Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Сообраќајот во Македонија го сочинуваат застарени возила кои значително влијаат врз загадувањето на воздухот – број еден проблем на секој граѓанин. Инсипирани и револтирани од целата ситуација, студенти од Машинскиот факултет, со помош на својот професор одлучија да дадат свој придонес во решавање на проблемот. Изминатава година ипол тие работеа на проектот што го именуваа како „ГЕТ-Велосипед“.
„ГЕТ е систем од велосипед, станица и желба за чист воздух“
Основата на нивната иницијатива е на граѓаните да им се понуди нова услуга, која овозможува алтернативен начин за движење во градската средина. Целта е развивање на градски систем на електрични велосипеди кои ќе го прочистуваат воздухот со филтри, паралелно намалувајќи го бројот на автомобили во градскиот сообраќај.
„Фрустрацијата од состојбата со загадувањето е воедно засилена од „незаинтетесираноста“ за своеволна промена на навиките кај еден дел од граѓаните“, вели Филип Попоски, член на тимот, во интервју за Радио МОФ.
Проектот е првично наменет да им помогне на локалните власти во државата, нагласува тој. Го развивале заедно со кавадаречката компанија “Венито Комерц”.
„Суштината е на локалните власти да им понудиме систем за еден вид на изнајмување на велосипедите. Овој систем во еден дел би наликувал на ЈСП. Разликата помеѓу овој систем и некои други постоечки системи е во тоа што овој систем нуди воедна голема флексибилност и ниска цена за изведба. Корисниците би го изнајмиле велосипедот од станица за велосипеди или од локацијата на која ќе го „пронајдат“ велосипедот. Ова изнајмување за почеток се одвива со скенирање на картички со кои може да се отклучи велосипедот. Кога корисникот го отклучи велосипедот, тој може да го вози до посакуваната дестинација. По завршувањето на употребата, корисникот го заклучува велосипедот, со што завршува возењето и наплатата на услугата. Тоа значи дека наплатата зависи од патот кој го изминал при возењето на велосипедот. Разликата помеѓу паркирање на велосипедот на станицата и на одредено растојание од неа, е во наплатата. Територијата на која се користи системот е поделена на неколку зони, поделени во однос на оддалеченост од станиците, во зависност од овие зони, се извршува различна наплата кај корисникот“, објаснува Попоски.
На самите велосипеди ќе бидат поставени и филтри кои ќе го искористуваат нивното движење за да го прочистуваат воздухот.
„Самиот филтер материјал се вградува со посебни држачи на тркалото на велосипедот, а при самата ротација на тркалото го зафаќа и прочистува воздухот. Многу значаен аспект на овие филтри, покрај тоа што не трошат било каква енергија, е тоа што истите може да се монтираат на било кој велосипед, без разлика дали истиот е електричен или класичен“, појаснува Попоски.
Во развојот на нивната идеја најголема поддршка добиле од нивниот професор Иле Мирчески. Фондот за иновации и технолошки развој, пак, го награди нивниот труд во рамките на минатогодишниот „О2 Предизвикот“ .
Велосипедите ќе имаат вграден GPS и дизајн што ќе ги штити од оштетување
По завршувањето на најтешката задача, тимот сега работи на оптимизација на системот, со тоа и намалување на оперативните трошоци, а воедно и цената на велосипедот.
„Според нашите претпоставки, имајќи во предвид дека се уште има детали кои треба да се уредат, еден ваков велосипед би чинел околу 1200 евра кога би се продавал на поединечни корисници. Иако навидум тоа е висока цена за еден велосипед, таа е значително пониска од тоа што денес се нуди на нашиот пазар. Кога станува збор за цената, битно е да се напомене дека најдобро за нашиот пазар е имплементација на градски систем од кој се изнајмуваат велосипедите“, истакнува Попоски.
Тие се свесни дека во моментов нема доволно велосипедски патеки во градовите, но веруваат дека токму ваков градски транспортен систем може да помогне во подобрување на инфраструктурата за велосипедите.
„Ова лесно се остварува кога се има во предвид дека секој велосипед во системот се следи со помош на GPS, а со тоа може да се дознае кои се критичните локации на кои има потреба од дополнителна велосипедска инфраструктура“, забележа Попоски.
Досегашните обиди на локалните власти за изнајмување на градски велосипеди не поминаа успешно. Голем дел од нив беа оштетени, или пак, украдени, а не функционираа ниту станиците од каде секој граѓанин може да го изнајми велосипедот.
Според Попоски, единствен начин да се реши проблемот со оштетување на велосипедите е да се предвиди дизајн, односно кострукција која нуди максимална заштита од овие оштетувања.
„Значаен проблем кој се појави со обичните туристички велосипеди е кражбата. Овој проблем ние го решаваме со активно следење на локацијата на велосипедите преку наведениот GPS, а дополнително на тоа секој велосипед е враден со аларм, кој се активира при негово поместување кога истиот е заклучен. Нефункционалноста со станиците за изнајмување кое се јавува кај системи како оној во Мадрид, покрај подобрувањата во дизајнот и конструкцијата на станиците, се решава и со воведувањето на зоните, односно корисникот не би трпел последици доколку велосипедот не може да го постави на самата станица. Секако ќе постои и начин за активно пријавување,следење и решавање на проблемите“, најавува тој.
Па така, секој поединец којшто ќе се реши да го изнјами нивниот велосипед како превозно средство и притоа да помогне во прочистувањето на воздухот, ќе може да го полни во рамките на градот, со достапни станици за полнење на батеријата.
Во моментов немаат инвеститори, но следен чекор, вели Попоски, е да преминат кон поединечно производство на велосипеди кои дирекно ќе се продаваат на корисници. Паралелно со ова, ќе се обидат да ги убедат локалните власти за значењето на нивната идеја.
Емилија Петреска
-
Studentët shpikën sistem urban të biçikletave elektrike të cilat e pastrojnë ajrin me filtra
06/12/2018 – 9:02 LAJME, QYTETARË, INTERVISTË
Komunikacionin në Maqedoni e përbëjnë automjete të vjetra të cilat dukshëm ndikojnë mbi ndotjen e ajrit – problem numër një i çdo qytetari. Të inspiruar dhe të revoltuar nga e gjithë situata, studentët e Fakultetit të Makinerisë, me ndihmën e profesorit të tyre vendosën të japin kontribut për zgjidhjen e këtij problemi. Gjatë një viti e gjysmë ata kanë punuar në projektin që e emëruan si “GET – Biçikletë”.
“GET është sistem i biçikletës, stacion i dëshirave për ajër të pastër”
Baza e iniciativës së tyre është qytetarëve tu ofrohet shërbim i ri, i cili do të mundësojë mënyrë alternative për lëvizje në mjedisin urban. Qëllimi i zhvillimit të sistemit urban të biçikletave elektrike të cilat do të pastrojnë ajrin me filtra, paralelisht duke e zvogëluar numrin e automjeteve në komunikacionin urban.
“Frustrimi nga gjendja me ndotjen njëkohësisht është përforcuar nga “mos interesimi” për ndryshimin e shprehive të një pjese të vogël të qytetarëve” thotë Filip Poposki, anëtar i ekipit, në intervistë për Radio MOF.
Projekti fillimisht është i dedikuar t’i ndihmojë pushtetit lokal në shtet, thekson ai. E kanë zhvilluar së bashku me kompaninë nga Kavadarci “Venito Komerc”.
“Esenca është pushtetit lokal t’i ofrojmë sistem për një lloj të huazimit të biçikletave. Ky sistem në një pjesë ngjason me NPE. Dallimi ndërmjet këtij sistemi dhe disa sistemeve të tjera ekzistuese është në atë se ky sistem çon drejt një fleksibiliteti më të madh dhe çmimi më të ulët të realizimit. Shfrytëzuesit do të marrin me qira biçikletën nga stacioni për biçikleta ose nga lokacionet në të cilat do të “gjejnë” biçikletën. Ky huazim për fillim do të zhvillohet me skanim të kartelës me të cilën mund të ç’kyçet biçikleta. Kur shfrytëzuesi e ç’kyç biçikletën ai mund ta vozitë deri në destinacionin e shëruar. Pas përfundimit të përdorimit, shfrytëzuesi e kyç biçikletën me çka përfundon vozitja dhe pagesa e shërbimit. Kjo do të thotë se arkëtimi varet nga rruga të cilën e ka kaluar gjatë vozitjes së biçikletës. Dallimi ndërmjet parkimit të biçikletës në stacion dhe në distancën e caktuar prej stacionit, paguhet. Territori në të cilin përdoret sistemi është i ndarë në disa zona, të ndara në raport me largësinë nga stacioni, në varësi të këtyre zonave, kryhet arkëtimi tek shfrytëzuesi”, sqaron Poposki.
Në biçikletat do të vendosen edhe filtra të cilat do të përdorim lëvizjen e tyre për të pastruar ajrin.
“Vetë materiali i filtrit instalohet me mbajtës të veçantë në rrotën e biçikletës, ndërsa gjatë rrotullimit e kap dhe e pastron ajrin. Aspekt shumë i rëndësishëm i këtyre filtrave, përpos asaj që nuk harxhojnë energji, është edhe ajo se të njëjtat mund të montohen në të gjitha biçikletat, pa dallim nëse i është elektrik ose klasik”, sqaron Poposki.
Në zhvillimin e idesë së tyre mbështetje më të madhe kanë fituar nga profesori Ile Mirçeski. Fondi për Inovacione dhe zhvillim Teknologjik , nga ana tjetër, e shpërbleu mundin e tyre në kuadër të “O2 Sfidës ” që u mbajt vitin e kaluar.
Biçikletat do të kenë GPS të instaluar dhe dizajn i cili do t’i mbrojë nga dëmtimi.
Pas përfundimit të detyrës më të vështirë, ekipi tani punon në optimizimin e sistemit, me atë edhe në zvogëlimin e shpenzimeve operacionale, dhe njëkohësisht edhe çmimin e biçikletës.
“Sipas supozimeve tona, duke pasur parasysh se ka ende detaje të cilat duhet të rregullohen, një biçikletë e këtillë do të kushtojë rreth 1200 euro nëse shitet për shfrytëzues individual. Edhe pse në pikëpamje të parë është çmim i lartë për një biçikletë, çmimi është dukshëm më i ulët nga ai që sot ofrohet në tregun tonë. Kur bëhet fjalë për çmimin, është me rëndësi të përmendet se më mirë për tregun tonë është implementimi i sistemit urban nga i cili huazohen biçikleta”, thekson Poposki.
Ata janë të vetëdijshëm se për momentin nuk ka shtigje të mjaftueshme për çiklizëm në qytetet, por besojnë se pikërisht sistemi i këtillë për transport mund të ndihmojë në përmirësimin e infrastrukturës për biçikleta.
“Kjo realizohet lehtë kur kihet parasysh se çdo biçikletë në sistem ndiqet me GPS, ndërsa me këtë mund të kuptohet cilat janë lokacionet kritike ku ka nevoj për infrastrukturë plotësuese për çiklizëm”, theksoi Poposki.
Përpjekjet e deritanishme të pushtetit lokal për huazimin e biçikletave të qytetit nuk kaluan me sukses. Pjesë e madhe e tyre u dëmtuan, ose, u vodhën, ndërsa nuk funksionon as stacioni prej nga çdo qytetar mund të huazojë biçikletë.
Sipas Poposki, mënyra e vetme të zgjidhet problemi me dëmtimin e biçikletave është të parashihet dizajn, respektivisht konstruksion i cili ofron mbrojtje maksimale nga këto dëmtime.
“Problem i konsiderueshëm i cili u paraqit me biçikletat e rëndomta për turistë është vjedhja. Këtë problem ne e zgjidhim me ndjekjen aktive të lokacionit të biçikeltës nëpërmjet GPS sistemit, ndërsa në mënyrë plotësuese në çdo biçikletë është instaluar alarm, i cili aktivizohet gjatë zhvendosjes së tij kur biçikleta është e kyçur. Mos funksionimi me stacionet për huazim i cili u paraqit tek sistemet si ai në Madrid, përpos përmirësimit të dizajnit dhe konstruksionit të stacioneve, zgjidhet edhe me vendosjen e zonave, respektivisht shfrytëzuesi nuk do të ketë pasojë nëse biçikleta nuk mund të vendoset në stacion. Sigurisht, do të ekzistojë edh mënyrë për paraqitje aktive, ndjekje dhe zgjidhje të problemeve2, paralajmëron ai.
Kështu, çdo individ i cili do të vendosë të huazojë biçikletë si mjet transportues dhe gjatë kësaj të ndihmojë në pastrimin e ajrit, do të mund ta mbushë në qytet, me stacione të qasshme për mbushjen e baterisë.
Për momentin nuk ka investitorë, por hapi i radhës, thotë Poposki, është të kalojnë drejt prodhimit të biçikletave të cilat drejtpërdrejtë do tu shiten përdoruesve. Paralelisht me këtë, do të përpiqen të bindin pushtetin lokal për rëndësinë e idesë së tyre.
Emilija Petreska