Пишува: Рабаб Фатима
Европските и азиските земји во развој без излез на море (ЛЛДЦ) се пред критичен момент во нивното развојно патување. Тие се соочени со сложени развојни предизвици, што произлегуваат од нивниот недостаток на директен пристап до море, географската оддалеченост и недостатокот на интеграција со светската трговија и глобалните синџири на вредности. Тие се борат со високи трговски трошоци, ограничена транспортна инфраструктура и гломазни гранични и царински прописи – што ја поткопува конкурентноста на нивниот извоз и го попречува економскиот раст. Влијанијата на пандемијата КОВИД-19, во комбинација со екстремните временски настани, геополитичките тензии и глобалниот макроекономски пад, дополнително ги надополнија овие веќе постоечки структурни предизвици, еродирајќи некои од тешко остварените достигнувања во изминатата деценија.
Па, каде да одиме од тука?
Предизвиците се застрашувачки, но постои прозорец на можности за преобликување на траекторијата на развој за ЛЛДЦ во Европа и Азија. Следната година, светските лидери ќе се соберат во Кигали, Руанда, за да се договорат за нова акциона програма за трансформирање на егзистенцијата на над половина милијарда луѓе што живеат во земји во развој без море, на глобално ниво. Пред оваа значајна конференција, Обединетите нации им се придружуваат на 14-те ЛЛДЦ во Европа и Азија, заедно со нивните транзитни соседи, развојни партнери и други засегнати страни оваа недела во Бангкок. Состанокот ќе преземе сеопфатен преглед на имплементацијата на Виенската програма за акција за ЛЛДЦ (VPoA) – главен меѓународен договор за развој (договорен во 2014 година), во кој се наведени клучните области на развој за подобрување на економиите без море. Ќе се разговара и за приоритетите за формулирање на следната програма за акција. За Европа и Азија, овие приоритети треба да ги вклучуваат, меѓу другите важни елементи, следните пет клучни области.
Транзит и олеснување на трговијата
Итноста за подобро интегрирање на ЛЛДЦ од Европа и Азија во глобалниот трговски пејзаж и синџири на вредност не може да се прецени, а слободата на транзит – дозволувајќи им на ЛЛДЦ слободно да се движат низ нивните соседни земји под меѓусебно договорени услови – го има клучот за постигнување на ова. Со обезбедување на ЛЛДЦ непречен пристап до меѓународните пазари, слободата на транзит може да им помогне на ЛЛДЦ од евро-азија да ги диверзифицираат своите економии, да привлечат инвестиции и да се интегрираат во глобалните трговски мрежи. За возврат, ова, исто така, ќе им помогне на транзитните земји да ги искористат неискористените потенцијали за зголемена поврзаност, трговија и регионална интеграција.
Континуираното воспоставување на ефикасна гранична инфраструктура, како што се гранични пунктови со едно застанување, SMART коридори и интелигентни транспортни системи (ITS), исто така, се од голема важност во обидот за зголемување на трговијата. Овие мерки имаат потенцијал да го насочат и забрзаат движењето на стоките, со што на крајот ќе се намалат тесните грла и трговските трошоци. За ЛЛДЦ во Европа (Ерменија, Азербејџан, Северна Македонија и Молдавија), близината до поиндустриски развиените економии во рамките на Европската унија (ЕУ) нуди карактеристични изгледи за пристап до напредни пазари и врвни технологии и влезна точка до можностите за инвестирање и економските интеграција. Но, ништо од ова не би било можно без соодветна инфраструктура во ЛЛДЦ, нивните транзитни соседи и посилно партнерство и соработка за подобрување на поврзаноста.
Развој на инфраструктурата
Развојот на инфраструктурата е катализатор за надминување на инхерентните географски предизвици и другите структурни ограничувања со кои се соочуваат ЛЛДЦ. Соодветната и добро одржувана инфраструктура, вклучувајќи ги и патните, железничките и воздушните мрежи, може да го олесни ефикасното движење на стоки и луѓе преку границите, намалувајќи ги транспортните трошоци и времето на транзит, додека ИТ инфраструктурата е од витално значење за дигитални решенија, рационализирање на трговските процеси, поттикнување економски диверзификација и искористување на потенцијалите на е-трговијата. Важно е да се истакнат чекорите што се постигнати во подобрувањето на транспортните мрежи низ многу евро-азиски ЛЛДЦ, како што се Азиската автопатска мрежа, Транс-азиската железничка мрежа и Евро-азиските транспортни врски. Сепак, неколку ЛЛДЦ во Европа и Азија продолжуваат да се борат со несоодветна инфраструктура и неповрзани врски помеѓу различните начини на транспорт. Давањето приоритет на инвестициите во развојот на инфраструктурата, особено робусните транспортни мрежи, исто така, ќе овозможи ефикасно движење на суровини и готови производи од ЛЛДЦ кон глобалните пазари, олеснувајќи го додавањето вредност и поттикнувајќи го растот на новите производствени сектори.
Диверзификација на економиите и прифаќање на дигиталните технологии
ЛЛДЦ треба да создадат поразновидни и поотпорни економии притоа прифаќајќи го технолошкиот напредок. Во европските ЛЛДЦ, близината до добро развиените пазари влијаеше на достапноста на ресурсите и потенцијалот за економска диверзификација. Сепак, многу LLDC во регионот сè уште се потпираат во голема мера на тесен опсег на стоки или индустрии за нивните извозни приходи и економски развој. Диверзификацијата на економиите на LLDC ќе помогне да се ублажат ризиците поврзани со флуктуациите на цените на стоките и пазарните несигурности и да се обезбеди постабилен пат за правичен раст и развој. Секоја шанса за поврзување со регионални и светски синџири на вредност треба да се истражи за да се надминат предизвиците што ги поставуваат ограничените домашни пазари. ЛЛДЦ, исто така, треба да истражуваат нови технологии кои им овозможуваат на локалните претпријатија да продаваат на глобалните пазари. Поголема вклученост во онлајн бизнисите, дигиталните услуги и помагањето на малите бизниси и жените претприемачи се исто така важни. Сведоци сме на тоа постојано и повторно – со премостување на празнините во дигиталната и поврзаноста, ЛЛДЦ можат ефективно да ја подобрат продуктивноста и конкурентноста на глобалната сцена.
Градење одржливи и климатски отпорни економии
Како резултат на нивната локација и поголемото потпирање на секторите чувствителни на климата, како што е земјоделството, евроазиските ЛЛДЦ и понатаму се несразмерно погодени од негативните влијанија на климатските промени. Во исто време, нивниот капацитет да се прилагодат на климатските промени е ограничен поради ограничените ресурси и продуктивни капацитети, слабата инфраструктура и институционалните недостатоци. Решавањето на овие ограничувања преку стратегии за одржлив развој, трансфер на технологија и инвестиции во инфраструктура отпорна на климата може да ја подобри отпорноста на климатски шокови. Едноставно кажано – подготвеноста, капацитетот за одговор, климатски отпорни патишта, мостови и згради отпорни на катастрофи може да го минимизираат влијанието на екстремните временски настани, со намалување на пречки во трговските и економските активности. Дополнително, ЛЛДЦ од Евро-Азија треба да имаат засилен глас во глобалните преговори и дискусии за климата, за нивните потреби и приоритети да бидат инкорпорирани во глобалниот климатски дискурс.
Финансиска поддршка и градење капацитети
Со оглед на зголемената зависност на ЛЛДЦ од Евро-Азија од надворешни финансии и за да се справат со нивните макроекономски предизвици и за да ги финансираат нивните развојни потреби, тие се многу зависни од развојот на глобалната економија, вклучувајќи ги меѓународните финансиски пазари и архитектурата на помошта. ЛЛДЦ честопати се соочуваат со ограничувања во однос на мобилизирање на финансиските ресурси неопходни за поддршка на нивните развојни потреби. За време на тековните кризи, овие потреби за финансирање дополнително се проширија, при што многу LLDC носат растечки должнички товари, што ги попречува нивните развојни напори.
Следната Акциона програма треба итно да се фокусира на прашањето на долгот на сеопфатен начин. Соодветната финансиска поддршка од различни извори, вклучувајќи ги домашните приходи, меѓународната помош и мултилатералните институции, ќе биде од суштинско значење за да се премостат празнините во финансирањето и да се овозможат критични развојни проекти. Развојните партнери, меѓународните финансиски институции, банките за регионален развој, мултилатералните институции и приватниот сектор треба да дадат приоритет на насочената помош во финансирањето на развојот и долгорочното решавање на долгот. Ова е неопходно за справување со повеќеслојните предизвици на ЛЛДЦ.
На крајот на краиштата, ЛЛДЦ од Eвро-Aзија не можат сами да го направат тоа.
Формирањето на најширока можна коалиција на партнерства со повеќе засегнати страни меѓу ЛЛДЦ и транзитните земји, како и развојните партнери и приватниот сектор, сега е покритично од кога било кога започнуваме нова деценија на дејствување за ЛЛДЦ. Глобалната заедница мора да застане заедно за да ги поддржи овие земји, поттикнувајќи средина на раст, просперитет и интеграција во глобалната економија. Само преку соработка, иновации и заедничка визија, ЛЛДЦ можат да ги надминат своите предизвици и да тргнат на пат кон посветла иднина за своите луѓе.
Со третата конференција на Обединетите нации за ЛЛДЦ на хоризонтот, регионалниот преглед на состанокот во Бангкок оваа недела претставува единствена можност за ЛЛДЦ од Евро-Азија да соберат глобална поддршка и да создадат партнерства за трансформативни промени. Состанокот ќе го постави теренот за значајни дијалози, иновативни идеи, колективни аспирации, размена на најдобри практики и искуства меѓу ЛЛДЦ, транзитните земји и развојните партнери, додека лидерите и креаторите на политиките се стремат да го отклучат огромниот потенцијал на ЛЛДЦ во Азија и Европа.
Заедно, можеме да создадеме патишта до просперитет за ЛЛДЦ во Eвро-Азија и да се осигураме дека тие нема да заостанат во нашето заедничко патување кон одржлив развој.
*Рабаб Фатима е заменик-генерален секретар на Обединетите нации и висок претставник за најмалку развиените земји, земјите во развој без море и малите островски држави во развој.
**Мислењата изнесени во рубриката „Став“ се на авторите и не нужно ги рефлектираат позициите и уредувачката политика на Радио МОФ.
