Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Пишува: Панде Ефтимов
Живееме во свет каде квалитетот на информациите кој го добиваме, во голема мера ја одредува нашата перцепција за општеството во кое егзистираме и суптилно ги одредува нашите избори и дејствија во рамките на заедницата. Живееме во информациска револуција. Тоа не е спорно. Со менувањето на животните стилови и начинот на кој информациите орбитираат околу нас, неизбежно е да се каже дека човекот се повеќе се потпира на површината и ги занемарува квалитетните начини на интерпретирање на суштествените делови од човековото постоење.
Модерниот тек на живеење ни нуди една сосема поинаква општествена диференцијација, еден сосема поинаков стил и структура. Се отвораат границите на светот и мислата слободно патува од едниот крај на другиот крај на тлото врз кое живееме. Денес, секојдневието е насочено кон тоа секој поединец да може да биде вклучен во ланецот на информации. Но, без разлика на целиот овој бум што се случува пред нашите очи, ние се уште сме слепи пред образовната и општествената правда кога се работи за елементарните човекови права.
Иницијално, слободата на изразување доживува нагласена актуелност и значење во границите на денешните општествени структури! Пред се, поради алармантните состојби по однос на неговото теоретско, практично занемарување, но и константната промена на сите мисловни процеси кои произлегуваат од современиот тек на живеење.
Неминовна е потребата за ова фундаментално човеково право и неговите перцепирани случувања, размисли, концепти и идеи. До ден-денешен сe восхитуваме на прекрасните претстави за делата, храброста, упорноста и значењето на слободата на изразување низ минатото и колку тоа променило во текот на развивањето на културата, свесноста, отвореноста и воопшто менталитетот на целокупното општество. Денес, секој самостојно, индивидуално може да го дефинира на свој начин, преку свои видувања, ставови, интереси, желби, можности, барања и идеи. Но, дефинитивно овој општествен феномен е неизбежен при конципирање на генералното обележје на денешнината во целост.
Никој не може да ја одземе моќта на размислувањето и креативноста, па оттаму и никој не може да ја забрани слободата на изразувањето.
Различни општествени формации – различно го заштитуваат и промовираат ова човеково право. Затоа, слободата на изразување може единствено да биде апстрахирана и преточена во две базични демократски конститутивни размисли: диверзитетот на гласови, односно фактот дека секој треба да има право на свое мислење, свој став, своја критичка размисла и право на избор и од друга страна можноста за цензурирање на одредени содржини.
Анализата на домашната и странската литература и актуелнате состојби во воспитно-образовната практика и општествено-политичката атмосфера покажуваат дека проблематиката за слободата на изразување е од исклучително големо значење. Но, имплицитно му се препишуваат атрибути за нешто задолжително, но занемарено. Морално, но не секогаш етичко. Ослободено од стегите, но не секогаш точно. Сепак, главен фокус за слободата на изразување се длабокото, глобалното, персоналното и интимното значење од аспект на елементарно човеково право, но и од аспект како значаен општествен феномен.
Финално, за да може квалитетно да се практикува слободата на изразување и да се искористи на вистинскиот и најсоодветниот начин – многу е важно темелно да се разбере слободата во целост. Иако таа може да биде толкувана на многу различни начини – може да заклучиме дека колку луѓе постојат, толку различни слободи има. Но сепак, на крајот, тоа е само збир од сите човекови вредности. Односно, слободни мисли = слободен говор!
Панде Ефтимов, студент на Педагошкиот факултет „Св. Климент Охридски“ – Скопје
-
MENDIME TË LIRA = FJALË E LIRË
Pande Eftimov
Jetojmë në botë ku cilësia e informacioneve të cilën e fitojmë, në masë të madhe e përcakton perceptimin tonë për shoqërinë në të cilën ekzistojmë dhe në mënyrë suptile i përcakton zgjedhjet tona dhe veprimet në kuadër të komunitetit. Jetojmë në revolucion informativ. Kjo nuk kontestohet. Me ndryshimin e stileve të jetesës dhe mënyrën në të cilën informacionet orbitojnë rreth ne, patjetër të thuhet se njeriu më tepër mbështetet në sipërfaqen dhe i anashkalojnë mënyrat cilësore të interpretimit të pjesëve esenciale të ekzistimin njerëzor.
Rrjedha moderne e jetesës na ofron një diferencim shoqëror më ndryshe, një stil dhe strukturë krejtësisht të ndryshme. Hapen kufijtë e botës dhe mundimi i lirë udhëton nga njëri skaj i botës ku jetojmë deri në skajin tjetër. Sot, përditshmëria është drejtuar kah ajo çdo individ të mund të përfshihet në zinxhirin e informacioneve. Por, pa dallim të gjithë këtij bumi që ndodh para syve tona, ne ende jemi të verbër para drejtësisë arsimore dhe shoqërore, kur bëhet fjalë për të drejtat njerëzore elementare.
Në mënyrë iniciale, liria e shprehjes, përjeton aktualitet të theksuar dhe domethënie në kufijtë e strukturave të sotshme shoqërore! Para së gjithash, për shkak të gjendjeve alarmante në lidhje me neglizhimin e tij teorik, praktik por edhe ndryshimin konstant të të gjitha proceseve mendore të cilat rezultojnë nga rrjedha moderne e të jetuarit.
Është e pa tjetërsueshme nevoja për të drejtën fondamentale të njeriut dhe ndodhitë, mendimet konceptet dhe idetë e tij të perceptuara. Edhe sot mahnitemi nga prezantimi i bukur i veprave, guximit, këmbënguljes dhe rëndësisë së lirisë së shprehjes në të kaluarën dhe se sa kjo ka ndryshuar gjatë zhvillimit të kulturës, vetëdijes, transparencës dhe në përgjithësi mentalitetit të gjithë shoqërisë. Sot, secili në mënyrë të pavarur, individuale mund të përkufizojë në mënyrën e vet, nëpërmjet bindjeve të veta, qëndrimeve, interesave, dëshirave, mundësive, kërkesave dhe ideve. Por, përfundimisht ky fenomen shoqëror është i pa evitueshëm gjatë konceptimit të karakteristikës së përgjithshme të gjendjes aktuale në përgjithësi.
Askush nuk mund ta heqë fuqinë e mendimit dhe kreativitetit, dhe së këndejmi edhe askush nuk mund të ndalojë lirinë e shprehjes.
Formacione të ndryshme shoqërore – ndryshëm e mbrojnë dhe promovojnë këtë të drejtë shoqërore. Prandaj, liria e shprehjes, thjesht mund të abstraktohet dhe shndërrohet në dy mendime konstruktive demokratike bazike: diversiteti i votave, përkatësisht fakti se secili duhet të ketë të drejtë për mendim të vet, qëndrim të vet, mendim kritik dhe të drejtë për zgjedhje dhe nga ana tjetër, mundësia për censurimin e përmbajtjeve të caktuara.
Analiza e letërsisë vendore dhe të huaj dhe gjendjet aktuale në praktikën edukative – arsimore dhe atmosferën shoqërore – politike, tregojnë se problematika për lirinë e shprehjes është me rëndësi jashtëzakonisht të madhe. Por, në mënyrë implicite i përshkruhen atribute për diçka të detyrueshme, por të neglizhuar. Morale, por jo çdo herë etike. E çliruar nga kanxhat, por jo çdo herë e saktë. Megjithatë, fokus kryesor për lirinë e shprehjes janë domethënia e thellë, globale, personale dhe intime nga aspekti i të drejtës njerëzore elementare, por edhe nga aspekti si fenomen i rëndësishëm shoqëror.
Në fund, që në mënyrë cilësore të praktikohet liria e shprehjes dhe të përdoret mënyra e vërtetë dhe më përkatëse – është shumë me rëndësi në mënyrë thelbësore të kuptohet liria në tërësi. Edhe pse ajo mund të interpretohet në shumë mënyra të ndryshme – mund të konkludojmë se sa njerëz ekzistojnë, as liri në ndryshme ka. Por megjithatë, në fund, kjo është përmbledhje e të gjitha vlerave njerëzore. Përkatësisht, mendime të lira = fjalë e lirë!
Pande Eftimov, student në Fakultetin e Pedagogjisë “St. Klementi i Ohrit ”- Shkup
* Оваа содржина е изработена со помош на Европската Унија во рамките на Проектот за
младинско изразување. За објавените содржини е одговорен Младински образовен форум и
истите нужно не ги одразуваат ставовите на Европската Унија.