Пишува: Христина Стојановска
Без оглед дали ги пишуваат од своите лични или од лажни профили на социјалните мрежи, Македонците, се чини, се многу моќни и „речити“ кога станува збор за ширење на говор на омраза.
Говорот на омраза не им е далечен, уште помалку непознат, на македонските корисници на социјалните мрежи. Напротив, кога станува збор за стереотипна или политичка тема, Македонците се најгласни на своите тастатури со пцости, навреди, погрдни зборови, клевети и закани. Ова е повеќе од очигледно од коментарите под вестите кои веб порталите ги објавуваат на своите Фејсбук, Твитер и/или Инстаграм страници.
Без оглед дали ги пишуваат од своите лични или од лажни профили на социјалните мрежи, Македонците, се чини, се многу моќни и „речити“ кога станува збор за ширење на говор на омраза. Можноста за коментирање на вестите кои ги објавуваат информативните електронски портали како да им е „вентил“ на многумина читатели кои бесот, очајот, стресот, комплексите и, што ли уште не, ги исфрлаат со коментари кои „вриштат“ од омраза.
Веста со сензационалистички наслов „Снаа го прегази свекорот во сопствениот двор“ која пренесува детали од полицискиот билтен за овој немил настан е простор за секој трет читател кој коментира да ја искаже својата „црна шега“.
Имено, иако станува збор за деталите како се случил настанот (при паркирање снаата со возилото го удрила свекорот во дворот од семејната куќа), многубројни се коментарите со предрасуди и иронични досетки.
Веста со наслов „Гавранлиев позираше со партнерот во здолниште“ е уште еден во низата примери од кои може да се воочи говор на омраза кај голем дел од читателите кои коментираат, овој пат, на основ на сексуалната ориентација и на родовиот идентитет. И верувајте, под сите вести на тема „Гавранлиев“, како по правило, има три од пет коментари со ваков тип на говор.
Ова се само два од многуте примери. Но, несомнено, едни од најжешките теми за виртуелна дебата во која се раѓа говор на омраза во нашето општество, се темите поврзани со политиката, национализмот и етничките групи во земјава.
Откако порталите ќе објават некоја вест за политичка одлука и/или настан, без оглед дали станува збор за домашна или за меѓународна политика, или ќе пренесат став на некоја јавна личност, поларизираните ставови настапуваат на сцена. Едни бранат едни, други бранат други, но аргументите никаде ги нема!
Нападите за наводна корист за бранење на одредена политичка провениенција се нормални на социјалните мрежи. Се напаѓа со пцости, навреди, закани, па дури и клетви! Се користат погрдни епитети за етничката, партиската, верската, сексуална припадност, сѐ до моментот кога се суди дури и за личниот, физички изглед.
Не помалку е застапена етничката нетрпеливост и национализмот во коментарите на вестите објавени од портали и на македонски и на албански јазик.
Патриотизам и шовинизам „на дело“, односно со реплики на социјалните мрежи.
Не може да се „доизбришат“ коментарите
Иако голем дел од Фејсбук страниците на информативните портали во описот појаснуваат дека не поддржуваат говор на омраза и се обидуваат да ги бришат негативните коментари и коментарите кои поттикнуваат говор на омраза во низа, очигледно не постигнуваат да го санираат сето ова изразување кое паѓа во очи на социјалните мрежи.
„Нашата идеја е читателите да се информираат, да научат нешто ново, да дадат сугестија која можеби ќе стигне до надлежните, да посочат некои аргументи, да спротивстават издржани ставови, а не да се контрираат на лична основа“, вели еден уредник на веб сајт.
Според него, кога би требало да ги бришат коментарите под објавите на социјалните мрежи кои содржат говор на омраза, би требало да вработат лице за за таа намена, но буџетот на медиумот не може да го понесе и тој финансиски товар. Можеби до некаде тоа и би се косело со правото на слободно изразување на граѓаните.
Неретко станува збор за т.н. политички ботови кои се платени да коментираат за и против власта и опозицијата, а не внимаваат на говорот кој го користат, сѐ со една цел – да бидат повпечатливи и поубедливи во своите излагања.
Виртуелните закани стигаат до МВР
Иако сѐ почесто Министерството за внатрешни работи добива пријави за закани упатени на социјалните мрежи преку пораки, објавени статуси или коментари, сепак, општ впечаток е дека сѐ се сведува на виртуелно силење кое останува неказнето.
За дел од случаите во кои говорот на омраза е закана упатена кон јавна личност, полицијата спроведува распит и ги сослушува мотивите на заканувачите, но и загрозените од виртуелните објави.
Дали има оправдување за ваквите коментари?
Стручните лица, социолози и психолози, новинари и аналитичари, во најголем дел не го оправдуваат ширењето на ваквиот говор на омраза. Сепак, упатените во темата, велат дека и дел од медиумите имаат вина што го поттикнуваат истиот. Неодамна, во емисијата „Само Вистина“ на телевизија Канал 5, гледачите можеа да видат една дебата во која говорот на омраза од едниот кон другиот соговорник не беше доволно и на време спречен.
Едниот гостин го нарече другиот „Србоманско копиле“ и емисијата продолжи, само за неколку минути потоа истиот гостин да му рече на другиот „Како курва се даваш за пет пари“.
Останува отворено прашањето колку водителите, новинарите и уредниците имаат желба да го „пресечат“ говорот кој несомнено знаат дека ќе им донесе повеќе публика.
Причина што луѓето „се палат“ на овие теми е што медиумите ги пласираат со сензационалистички наслови. Кога насловот би бил етички, професионален, новинарски…, луѓето можеби не би реагирале толку бурно. Пласираните информации генерираат и неретко поддржуваат говор на омраза токму со сензационализмот со кој порталите се борат за поголема читаност, а емисиите за поголема гледаност.
На пример насловите од типот „Во Кичево графити „Смрт за шиптари“, „Навивачите на Шкендија: Мртов каур, добар каур” и “Обединета Албанија”, „Омpaзата на Демостен кон Македонците била бесконечна“, Како станав „Шиптарче“? „Северџани на гурбет в Крушево“ се плодно поле за раздор.
Како и да е, во едно можеби треба да се согласиме. Ако го исклучиме говорот на омраза на социјалните мрежи, во коментарите може да се најде и по некоја вистина кога луѓето, „обичните“ граѓани, ги споделуваат своите искуства, проблеми, идеи, критики… дури и кога тоа го прават со револтиран тон, на еден народски речник. Сепак, треба да се внимава на речникот!
Ваквиот јавен дискурс е лош пример и негативна пракса во општеството. Кога една млада личност би го погледнала речникот кој се ниже под објавите на социјалните мрежи, под вести објавени и од реномирани интернет-медиуми, дали можеби би помислила дека тоа е нормално, прифатливо и одобрено од пошироката јавност?
Екстремната и континуирана експресија на говор на омраза води кон деградирани општествени текови. За жал, борбата против говорот на омраза кој станува стандарден на социјалните мрежи сè уште е само декларативна!
*Христина Стојановска е новинарка со 10 годишно искуство во пишаните медиуми. Пишува и истражува социјални теми, екологија, образование и други теми. Таа е активистка за заштита на маргинализираните општествени групи и поборничка за пристојно општество со почитување на основната скала на вредности. Против „ситни интереси“ и политичка поларизација. Се залага за фер и професионално новинарство.
**Текстот е објавен со поддршка на Мрежата за разновидност 2.0.
***Блогот е објавен во рамки на Иницијативата за дигитално граѓанство ResPublica и е преземен од www.respublica.edu.mk. Оригиналната објава можете да ја прочитате ТУКА.
