само за градско возење, а 4 возила се со прилично измината километража. Моментално само една од тие 4 коли не е на сервис. Токму во такво „пунто“ се возевме.
„Значи, од вкупно 60 инспектори, од сите сектори, се движиме со 3-4 возила. Пример, инспектор добива повик за ситуација во Ѓорче Петров. И сега, ако нема возило, тој треба да фати автобус, да се вози низ скопските гужви, може ќе треба да смени автобус, за да стигне до локацијата“, вели раководителот на Инспекторатот, Мирослав Богдановски.
Преку него договоривме да се приклучиме на тимот, кој тргна кон Шутка. Позади седиме со полицаецот, напред совозач е инспекторката, а возач е редарот Ѕив. Попатно низ муабет објаснуваат дека ваквиот состав функционира само во сезона на загаденост. Инспекторатот редовно врши контроли во три смени од осум часа, додека полицаецот е тука да легитимира луѓе, или во случај некој да е насилен.
„Дежурниот инспектор пишува извештај, кој после оди и до Влада“, раскажува инспекторката.
Стигнуваме над Шутка, кај депонијата. Не дека на други места во Шутка нема депонии, туку оваа е со железна порта, со катанец, за’рѓана чуварска куќичка и локални кучиња што чекаат да им фрлиш храна. Поставен е и знак „Забрането фрлање ѓубре“ со општинско лого. Според редарот Ѕив, депонијата некогаш работела, а сега е затворена. На прашањето како тоа е затворена, кога позади се гледа купишта отпад, тој вели „па, има споредни патчиња“.
Околу портата, како да се одвива некоја дистописка пост-апокалиптична сцена. Се очекува во секој момент фуриозно да влета Лудиот Макс. Насекаде отпад, декорациски расфрлени стари хаварисани возила, полу-земјен предел и приод кон нешто што личи на распадната барака. Погледот од другата страна е кон стотици збиени куќички на Шутка.
Комуналниот редар излезе од кола. Фрла поглед лево-десно, бара некаков чад. „Овде во околината нон-стоп горат. Мириса и навечер, и дење“, забележува тој.
Сретнавме комунални редари од Шутка. И тие се во контролна визита. Се отпоздравуваат со колегите од Град Скопје. Се знаат меѓусебно. Истите луѓе се со години.
„Мирно е, нема проблем“.
Ова значи дека немаат начекано никој да фрла или пали отпад, бидејќи единствено тогаш може да пишат казна. Ако го фатат на лице место, обично тоа е 50 евра, според комуналниот закон, но и согласно Законот за јавни чистота. Затоа луѓето од Инспекторатот и полицаецот бараат повисоки казни, особено за загадувачите и оние што депонираат големи количини отпад на јавен простор. Сега, за физичко лице казната е максимум 200 евра, но се намалува на 100 ако ја плати за недела дена.
„Ако му лупнеш 1.000 евра ќе видиме дали друг пат ќе прави исто“, се согласуваат сите.
Со колата тргнавме да направиме круг. Да сликаме дури сум тука, по можност да пресретнеме несовесен фрлач или палач. А, има што да се запали. Разновидно напластено ѓубре долж патот, од се’ по нешто, „опрема“ доволна да си го наполниш домот или гаражата. Пред нас – скелет од коњ оставен до калливото патче. И тоа, прилично добро сочуван скелет, како музејски експонат, само без витрина.
Забележуваме и сочувана фотелја. Минувач може да си седне, да одмори, со поглед од „милион долари“. Накај отпад кој очигледно лесно се фрла, ама тешко кој го собира.
Контролата заврши. Нема видливи прекршоци, само по некој човек што тука живее, меѓу ѓубрето.
Затоа, се упатуваме на нова обиколка низ скопските општини. Повторно во кола. Повторно муабети. Објаснуваат за тековни акции, за проблеми. Најчесто предизвици со отпад имаат во Шутка, но и во Илинден, под Кале, во Вардариште… Се жалат дека има малку луѓе, а многу работа. Само пет инспектори за животна средина, додека комунални редари се 16.
Богдановски од Инспекторатот веќе ни потврди дека еден од инспекторите најавил заминување, па би останале само четири, за цело Скопје. Затоа неодамна објавиле оглас за нови инспектори каде се пријавил – никој, односно не пополниле ниту едно место. Инспекторите работат без апарати за индикативни мерења. Немаат ниту гас-маски. На годишно ниво, меѓу другото, обврска им е да направат неколку редовни надзори на инсталациите со Б интегрирана еколошка дозвола и дел инсталации со Елаборати. Плус прават вонредни и контролни надзори. Мерењата се прават со ангажирана лабораторија, затоа што државата нема акредитирано лабораторија за да биде контролор на загадувачите.
„Комунална инспекција во 2018 година имаше девет барања за поведување прекршочна постапка. Сега во 2019 имаме 84. Комунални редари во 2018 напишале 679 казни, а во 2019 дури 1.346 казни. Тоа се прави со истиот капацитет на луѓе. Зголемен е и редовниот инспекциски надзор од 129 на 239. Имавме проблем со Правилникот за гранични вредности, но откако се изборивме да се донесе, направивме 9-10 мерења, па како стигаат резултати ќе следуваат казни. Бројките растат. Се ангажираме и да ги опремиме луѓето“, ни кажа Богдановски од Инспекторатот.
Повторно во кола, одиме по пат, вртиме насекаде. Во Ѓорче Петров застанавме кај локалната депонија. Наидовме на рампа. Постои уште еден страничен влез без рампа, ама целиот е каллив и нерамен, со дупки, а возилото на Инспекторатот не е теренец. Нема да се инсистира на места каде би заглавило, бидејќи и онака се во минус со службени коли.
„Рампата не е тргната, скршена е“, тврди локалниот чувар, жител до депонијата во Ѓорче, откако Ѕив го праша зошто немаат рампа.
Во Ѓорче Петров кај калливото патче и жолтата рампа
Редарот забележува дека долу, покрај Лепенец, луѓе постојано фрлаат и палат ѓубре, па ја загадуваат и реката. Во однос на соработката со општинските комунални редари, за вакви или слични проблеми, Ѕив тврди: „работиме десет пати повеќе од нив“.
„Кажете ми, кој инспекторат во земјава работи три смени? Од 6 до 14 часот, потоа до 22, и пак до сабајле. Нема таков! Ама, со нас, мора да доаѓа и полицаец. Веќе истепаа тројца наши редари. Ќе ти се соберат група во Вардариште, ќе те начекаат и истепаат. И, што ќе правиш? Ако влеземе во некоја инсталација што чади, таму знаеш со кого имаш работа, си има сопственик или персонал, ама по депонии е ризично. Никој не ми гарантира заштита. Работиме што можеме и колку можеме“, раскажува попатно редарот.
Веќе сме во општина Чучер-Сандево, некаде кај Качанички пат. Лево покрај патот има бензинска пумпа, а во близина отспротива гори контејнер. Тоа се оние старите лимени садови. Луѓе немо гледаат додека полнат бензин. Чури од садот чад. Смрдеата „пече“ на нос. Редарот веднаш излезе од кола. Вика по некој од бензинската, врти и на телефон. Набргу се појави човек со црево да гаси.
„Од каде да знаеме кој го запалил. Овде луѓето фрлаат се и сешто. Знаете ли колку пати сум се јавувала на општината за отпадот?!“, вели госпоѓа од бензинската, тврдејќи му на редарот дека камерите од објектот не го фаќаат делот кај контејнерот.
Набрзо стигна камион за отпад на ЈКП „Скопска црна гора“. Се спремаат да го соберат садот. Овој реон е надвор од скопската мрежа на ЈП „Комунална хигиена“, кое за приградските општини прави договор за комунална дејност со други комунални претпријатија. Затоа, паралелно стигна и посебно возило „еко-патрола“ од ЈП „Комунална“.
За запалениот контејнер се собраа луѓе од разни сектори. Се бараат надлежности и виновници. Зборуваат меѓусебно. Луѓето од бензинската креваат раменици, велат не знаат кој го запалил, редарот потенцира дека секоја фирма треба да има посебен контејнер, додека раководителот на „Еко-патрола“, Исмет Душки го проверува серискиот број на запалениот сад.
„Да го сликам, па да видиме дали е од нашите. Знаат некогаш да ни ги крадат контејнерите“, вели Душки од „Комунална“.
Меѓувреме, стига пријава од кол-центарот, од бројот 193. Гори нешто во некогаш официјалната депонија „Вардариште“, сега само депонија Вардариште. Се качуваме во кола и се упатуваме натаму.
Вардариште е лоцирана на левиот брег на Вардар, на територија на општина Гази Баба. На запад се граничи со поранешната фабрика МЗТ, на југ е насипот на Вардар, на север е каналот за одводнување, но затоа источната граница сè уште не е утврдена.
Историски гледано, по 1967 година на локацијата започнува да се депонира секаков вид отпад, а интензивно се користи како депонија меѓу 1976-1996 година, при што се депонирале индустриски отпад, градежен шут, комунален отпад и друг инертен отпад.
Две децении по нејзиното затворање, Вардариште сè уште е незаштитена, секој може да пристапи, така што со години претставува опасност за здравјето на скопјани. Жителите на Аеродром и Гази Баба репризно секоја година ги чувствуваат последиците од пожарите. Дополнително, градските власти на повеќе пати потенцираа дека депонискиот гас и отпадна вода се сериозни загадувачи на атмосферата, земјиштето и површинските води.
Оттука, со години се споменува ревитализација на Вардариште, за која во 2014 беше изработена физибилити-студија, со утврдени активностите за ремедијација и рекултивација. Меѓутоа, Град Скопје преку ребалансот на буџетот на неколку пати ги пренамени средствата за ревитализација, чекајќи да се донесе локалниот ДУП СИ 09. А, тој пак, чека на одобрување во Гази Баба. О2 Иницијатива на неколку пати праша „дали овој ДУП не е профитабилен, па затоа оваа црна точка е закочена во Гази Баба?“
Сега таму минуваме покрај најразличен отпад, од двете страни на патот. Од градежен материјал, распаднат бетон, покуќнина, па се до пластични испокршени делови, разни дрвја и некоја елка. За разлика од тие во трговските центри, овие се вистински елки. Кој му фали дома за Нова година, може да дојде да си земе. Само плус треба да си купи лампиони. Или, да си „ископа“ лампиони од отпадот низ Вардариште.
Не е тајна дека во Вардариште постојано се формираат диви населби. Мали импровизирани куќички од даски, картони или цигли. Се сушат и алишта, пружени по огради, над пластови земја, покрај железарија или шишиња.
Не гледаме никаков чад. Лево-десно, напред-назад. Моментално нема пожар. Но, затекнавме камионче со натпис „ЈКП Гази Баба 2017“. Истовара некаков отпад – дрвја и гранки, веднаш до коритото на Вардар. Редарот му објаснува на човекот дека не е дозволено такво нешто на јавна површина, а овој почна да се расправа. Бара да не му се пише казна, со аргумент дека „оставам дрвја за да се греат локални граѓани“.
Луѓето добија казна од 50 евра. Тоа ќе влезе и во извештајот на инспекторката.
Смената заврши. Време е да се вратиме назад. По пат крај Вардар, каде гледаме некакви активности во коритото.
На крајот, тимот од Инспекторатот доби повик за нов пожар, додека сме закочени во градскиот сообраќај. Овој пат пожарот е на другиот дел од градот. Кога ќе успеат да ја предадат единствената кола на другата смена инспектори, ќе се упатат на локацијата, за евентуално да стигнат да евидентираат нешто пред да го изгасат пожарникарите.Бојан Шашевски
-
-
(Reportazh) Ndërrimi i parë me inspektorët e Shkupit
Polic i ri, gazetar, inspektore e mjedisit jetësor dhe rojtar komunal. U mblodhëm në makinën e Inspektorit të Qytetit Shkup. Bëmë kontroll nga Qendra deri në Shutkë, Gjorçe dhe Vardarishte, nëpër deponi dhe rrugë me baltë. Ekipi e ndiqte ndërrimin ditor të ditës së hënë, ndërsa Radio MOF ishte shoqërimi i tyre gazetaresk, që të shohim si zhvillohet procesi i inspektimit. Tregimi jonë prej disa orë është vetëm një pjesë e vogël, një fragment i jetës së inspektorëve në luftën për mjedis jetësor. Por, disa përvoja japin imazh më të gjerë: edhe për funksionimin e shtetit, edhe për kapacitetet e shërbimeve insektuese.Makina e cila më morri nga “Rekord” është një nga gjashtë automjetet në dispozicion të Inspektoratit të qytetit. Dy nga makinat janë të reja “tojota”, të dedikuara vetëm për në qytet, ndërsa 4 automjete janë me kilometrazh goxha të gjatë. Për momentin vetëm një nga ato 4 automjete nuk është në servis. Pikërisht me “punto” të këtillë lëvizëm ne.
“Domethënë, nga gjithsej 60 inspektorë, nga të gjithë sektorët, lëviznim me 3 – 4 automjete. Për shembull, inspektori merr thirrje për situatë në Gjorçe Petrov. Dhe tani, nëse nuk ka automjet, ai duhet të kapë autobus, të kalojë nëpër tollovinë e Shkupit, ndoshta do të duhet të ndërrojë autobusë, për të arritur te lokacioni”, thotë udhëheqësi i Inspektoratit, Mirosllav Bogdanovski.
Nëpërmjet tij, e rregulluam t’i bashkëngjitemi ekipit i cili u nis drejt Shutkës. Mbrapa ishim të ulur me policin, përpara ishin ulur inspektorja ndërsa shofer është rojtari Xiv. Rrugës, nëpërmjet bisedës sqarojnë se përbërja e këtillë funksionon vetëm gjatë sezonit të ndotjes. Inspektorati rregullisht kryen kontrolle në tre ndërrime nga tetë orë, ndërsa polici është këtu të legjitimojë personat, ose në rast se dikush është i dhunshëm.
“Inspektori kujdestar shkruan raport, i cili më pas shkon edhe në Qeveri”, sqaron inspektorja.
Arritëm mbi Shutkë, te deponia. Jo se në vende të tjera në Shutkë nuk ka deponi, por kjo është me derë prej hekuri, me dry, shtëpizë për rroje e cila është ndryshkur dhe qen lokal të cilët presin tu hedhim ushqim. Është vendosur shenja “Ndalohet hedhja e mbeturinave”, me logon e komunës. Sipas rojtarit Xiv, deponia ka punuar një kohë, ndërsa tani është mbyllur. Në pyetjen si ka mundësi të jetë mbyllur, kur mbrapa shihen grumbuj me mbeturina, ai thotë “epo, ka rrugë dytësore.”
Rreth portës, sikur po zhvillohet ndonjë skenë distopike post – apokaliptike. Pritet në çdo moment në mënyrë furioze të dalë Maksi i Çmendur. Kudo ka mbeturina, automjete të vjetra të hedhura kudo në mënyrë dekorative, një pjesë gjysmë tokësore dhe kalin drejt diçka që ngjan në barakë të shkatërruar. Pamja nga ana tjetër sheh drejt qindra shtëpizave të ngjeshura afër njëra tjetrës në Shutkë.
Rojtari komunal doli nga makina. Hedh shikimin majtas – djathtas, kërkon ndonjë tym. “Këtu në rrethinë djegin non – stop. Natë ditë mban erë”, thotë ai.
Takuam rojtarët komunal nga Shutka. Edhe ata kanë ardhur në vizitë për të kontrolluar. Përshëndeten me kolegët e Qytetit Shkup. Njihen ndërmjet vete. Njerëzit e njëjtë janë, me vite.
“Qetë është, nuk ka problem”.
Kjo do të thotë se nuk kanë takuar dikë të hedhë ose ndezë mbeturina, sepse vetëm atëherë mund të shkruajnë dënim. Nëse e kapin personin në vendin e ngjarjes, zakonisht kjo është 50 euro, sipas ligjit komunal, por edhe në pajtim me Ligjin për pastërti publike. Prandaj njerëzit nga Inspektorati dhe polici kërkojnë dënime më të mëdha, në veçanti për ndotësit dhe ata që deponojnë sasi të mëdha të mbeturinave në hapësira publike. Tani, për person fizik dënimi është maksimum 200 euro, por zvogëlohet në 100 nëse e paguan për një javë.
“Nëse i shkruan 1.000 euro, do të shohim herë tjetër vallë do ta bëjë të njëjtën”, pajtohen të gjithë.
U nisëm me makinën të bëjmë një rreth. Të fotografojmë deri sa jam këtu, sipas mundësisë të kapim ndonjë hedhës ose ndezës të pa ndërgjegjshëm. Ndërsa, ka çfarë të digjet. Mbeturinat e ndryshme të shtresuara përgjatë rrugës, prej gjithçka nga pak, “pajisje” e mjaftueshme të mbushësh shtëpinë ose garazhin. Para ne – skelet i një kali të lënë në rrugicë me baltë. Dhe ky, një skelet i ruajtur mirë, si eksponat në muze, vetëm pa vitrinë.
Vërejtëm edhe një kolltuk të ruajtur. Ndonjë kalues mund të ulet, të pushojë, me shikim prej “milion dollarë”. Në drejtim të mbeturinave të cilat është evidente se hidhen, por vështirë se i mbledh dikush.
Kontrolli përfundoi. Nuk ka shkelje të dukshme, vetëm nga ndonjë njeri që jeton këtu, në mesin e plehrave.
Prandaj, u nisëm të bëjmë një turn nëpër komunat e Shkupit. Përsëri në makinë. Përsëri biseda. Sqarojnë për aksione rrjedhëse, për probleme. Sfidë me mbeturinat, zakonisht kanë në Shutkë, por edhe në Ilnden, nën Kala, në Vardarishte.. Ankohen se kanë pak njerëz, ndërsa shumë punë. Vetëm pesë inspektorë për mjedis jetësor, ndërsa rojtarë komunale janë 16.
Bogdanovski nga Inspektorati, tani më na konfirmoi se një nga inspektorët ka paralajmëruar se do të largohet, kështu që do të ngelin katër, për të gjithë Shkupin. Prandaj, kohë më parë kanë shpallur konkurs për inspektorë të rinj, ku është paraqitur – askush, respektivisht nuk kanë plotësuar asnjë vend. Inspektorët punojnë pa aparate për matje indikativë. Nuk kanë as gaz – maska. Në nivel vjetor, ndër tjerat, kanë obligim të bëjnë disa inspektime të rregullta të instalimeve me B leje ekologjike të integruar dhe në një pjesë të instalimeve me Elaborate. Plus bëjnë inspektime të jashtëzakonshme dhe kontrolle. Matjet bëhen me angazhimin e laboratorit, sepse shteti nuk ka akredituar laborator që të jetë kontrollues i ndotësve.
“Inspektorati komunal në vitin 2018 kishte nëntë kërkesa për ngritjen e procedurës për kundërvajtje. Tani në vitin 2019 kemi 84. Rojtarët komunal në vitin 2018 kanë shkruar 679 dënime, ndërsa në vitin 2019 plot 1.346 dënime. Kjo bëhet me kapacitetin e njëjtë të njerëzve. Është rritur edhe mbikëqyrja e rregullt inspektuese nga 129 në 239. Kishim probleme me Rregulloren për vlera kufitare, por pasi luftuam ta sigurojnë, kemi bërë 9 – 10 matje, edhe pasi të mbërrijnë rezultatet do të vijojnë dënime. Numrat rriten. U angazhuam edhe të pajisim njerëzit”, na tha Bogdanovski nga Inspektorati.
Përsëri në makinë, ecim rrugës, kthejmë diku. Në Gjorçe Petrov arritëm te deponia lokale. Hasëm në rampë. Ka edhe një hyrje anësore pa rampë, por e gjithë rruga është me baltë dhe nuk është i rrafshuar, me gropa, ndërsa makina e Inspektoratit nuk është për në terren. Nuk do të insistohet për vende ku mund të ngecë, sepse edhe ashtu janë në minus me automjete zyrtare.
“Rampa nuk është hequr, është thyer”, thotë rojtari lokal, banor i deponisë në Gjorçe, pasi Xiv e pyeti pse nuk kanë rampë.
Në Gjorçe Petrov, tek rrugica me baltë dhe rampë të verdhë
Rojtari vëren se poshtë, afër Lepenec, njerëzit vazhdimisht hedhin dhe ndezin plehra, dhe kështu e ndotin edhe lumin. Në lidhje me bashkëpunimin me rojtarët komunal të komunave, për probleme të këtilla dhe të ngjashme, Xiv thotë: “punojmë dhjetë herë më shumë se ata”.
“Më tregoni, cili inspektor në vendin tonë punon në tre ndërrime? Nga ora 6 deri në 14, pastaj deri në 22 dhe përsëri në mëngjes. Nuk ka të këtillë! Po, me ne, duhet të vijë edhe polic. Rrahën tre rojtarë tanë. Do të të mblidhen një grup në Vardarishte, do të të zënë rrugën dhe do të rrahin. Dhe, çfarë do të bësh? Nëse hymë në ndonjë instalacion që lëshon tym, atje e di me kë ke punë, ka pronarë dhe personel, por nëpër deponi është rrezik. Askush nuk më garanton mbrojtje. Punojmë çfarë mundemi dhe sa mundemi” , sqaron rrugës, rojtari.
Tani jemi në komunën e Çuçer – Sandevo, diku te Rruga Kaçaniçki. Majtas rrëzë rrugës ka pompë benzine, ndërsa në afërsi, përballë digjet kontejner. Këto janë ato enët e vjetra metalike. Njerëzit heshtur shohin derisa mbushin benzinë. Nga ena del tym. Kundërmimi “të djeg” në hundë. Rojtari menjëherë del nga makina. Bërtet në drejtim të dikujt te pompa e benzinës, merr dikë edhe në telefon. Shumë shpejt u paraqit një person me zorrë të shuajë.
“Prej nga ta dimë kush e ka ndezur. Këta njerëz hedhin gjithçka. A e dini sa herë jam paraqitur në komunë për mbetjet?!”, thotë zonja nga pompa e benzinës, duke i thënë rojtarit se kamerat e objektit nuk e kapin atë pjesë të kontejnerit.
Shumë shpejt mbërrin kamion i NPK “Skopska Crna Gora”. Po përgatiten të mbledhin enën metalike. Ky rajon është jashtë rrjetit të Shkupit, të NP “Higjiena Komunale”, e cila për lagjet jashtë qytetit bën marrëveshje për veprimtari komunale me ndërmarrje të tjera komunale. Prandaj, paralelisht mbërriti edhe automjeti i veçantë “eko – patrulla” nga NP “Komunale”.
Për kontejnerin e ndezur u mblodhën njerëz nga sektorë të ndryshëm. kërkohen kompetenca dhe fajtorë. Flasin ndërmjet vete. Njerëzit nga pompa e benzinës thonë se nuk dinë kush e ka ndezur, rojtari thekson se çdo firmë duhet të jetë kontejner të veçantë, ndërsa udhëheqësi i “Eko – patrullës”, Ismet Dushki e kontrollon numrin serik të enës së djegur.
“Ta fotografojmë dhe të shohim vallë është nga tonat. Ndonjëherë dinë edhe t’i vjedhin kontejnerët”, thotë Dushki nga “Komunale”.
Në ndërkohë, arriti denoncim nga koll – qendra, numër 193. Digjet diçka në një kohë deponinë oficiale “Vardarishte”, tani vetëm deponi Vardarishte. Hipim në makinë dhe nisemi në atje.
Vardarishte gjendet në bregun e majtë të Vardarit, në territorin e komunës së Gazi Babës. Në perëndim kufizohet me ish fabrikën MZT, në jug me shtratin e Vardarit, në veri është kanali për shkarkimin e ujërave, por prandaj kufiri lindor ende nuk është përcaktuar.
Parë historikisht, pas vitit 1967 në këtë lokacion fillon të deponohet çdo lloj i mbeturinave, ndërsa në mënyrë intensive përdoret si deponi ndërmjet viteve 1976 – 1996, gjatë çka janë deponuar mbeturina industriale, mbetje ndërtimore, mbetje komunale dhe mbetje të tjera inerte.
Dy dekada pas mbylljes së saj, Vardarishte ende nuk është e mbrojtur, secili mund të hyjë, kështu që me vite paraqet rrezik për shëndetin e çdo shkupjani. Banorët e Aerodromit dhe Gazi Babës, vazhdimisht çdo vit i ndiejnë pasojat e zjarreve. Në mënyrë plotësuese, autoritetet e qytetit disa herë theksuan se gazi i deponisë dhe ujërat e zeza janë ndotës serioz të atmosferës, tokës dhe ujërave sipërfaqësore.
Së këndejmi, me vite përmendet revitalizimi i Vardarishte, për të cilën në vitin 2014 është hartuar vizibiliti – studimi, me aktivitete të përcaktuara për ri ndërmjetësim dhe ri kultivim. Mirëpo, Qyteti Shkup nëpërmjet rebalancit të buxhetit disa herë i ri dedikon mjetet për revitalizim, duke pritur të miratohet PDU SI 09. Ndërsa ai, nga ana tjetër, pret të aprovohet nga Gazi Baba. O2 Iniciativa, disa herë pyeti “a është ky PDU profitabil dhe prandaj kjo pikë e zezë është frenuar në Gazi Babë?“
Tani atje kalojmë afër mbeturinave nga llojit më të ndryshëm, nga të dyja anët e rrugës. Nga material ndërtimor, beton i shkatërruar, gjësende shtëpiake, deri në pjesë të shkulura prej plastike, drurë të ndryshëm dhe nga ndonjë bredh. Për dallim nga ato në qendrat tregtare, këta bredha janë të vërtetë. Kujt i mungon në shtëpi për Vitin e ri, mund të vijë të marrë. Vetë plus duhet të blejë zbukurime. Ose, të “gërmojë” zbukurimet për bredhin nëpër mbeturinat në Vardarishte.
Nuk është sekret se në Vardarishte vazhdimisht formohen lagje informale. Shtëpiza të vogla të improvizuara nga dërrasa, kartonë ose tulla. Thahen tesha, të përhapura nëpër gardhe, mbi shtresat me tokë, afër skrapeve ose shisheve.
Nuk shohim tym. Majtas – djathtas, para – mbrapa. Për momentin nuk ka zjarr. Por takuam një kamion të vogël me mbishkrim “NPK Gazi Babë”. Shkarkon ndonjë mbeturinë – drurë dhe degë, menjëherë afër shtratit të Vardarit. Rojtari i sqaron njeriut se nuk lejohet një gjë e këtillë në sipërfaqe publike, ndërsa ky filloj të grindet. Kërkon mos i shkruajnë dënim, me argumentin se “po lë drurë që të ngrohen banorët lokalë”.
Njerëzit fituan dënim nga 50 euro. Kjo do të hyjë edhe në raportin e inspektores.
Ndërrimi përfundoi. Është koha të kthehemi mbrapa. Rrugës rrëzë Vardarit, ku shohim ndonjë aktivitet në shtrat.
Në fund, ekipi i Inspektoratit pranoi thirrje për zjarr të ri, ndërkaq jemi në ngujuar në komunikacionin e qytetit. Kësaj here zjarri është në pjesë tjetër të qytetit. Kur do t’ia dorëzojnë automjetin e vetëm ndërrimi tjetër të inspektorëve, do të nisen në lokacion, që eventualisht të mbërrijnë të evidentojnë diçka para se të shuajnë zjarrin zjarrfikësit.
Bojan Shashevski
-
