Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Почетокот на годинава го одбележаа големи надежи за подобра иднина, но заврши со бројни разочарувања, пред се во делот на владеење на правото и правната држава. Но, надвор од политиката, 2018 година ќе биде запаметена и по многу индивидуални успеси на младите, по добрите концерти и кул филмови. Низ Топ 10 настани, Радио МОФ направи ретроспектива на годината што измина.
1.Република Северна Македонија – ерга омнес
По долги преговори, Македонија и Грција ги „закопаа секирите“ и го потпишаа Преспанскиот договор, со кој треба да се стави крај на спорот околу името и да го деблокира патот на земјава во интеграциите во Европската Унија и НАТО.
Првичниот предлог Република Илинденска Македонија беше одбиен од Грција, за подоцна двете страни да се согласат со предлогот Република Северна Македонија за севкупна употреба, со обврска името да се промени и во македонскиот Устав. Потпишувањето на Договорот на брегот на Преспанското езеро предизвика протести и во Скопје и во Атина и Солун.
Македонските власти предложеното решение го ставија на Референдум, кој беше бојкотиран од опозицијата и не го постигна потребниот цензус. На гласањето во септември излегоа скоро 667 илјади граѓани од кои безмалку 91% го поддржале Договорот.
И покрај неуспешниот Референдум и нови протести на граѓани кои не го прифаќаат Договорот, Владата успеа да собере 80 гласови во Собранието за започне процедурата на промена на Уставот.
Процедурата на уставните амандмани, која сè уште е во тек, својата завршница ќе ја има во јануари следната година, по што топката се префрла во рацете на Грција која, за да стапи на сила, Договорот треба да го ратификува и во нивниот парламент.
2.Активизам надвор од Фејсбук
Повеќе граѓани и иницијативи годинава се активираа и надвор од Фејсбук, а ангажманот главно беше за животната средина, иако не се евидентирани голем број протести. Го сакам Водно будно стражареше пред багери на скопската планина. Стартуваше гасоводна траса, па иницијативата стана претпознатлива по паролата #НеНизВодно“. Активистите алармираа за голем број недостатоци и законски недоследности при зафатите во незаштитената заштитена Парк-шума Водно.
[Фото + видео] Бурен ден на Водно, активисти застанаа во одбрана на Парк-шумата
02 Иницијатива во 2018 продолжи да анализира документи и закони, критикувајќи лоши политики против загадувањето. Нечистотијата по улици и свеста беше повод за раѓање на #НеБидиЃубре, „Здрава котлина“ реагираше против рудниците, а кавадарчани се бунеа за сечата во градскиот парк. Истовремено, урбанизацијата во Охрид ги активираше граѓаните за спас на подрачјето под капата на УНЕСКО.
Истовремено, објектите спроти ГТЦ и во Аеродром ја доотворија старата рана кога во прашање се ДУП-овите и спрегата меѓу властите и градежниците, на сметка на квалитетот на живот.
Парцела кај Мајчин дом во Аеродром
Во Тетово протестираа млади. Протестираа и возрасни граѓани против коцкарници, а случајот со малиот Алмир ја исполни „Илинденска“ пред Влада со демонстранти. Состојбата со бездомните животни пак ги спои Здруженијата – заеднички маршираа за хуман третман и одговорно сопствеништво.
Она што во Америка значеше #MeToo, во Македонија значеше #СегаКажувам, со локален контекст против сексуалната злоупототреба.
Иницијативата НаТочак шест ипол години во континуитет, секоја последна среда во месецот, организираше 80 Критични маси. По ваквата долга посветеност околу Критична маса, вело-активистите од НаТочак најавија дека од 2019 нема редовно секој месец да бидат организациска поддршка, а ќе се борат на нови фронтови.
Конференцијата „Engage“ и „Аргумент“ годинава се случија во мај. Пред речиси 400 посетители се дискутираа иницијативи за подобро образование, родова еднаквост, контрола на политичарите и потенцијалот на младите во општество.
3. Донесен нов Закон за високо образование. И толку.
На почетокот на мај беше донесен долгонајавуваниот нов Закон за високо образование (ЗВО). Со него беа воспоставени неколку нови универзитетски тела, а требаше да биде лек и за проблемите со студентското организирање.
Ама и годинава, нелегално избраните судентски претставници од СПУКМ, останаа да гласаат во Сенатот и другите универзитетски тела. Прво, затоа што новите статути на универзитетите останаа заглавени во Собрание, поради поприоритетни случувања. Второ, бидејќи и самите професорите, деканите, ректорите, не гледаа проблем во тоа. Формирањето на новите студентски и универзитетски собранија ќе остане за догодина, без конкретен датум.
За 2018 година, од Министерството за образование имаше гласни најави за големи реформи во сите сфери на образованието, кои ќе почнат од основците. Но со министерската смена во јуни, кога на местото на Рената Десковска, за министер беше поставен нејзиниот заменик, Арбер Адеми, реформите се завлекоа. И ништо не се промени. Новата учебна година почна без голем дел од учебниците, проблематичен е-дневник, немање струја, блокиран превоз на ученици. Па така, во Битола за превоз на ученици стигнаа стари автобуси од ЈСП „Скопје“. Студентските домови добија нов директор, ама и таму останаа старите проблеми, како немањето топла вода и пристојна храна. Вредна да се спомене, годинава, беше ажурираната листа на лектири.
4.Младите покажаа што значи да се вложува во образование
Иако очите беа вперени во надворешната политика, годинава младите беа тие кои покажаа што значи иновативност, редејќи успеси со полна пареа.
Во 2018 година преовладуваа младинските претприемачки идеи кои решаваа горливи општествени проблеми. Студенти и професор направија дрон за 3Д мапирање во реално време. Основачката на „Групер“, Нина Ангеловски и авторот на емисијата „Еден на еден“, Жарко Димитриоски, беа ставени на листата на „Форбс“ на најдобри млади претприемачи.
Студенти отворија „ВелоРегистар“, каде граѓаните може да пријавуваат исчезнување на велосипедите. Други пак, со вештачка интелигенција создаваа одржливи модни парчиња, а студенти од Машинскиот факултет во Скопје изработија електричен велосипед со вградени филтри кои го прочистуваат воздухот.
На интернационално ниво, може да се пофалиме со успехот на архитектката Сара Симоска која беше меѓу победниците на интернационалниот конкурс ДОМ Русија. Потоа, огромниот број победи на младиот пијанист Арда Мустафаоглу. Тука се вбројува и победата на студентите од ФЕИТ на интернационалниот натпревар во Истанбул, како и номинацијата од БАФТА за играта „Франтикс“, на која работеа македонски дизајнери.
Во спортот, пак, три бронзени медали доби пливачкиот тим на Специјалната олимпијада на Македонија на „Отвореното пливачко првенство Косово 2018“, а го освоивме и Купот за држави без хокеј арени. Малиот Александар Арсовски, пак, го постави новиот македонски рекорд во решавање на рубикова коцка – 16,36 секунди.
Успеси се редеа и во науката. Македонските ученици освоија еден сребрен и четири бронзени медали на 26. Балканска олимпијада по информатика (БОИ 2018) и 12. Јуниорска балканска олимпијада по информатика (ЈБОИ 2018) во Романија. А за најдобар млад научник годинава е прогласен Сретен Давидов.
Во декември, македонскиот стартап „Свифт Дата“ кој работи во областа на обновливите извори на енергија се пласираше меѓу седумте најдобри на финалето на Светскиот Натпревар за Вселенски Иновации – SpaceCom Google Entrepreneur Challenge кој се одржа во Хјустон, САД.
5. На Македонија и се случи Тимјаник
Крајот на годинава интересна вест ги стопли срцата на многумина – во Скопје се отвори кафуле каде вработените се лица со попреченост.
Но, неколку месеци претходно, на Македонија и се случи Тимјаник, кога во неготинското село мештаните излегоа на протест бидејќи таму требаше да биде изграден мал групен дом за сместување лица со попреченост. Случајот ја покажа стигмата што постои во македонското општество кон овие луѓе. Домот беше изграден, луѓето кои живеат во нивната околина се уверија дека нема никаква опасност. Во него се вселија неколку деца од Специјалниот завод во Демир Капија, во рамки на проектот на Министерството за труд и социјална политика, со кој лицата со посебни потребни сместени во гломазни институции, ќе се вдомат во мали домови. До крајот на годинава повеќе од половина од децата кои живееја во социјални институции беше најавено дека ќе бидат извадени од нив и сместени во похумани услови.
6. 2018 – Плодна година за културата
Со сигурност може да кажеме дека културата „живна“ во 2018 година. Се донесоа повеќе културни програми, се отворија автономни културни центри, се децентрализираа фестивалите, се снимаа филмови и започна со работа првиот Музеј за илузии во Скопје.
„Исцелител“ на Ѓорче Ставрески продолжи да се кити со награди и да ја преставува државата на бројни фестивали низ светот – од Балкан до Азија.
Краткиот филм „Види ја ти неа“ во режија на Горан Столевски позитивно изненади со признанието за најдобар интернационален краток филм на „Санденс“. „Три дена во септември“ на Даријан Пејовски ја освои наградата „Балкански мостови“ на фестивалот во Фиренца”.
Од новите филмови ги издвојуваме „Бикини мун“ на Милчо Манчевски, потоа „Копање“ на Ивица Димитријевиќ и Мартин Иванов, направен речиси без никаков буџет, како и „Година на мајмунот“ , во режија на Владимир Блажевски. На крај, филмот „Еј“ на Васил Христов за исчезнатиот премиер, го „предвиде“ бегањето на поранешниот премиер Никола Груевски во Унгарија.
Од фестивалите, им се радувавме на „Македокс“ со најдобрите документарни филмови од светот. На „Браќа Манаки“ во Битола, кој годинава ги стави младите режисери во фокус, ја донесе филмската дива Клаудија Кардинале и Оскаровецот Роџер Дикинс. Но, и помалите во обем, сепак значајни фестивали, како: Филозофскиот филмски фестивал, Анимакс, Мобил фестивал, WatchOut! Во Тетово и КинеНова.
7. Младите не може да се жалат дека годинава била „тапа“ за концерти
Младински културен центар и оваа година беше обединувач на популарната и независната музичка сцена, свртувалиште на младите. МКЦ со различни свирки активно се грижеше за одржување напредна мисла и креативен електрицитет.
„Таксират“, од кој извира музичка одговорност, славеше 20-ка. Музичките фанатици растеа со фестивалот, со ова претпознатливо „наше дете“. Тоа дете веќе одамна прооде, тргна во школо, пушти тинејџерски брк, доби дозвола за пиво после 19/21, а сега полнеше дваесет години.
Јубилејот совршено се спои со МКЦ. Се случи адреналинска инјекција со џипски-панкерите „Гогол Бордело“ – енергија до небо во испотеното МКЦ! Младите го слушаа и реге-поп составот „Инер Сркл“, акустичната верзија на Ману Чао, гломазна поезија со Рамбо Амадеус, концерти на Акуа Нару, „Лајбах“, „Киборг“, Страјк… На главната прослава на „Таксират“, меѓу другите, до раните утрински часови настапија Пендулум, Рахзел, „Мандо Диао“ и „Нувел Ваг“.
Младата публика не може да се жали дека годинава беше „тапа“ или „нема избор на настани“. Аудиториумот сигурно ќе ги памети концертите на металците „Креатор“, инди-рок триото „Алџиерс“, настапите на „Атеист рап“, триото „Крафтверк“, „Тексас“ „Морчиба“, Нина Кравиц, или пак „Култур Шок“ и „Зостер“ во Македонска Каменица.
Се почесто се случуваа и средношколски фестивали, додека осмото издание на „Здраво Млади“ ги донесе „Цигаретс афтер секс“, „Вуден шипс“, „Камера“, „Репетитор“, „Палиндром“… „Стротројка“ го иницираше фестивалот „103 Генерации“, а МКЦ го здрма уште еден „Земјотрес“.
„Оффест“ и „Скопје Џез Фестивал“, традиционално, продолжија да продолжуваат со неколкудневните инспиративни музички чекорења.
8.Блокирани медиумски реформи и битка со лажните вести
Владата не ја подобри медиумската регулатива, новинарите остануваат со ниски плати и со несигурно вработување, додека единствениот позитивен факт за годинава која изминува е намалувањето на случаите на насилство врз новинари. Бројот на напади на новинари е намален за три пати – од 18 случаи во 2017, на 6 оваа година, а донесени се и први судски пресуди против лица кои напаѓале новинари во минатото. Сепак останува политиката на неказнивост, во која од 59 напади решени се само 2 случаи на напади врз новинари.
Здружението на новинари на Македонија доби нов претседател. Младен Чадиковски го презема местото на Насер Селмани, кој го водеше здружението во два мандати. Звездан Георгиевски пак ја замени Тамара Чаусидис, како в.д. претседател на Синдикатот на новинари и медиумски работници.
Годинава се интензивираше „битката“ против лажните вести и дезинформациите, и се наметна потребата од ширење на медиумската писменост, и кај младите, и кај возрасните. И покрај искажаната добра волја од надлежните, се уште нема најави, кога медиумската писменост ќе стане предмет што ќе го изучуваат учениците.
9.Младите лекари продолжија со интензивните курсеви по германски јазик
Годинава приватните специјализанти конечно добија добија хонорари за својата работа. Во висина на просечна македонска плата, но без најава дека „добрата волја“ на актуелниот министер ќе биде запечатена и во законско решение.
Дел од нив за парите си почекаа повеќе од најавеното, па мораа да ги бараат со протести и пишување отворени писма до премиерот. Иако побараа, државните специјализанти – доктори вработени во јавното здравство кои не плаќаат за специјализацијата од свој џеб, останаа со истите, како што ги нарекуваат „робовладетелски договори“. Што значи, ако се откажат од почнатата специјализација, или пак заминат во странство, на државата ќе треба и вратат илјадници евра.
Фрапантни податоци покажаа интерните истражувања и анкети на Клубот на млади лекари направени меѓу студентите по медицина на Медицинскиот Факултет во Скопје – штом се запишат на факулет, најголем дел од студентите по медицина почнуваат со учење германски јазик. Причината е позната, Германија е ветената земја за младите македонски лекари. За седум години Македонија ја напуштиле 1207 лекари, главно до 35 години, возраст кога се најпродуктивни во медицината.
10. Нема правда, нема мир
2018 тешко дека го задоволи слоганот „Нема правда, нема мир“, кој беше еден клучните двигатели на голем број од протестните движења изминативе години. Иако во првата половина од 2018 беа подигнати неколку обвиненија и започнаа повеќе судски процеси, крајот на годината заврши прилично неславно по принципот на владеење на правото. Два случаи посебно ја револтираа јавноста – собраниската амнестија на дел од учесниците на „Крвавиот четврток“ и бегството на поранешниот премиер Никола Груевски, кој наместо на отслужување затворска казна, заврши како азилант во Унгарија.
Покрај правната разрешница на криминалот, годината беше одбележана и преку неколку скандали за кои јавноста бараше одговорност. Оставки поднесоа членовите на Антикорупциската комисија, Министерот за правда Билен Саљији, градоначалникот на Ново Село, Боро Стојчев, додека разрешен од функцијата беше Александар Донев.
Одговорност се бараше и од Јавниот обвинител Љубомир Јовевски, за случајот со малиот Алмир, од Министерот за внатрешни работи Оливер Спасовски поради бегството на Груевски, како и од Директорот на агенцијата за млади и спорт Дарко Каевски поради збирка поезија со сексистичка и дискриминаторска содржина, но тие останаа на своите функции.
Тимот на Радио МОФ
-
Top 10 ngjarjet për Radio MOF: 2018 – viti i sukseseve individuale, pritjet e mëdha dhe zhgënjimet
30/11/2016 – LAJME, QYTETARË
Fillimi i këtij viti shënoi shpresa të mëdha për një të ardhme më të mirë, por përfundoi me zhgënjime të shumta, veçanërisht në fushën e sundimit të ligjit dhe shtetit ligjor. Por jashtë politikës, viti 2018 do të mbahet mend edhe pas shumë sukseseve individuale të të rinjve, pas koncerteve të mira dhe filmave me karakter. Përmes Top 10 ngjarjeve, Radio MOF bëri një retrospektivë të vitit që kaloi.
- Republika e Maqedonisë së Veriut – erga omnes
Pas negociatave të gjata, Maqedonia dhe Greqia “varrosen sëpatat” dhe nënshkruan Marrëveshjen e Prespës, e cila duhet të përfundojë mosmarrëveshjen rreth emrit dhe të zhbllokojë rrugën e vendit drejt integrimit në BE dhe NATO.
Propozimi fillestar, Republika e Ilindenit Maqedonia u refuzua nga Greqia, dhe më vonë të dy palët ranë dakord për propozimin Republika e Maqedonisë së Veriut për përdorim të përgjithshëm, me detyrimin për të ndryshuar emrin në Kushtetutën e Maqedonisë. Nënshkrimi i marrëveshjes në bregun e Liqenit të Prespës shkaktoi protesta në Shkup, Athinë dhe Selanik.
Autoritetet maqedonase vendosën zgjidhjen e propozuar në referendum, i cili u bojkotua nga opozita dhe nuk arriti e arriti censusin e nevojshëm.Në votimet në shator dolën afërsisht 667 mijë qytetarë, prej të cilëve pothuajse 91% e mbështetën Marrëveshjen.
Përkundër referendumit të dështuar dhe protestave të reja nga qytetarët të cilët nuk e pranuan marrëveshjen, Qeveria arriti të mblidhte 80 vota në Kuvend për të filluar procedurën për ndryshimin e Kushtetutës.
Procedura për ndryshimet kushtetuese, e cila ende është në pritje, do të jetë përfundimi i saj në janar të vitit të ardhshëm, pas së cilës topi hidhet në duart e Greqisë, me qëllim që të hyjë në fuqi, Marrëveshjen duhet ta ratifikojë edhe në parlamentin e tyre.
- Aktivizmi jashtë Facebook-ut
Këtë vit më shumë qytetarë dhe iniciativa u aktivizuan jashtë Facebook-ut, dhe angazhimi ishte kryesisht për mjedisin edhe pse nuk u evidentuan numër i madh i protestave. E dua Vodnon me vigjilencë bënte rroje para buldozerëve në malin e Shkupit. Filloi rruga e gazsjellësit, kështu që iniciativa u bë e njohur nga slogani #JoNëpërVodno. Aktivistët alarmuan për një numër të mangësive dhe mospërputhjeve ligjore në aktivitetet në parkun-pyll të pambrojtur të mbrojtur Vodno.
02 Iniciativa në 2018 vazhdoi të analizonte dokumentet dhe ligjet, duke kritikuar politikat e dobëta kundër ndotjes. Papastërtia në rrugë dhe vetëdija ishte shkaktari i # MosUbëPleh, “Lugina e shëndetshme” reagoi ndaj minierave, ndarsa kavadarasit ishin kundër prerjeve të druve në park. Në të njëjtën kohë, urbanizimi në Ohër aktivizoi qytetarët për shpëtim të zonës që është nën ombrellën e UNESCO-s.
Në të njëjtën kohë, objektet përballë GTC dhe Aerodrom e rihapën plagën e vjetër kur është fjala për PDU-të dhe bashkëpunimin ndërmjet autoriteteve dhe ndërtuesve, në kurriz të cilësisë së jetës.
Parcela afër Majçin Dom në Aerodrom
Në Tetovë protestuan të rinjtë. Kundër lojërave të fatit protestuan qytetarët e rritur, dhe rasti me Almirin e vogël përmbushi me demonstrues “Ilindenskën” para Qeverisë.Situata me kafshët e pastreha i bashkoi Shoqatat – duke marshuar së bashku për trajtim human dhe pronësi të përgjegjshme.
Ajo që në Amerikë nënkuptonte #MeToo, në Maqedoni nënkupton # TaniPoTregoj , me një kontekst lokal kundër abuzimit seksual.
Iniciativa NëBiçikletë, vazhdimisht për gjashtë vjet e gjysmë, çdo të mërkurë në fund të muajit, organizonte 80 masa kritike. Pas angazhimit kaq të gjatë mbi Masën kritike, aktivistët e NëBicikletë njoftuan se nga 2019 ata nuk do të jenë mbështetje organizuese e rregullt për çdo muaj dhe do të luftojnë në fronte të reja.
Konferenca “Engage” dhe “Argument” ndodhi në maj këtë vit.Pothuajse para 400 vizitorëve diskutuan iniciativa për arsimim më të mirë, barazi gjinore, kontroll të politikanëve dhe potencialin e të rinjve në shoqëri.
- U miratua Ligji i ri për Arsimin e Lartë. Dhe kaq.
Në fillim të muajit maj, u miratua Ligji i ri për Arsimin e Lartë (LAR). Me të u krijuan disa trupa të rinj universitar dhe duhej të ishte ilaç për problemet me organizimin e studentëve.
Por këtë vit, përfaqësuesit e zgjedhur në mënyrë të paligjshme të SPUKM mbetën në Senat dhe në trupat e tjera universitare. Së pari, sepse statutet e reja të universiteteve mbetën të ngujuara në Kuvend, për shkak të ngjarjeve më me prioritet. Së dyti, sepse profesorët, dekanët, vetë rektorët nuk panë ndonjë problem me këtë. Formimi i kuvendeve të reja studentore dhe universitare do të mbetet për vitin e ardhshëm, pa një datë të caktuar.
Për vitin 2018, Ministria e Arsimit kishte njoftime të zëshme për reformat e mëdha në të gjitha sferat e arsimit, të cilat do të fillojnë me nxënësit e shkollave fillore. Por me ndryshimin e ministrive në qershor, kur në vend të Renata Deskovska u vendos zëvendësimi i saj, Arber Ademi, reformat u zvarritën. Dhe asgjë nuk ka ndryshuar. Viti i ri shkollor filloi me mungesë të madhe të teksteve, e-ditar problematik, mungesa e energjisë elektrike, bllokimi i transportit të studentëve. Pra, në Manastir për transportin e nxënësve erdhën autobusë të vjetër nga NPS “Shkup”. Konviktet e nxënësve fituan drejtor të ri , por aty mbetën problemet e vjetra, të tilla si mungesa e ujit të ngrohtë dhe ushqimit të mirë. Vlen të përmendet, këtë vit, u azhurnua lista e lektyrave.
- Të rinjtë treguan se çfarë do të thotë të investosh në arsim
Edhe pse sytë ishin të kthyer kah politika e jashtme, këtë vit të rinjtë ishin ata që treguan çfarë do të thotë inovacion, duke radhitur suksese me fuqi të plotë.
Në vitin 2018 sunduan idetë rinore sipërmarrëse të cilët zgjidhën problemet e hidhura shoqërore. Studentë dhe profesorë krijuan dron për 3D mapimin në kohë reale. Themeluesja e “Gruper”, Nina Angelovski dhe autori i emisionit “Një në një”, Zharko Dimitrioski, u vendosën në listën e “Forbs” për sipërmarrës më të mirë të rinj.
Studentët hapën “VeloRegjistër”, ku qytetarët mund të paraqesin zhdukejn e biçikletës. Të tjerë, me inteligjencë artificiale krijuan copa të qëndrueshme mode, ndërsa studentët e Fakultetit të Makinerisë në Shkup ndërtuan biçikletë elektrike me filtra të instaluara të cilat e pastrojnë ajrin.
Në nivel internacional, mund të lavdërohemi me suksesin e arkitektes Sara Simoska e cila ishte ndër fituesit e konkursit internacional DOM Rusi. Pastaj, numri i madh i fitoreve të pianistit të ri Arda Mustafaoglu. Këtu numërohet edhe fitorja e studentëve të FEIT në garën internacionale në Stamboll, si dhe nomimin nga BAFTA për lojën “Frantiks” për të cilën punuan dizajnues maqedonas.
Në sportin nga ana tjetër, tre medalje bronzi fitoi ekipi i notuesve në Olimpiadën Speciale të Maqedonisë në “Tunririn e hapur për not në Kosovë 2018”, ndërsa e fituam edhe Kupën për shtete pa arena për hokej. Aleksandar Arsovski i ri, nga ana tjetër, e vendosi rekordin e ri maqedonas në zgjidhjen e kockës së Rubikut – 16.36 sekonda.
Suksese kishte edhe në shkencë. Nxënësit maqedonas fituan një medalje argjendi dhe katër bronzi në Olimpiadën e 26-të Ballkanike për informatikë (OBI 2018) dhe Olimpiadën e 12-të Ballkanike për juniorë për informatikë (OBJI) në Rumuni. Ndërsa shkencëtar i ri më i mirë këtë vit u shpall Sreten Davidov.
Në dhjetor, stratapi maqedonas “Svift Data” i cili punon në fushën e burimeve ripërtëritëse të energjisë u plasua ndër shtatë më të mirët në finalen e Garës Botërore për Inovacione të Gjithësise – SpaceCom Google Entrepreneur Challenge i cili u mbajt në Hjuston, SHBA.
- Maqedonisë i ndodhi Timjaniku
Fundi i vitit, lajm interesant i ngrohu zemrat e shumicës – në Shkup u hap kafeteria ku të punësuarit janë persona me pengesa.
Por, disa muaj më parë, Maqedonisë i ndodhi Temjanik, kur në fshatin e Negotinës popullata lokale dolën në protesta sepse atje duhej të ndërtohej shtëpi e vogël grupore për akomodimin e personave me pengesa. Rasti e tregoi stigmën që ekziston në shoqërinë maqedonase ndaj këtyre personave. Shtëpia u ndërtua, personat të cilët jetojnë në rrethinën e tyre u bindën se nuk ka asnjë rrezik. Në këtë shtëpi u akomoduan disa persona nga Ebti Special në Demir Kapi, në kuadër të projektit te Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale, me të cilin personat me nevoja të veçanta të vendosur në institucione glomaze, do të akomodohen në shtëpi të vogla. Deri në fund të vitit më tepër se gjysma e fëmijëve të cilët jetonin në institucione sociale u paralajmërua se do të nxirren prej tyre dhe do të akomodohen në kushte më humane.
- 2018 – Vit i frytshëm në kulturë
Me siguri mund të themi se kultura “u gjallërua” në vitin 2018. U miratuan më tepër programe kulturore, u hapën qendra kulturore autonome, u decentralizuan festivalet, u incizuan filma dhe filloi me punë Muzeu i parë për iluzione në Shkup.
“Iscelitel” i Gjorçe Stavreski vazhdoi të stoliset me shpërblime dhe të përfaqësojë shtetin në shumë festivale në mbarë botën – nga Ballkani deri në Azi.
Filmi i shkurtë “Shikoje ti atë” në regji të Goran Stolevski befasoi pozitivisht me mirënjohjen për film më të mirë internacional me metrazh të shkurtë në “Dandens”. “Tre ditë në shtator” i Darijan Pejovski e fitoi shpërblimin “Urat e Ballkanit” në festivalin në Firence.
Nga filmat e rinj e veçojmë “Bikini mun” të Milço Mançevski, pastaj “Gërmimi” i Ivica Dimitrijeviq dhe Martin Ivanov, i bërë pothuajse pas asnjë buxhet, si dhe “Viti i majmunit”, në regji të Vlladimir Bllazhevski. Në fund filmi “Ej” i Vasil Hristov për kryeministrin e zhdukur, e “parashikoi” arratisjen e ish kryeministrit Nikolla Gruevski në Hungari.
Nga festivalet, i gëzohemi “Makedoks” me filmat më të mirë dokumentarë nga bota. “Vëllezërit Manaki” në Manastir, i cili këtë vit i vendosi regjisorët e rinj në fokus, e solli divën e filmit Klaudija Kardinale dhe fituesin e Oskarit Roxher Dikins. Por, edhe më të vegjlit në vëllim, megjithatë janë festivale të rëndësishëm si: Festivali i filmit filozofik, Animaks, Mobil festival, WatchOut! Në Tetovë dhe KineNova.
- Të rinjtë nuk mund të ankohen se ky vit ka qenë “tapë” për koncerte
Qendra Kulturore Rinore, edhe këtë vit ishte bashkues i skenës popullore dhe të pavarur muzikore, vendtakimi i të rinjve. QKR me ahengje të ndryshme në mënyrë aktive u kujdes për mirëmbajtjen e mendimit progresiv dhe elektricitetit kreativ.
“Taksirat” nga i cili buron përgjegjësi muzikore, kremtoi 20 vjetorin. Fanatikët e muzikës u rritën me festivale, me atë të njohurën “fëmija jonë”. Ky fëmijë tani më u bë një kohë që ka filluar të ecë, lëshoi mjekër tijexheri, u pajis me leje për birë pas orës 19/21, ndërsa tani mbushi njëzet vjet.
Jubileji u përputh përkryer me QKR. Ndodhi injeksion adrenaline me pankerë gjigant “Gogol Bordelo” – energji deri në qiell në QKR të djersitur. Të rinjtë e dëgjonin edhe rege pop përbërjen “Iner Srkl”, versionin akustik të Manu Çao, poezi glomaze me Rambo Amadeus, koncerte të Akua Naru, “Lajbah”, “Kiborg”, Strajk… Në kremtimin kryesor të “Taksirat” ndër të tjerët, deri në orët e para të mëngjesit performuan Pendulum, Rahzel, “Mando Diado” dhe Nuvel Vag”.
Publiku i ri nuk mund të ankohet se ky vit ishte “tapë” ose “nuk ka zgjidhje për performime”. Auditori sigurt do ti mbajë mend koncertet e metalikëve “Kreator”, indi – rok trion “Alxhiers” performimet e “Ateist rap”, trion “Kraftverk”, “Teksas”, “Morçiba”, NIna Kravic, ose “Kultur Shok” dhe “Zoster” në Makedonska Kamenica.
Gjithnjë e më shpesh po ndodhin edhe festivale të nxënësve të shkollave të mesme, ndërsa edicioni i tetë i “Përshëndetje të rinj”, i solli “Cigarets after seks”, “Vuden Ships”, “Kamera”, “Repetitor”, “Palindrom”…”Stotrojka” e inicioi festivalin “103 Gjenerata”, ndërsa QKR-në e drodhi edhe një “Tërmet”.
“Offest” dhe “Skopje Xhez Festival”, tradicionalisht, vazhduan me hapërimet disa ditore inspirative të muzikës.
- Reforma të bllokuara të mediave dhe beteja për lajme të reme
Qeveria nuk e përmirësoi rregullativën mediatike, gazetarët ngelin me paga të ulëta dhe me punësim të pa sigurt, ndërsa fakti i vetëm pozitiv, për këtë vit i cili po kalon është zvogëlimi i rasteve të dhunës mbi gazetarët. Numri i sulmeve ndaj gazetarëve është zvogëluar për tre herë – nga 18 raste në vitin 2017, në 6 raste këtë vit, ndërsa janë miratuar edhe aktvendime të plotfuqishme gjyqësore kundër personave të cilët kanë sulmuar gazetarë në të kaluarën. Megjithatë gel politika e pa ndëshkueshmërisë, gjatë së cilës nga 59 sulme janë zgjidhur vetëm 2 raste të sulmeve ndaj gazetarëve.
Shoqata e Gazetarëve të Maqedonisë ka kryetar të ri. Mlladen Çadikovski e zuri vendin e Naser Selmanit, i cili e udhëhiqte shoqatën në dy mandate. Zvezdan Georgievski nga ana tjetër e zëvendësoi Tamara Çausidis, si u.d. kryetar i Sindikatës së Gazetarëve dhe Punëtorëve në Media.
Këtë vit u intensifikua “beteja” kundër lajmeve te rreme dhe dezinfomratave, dhe u imponua nevoja për përhapjen e arsimit mediatik, edhe tek të rinjtë edhe tek të moshuarit. Edhe përpos vullnetit të mirë të shprehur nga kompetentët, ende nuk ka paralajmërime, kur do të bëhet arsimi mediatik lëndë të cilën do ta mësojnë nxënësit.
- Mjekët e rinj vazhduan me kurse intensive për gjuhë gjermane
Këtë vit specializantët privat përfundimisht fituan honorare për punën e tyre. Në lartësinë e pagës mesatare maqedonase, por pa paralajmërim se “vullneti i mirë” i ministrit aktual do të vuloset edhe në zgjidhje ligjore.
Një pjesë e tyre për paratë pritën më tepër se ajo që u paralajmërua, dhe duhej ti kërkonin me protesta dhe duke shkruar letra të hapura në adresë të kryeministrit. Edhe pse kërkuan, specializantët shtetëror – mjekët e punësuar në shëndetësinë publike të cilët nuk paguajnë për specializim nga xhepi i tyre, ngelën me të njëjtat, siç i quajnë “marrëveshje si në kohën e skllevërve”. Që do të thotë, nëse heqin dorë nga specializimi i filluar, ose largohen jashtë vendit, shtetit do të duhet ti kthejnë më mijëra euro.
Të dhëna frikësuese tregojnë hulumtimet e brendshme dhe sondazhet e Klubit të mjekëve të rinj të realizuara në mesin e studentëve të mjekësisë në Fakultetin e Mjekësisë në Shkup -sapo regjistrohen në fakultet, pjesa më e madhe e studentëve të mjekësisë fillojnë me mësimin e gjuhës gjermane. Shkaku është i njohur, Gjermania vendi i premtuar për mjekët e rinj maqedonas. Për shtatë vjet Maqedoninë e kanë braktisur 1207 mjekë, kryesisht të moshës deri në 35 vjeç, moshë kur janë më produktiv në mjekësi.
- Nuk ka drejtësi, nuk ka qetësi
2018-ta vështirë se e kënaqi sloganin “Nuk ka drejtësi, nuk ka qetësi” i cili ishte një nga promotorët kryesor në numër të madh të protestave gjatë viteve të kaluara. Edhe pse në gjysmën e parë të vitit 2018 u ngritën disa akuza dhe filluan më tepër procese gjyqësore, në fund viti përfundoi në mënyrë jo aq spektakolare sipas parimit të sundimit të së drejtës. Dy raste në veçanti e revoltuan publikun – amenstia në Kuvend për një pjesë të pjesëmarrësve në “Të enjten e përgjakur” dhe arratisjen e kryeministrit Nikolla Gruevski, i cili në vend të vuajë dënimin me burg, përfundoi si azilant në Hungari.
Përpos epilogut juridik të krimit, ky vit u shënua edhe nga disa skandale për të cilat publiku kërkonte përgjegjësi. Dorëheqje dhanë anëtarët e Komisionit Kundër Korrupsionit, Ministri i Drejtësisë Bilent Saliji, kryetari i komunës Novo Sello, Boro Stojçev, ndërsa u shkarkua nga funksioni Aleksandar Donev.
Përgjegjësi u kërkua edhe nga Prokurori publik Ljubomir Jovevski, për rastin me Almirin e vogël, nga Ministri i Punëve të Brendshme Oliver Spasovski për shak të arratisjes së Gruevskit, si dhe nga Drejtori i Agjencisë për të Rinj dhe Sport Darko Kaevski për shkak të përmbledhjes së poezisë me përmbajtje seksiste dhe diskriminuese, pir ata ngelën në funksionet e tyre.
Ekipi i Radio MOF
