Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Младите не знаат дека постои, политичарите се фалат со нејзините придобивки – Европската младинска картичка од појавувањето на јавната сцена во 2019 година до денес беше етикетирана како неуспешен производ, тешко достапна и непотребна, додека во меѓувреме расте сомнежот и дали некаде воопшто функционира.
Европската младинска картичка бесплатно ја издава Агенцијата за млади и спорт (АМС) која има склучено договори со фирми во разни области, меѓу кои угостителство, образование, култура во места кои треба да нудат попусти од 10% па до 50% на младите од 15 до 29 години.
Низата текстови кои ги пишувавме низ годините за улогата на оваа картичка во животот на младите, нè водат до заклучокот за институционална негрижа, заборавеност, одбивност од процесот на аплицирање или разочарување за оние кои ја чекаат со месеци а има и такви кои мејл чекаат и со години.
„Уште не сум ја добила, а аплицирав пред 3-4 месеци“, „Пола година и сè уште ја немам“, „Не ја добив“, „Сè уште ја чекам, сигурно има поминато месец ипол“
Вака гласат дел од одговорите што ги добивме на нашата Инстаграм анкета, на која дури 69% од одговорите се дека сè уште не аплицирале за младинска картичка. Од оние што имаат ваква картичка, 90% досега не ја искористиле, додека само 1 анкетиран се изјаснил дека многу често ја користи.
Поведени од искуствата на младите, се обидовме да аплицираме за младинска картичка која, како што најави Агенцијата за млади и спорт, од крајот на октомври минатата година е достапна само во електронска форма. Иако аплициравме на 27 јануари, сè уште немаме повратен мејл. Додека чекаме да ни ја одобрат, контактиравме со млади кои ја поседуваат картичката.
Ристо Савески, студент на постдипломски студии сè уште има од „старите“ младински картички – пластична картичка. Заедно со него направиме обиколка во центарот на Скопје на местата кои се наведени на листата објавена на веб-сајтот mladinskakarticka.mk. Од петте места кои ги посетивме, книжарница, оптика, пицерија, туристичка агенција и театар, увидовме дека попустот секаде важи, освен во театарот од каде ни кажаа дека престанале да доделуваат попуст со младинска картичка пред година ипол.
View this post on InstagramПокрај местата кои ги посетивме на веб-сајтот може да се најдат уште многу други, како цвеќарници, хотели, фото-студија, продавници за спортска опрема и стоматолошки ординации, па дури и средни училишта и факултети. Поголемиот дел од овие места се концентрирани во Скопје, и листата е многу пократка кога ги пребарувате другите градови. Впечатливо е што и во поголемите градови како Тетово има само две места кои ја препознаваат оваа картичка, додека на листата во Битола може да се најдат бутици и една авто-школа. Ако на пребарувачот филтрирате Охрид се појвуваат неколку хотели, во Куманово повеќето се кафулиња и ресторани, а има и фирма која нуди попуст на плочки и санитарија.
Во помалите градови речиси и нема места каде може да важи оваа картичка. Попустите што се нудат во Берово, Кавадарци, Кичево, Кочани, Крива Паланка, Прилеп, Радовиш Струмица и Штип најчесто се за кафулиња, бутици, фризерски салони, а се појавија и курсеви за странски јазици, по некоја оптика и продавница за спортска опрема.
Од АМС добивме молк
На нашата анкета, добивме само еден одговор кој вели дека картичката не ја прифаќаат на местата кои се наведени на оваа листа. Проблемот на младите се чини дека повеќе се наоѓа во процесот на аплицирање, долгото чекање и нереспонзивноста од Агенцијата за млади и спорт.
На нашите прашања зошто толку се чека за оваа картичка од Агенцијата не одговараат веќе еден месец. Оттаму не го одговорија ниту прашањето дали е надминат проблемот со дефицитот на човечки ресурси што како изговор за слабото промовирање на картичката ни го изложија уште во 2022 година.
„Недостатокот на промоција е заради немањето соодветни човечки ресурси во Агенција за млади и спорт кои директно ќе работат само на овој процес и тоа е нешто на што работиме во наредниот период и изнаоѓаме ново решение со кои ќе ги надминеме сите проблеми во насока на подобри услуги и бенефиции од Европската младинска картичка“, ни изјавија од Агенцијата пред речиси две години.
Социјалните мрежи на Европската младинска картичка се „запуштени“ со постови кои датираат од пандемиската 2020 година. Младинската картичка во последнава година беше промовирана кампањски на некој политички настан или за време на партиски препукувања по интернет и прес-конфереции платформи кои не се атрактивни за младите.
Картичката што требаше да го „олесни“ животот на младите
На нејзината прва промоција, тогашната влада најави дека еден ден картичката ќе прерасне во платежно средство и младите да ја користат како еден вид дебитна картичка. Крајната цел на картичката требаше да биде нејзино имплементирање во странство, односно во државите од ЕУ во кои веќе се користи оваа картичка.
Македонската Европска младинска картичка е дел од поширокото европско семејство на „Европската младинска картичка“ (EYC), која нуди поволности и бенефиции во 36 држави на преку 7 милиони носители на оваа картичка низ континентот. Картичката има различни имиња и различни можности во секоја држава, но заедничко им е тоа што сите го имаат логото EYC, кое треба да гарантира дека носителите ќе можат да ги добијат поволностите кои се нудат.
Иако од земја во земја се разликува начинот на кој функционира, со оваа картичка предвидени се голем број попусти или бесплатен влез во некои од најпознатите европски музеи, галерии, знаменитости, театри, библиотеки и кина. Се нудат и поволности за посета на фестивали, клубови, ресторани, барови, купување во продавници или трговски центри, како и превоз и сместување во градовите низ Европа.
Кога последно пишувавме на темава, од Агенцијата најавија дигитализација и укинување на пластичните картички со цел таа да стигне до што поголем број млади. Две години подоцна, дигиталната картичка се чека повеќе од пластичната со која пак, се чини, единствено може да се добијат некакви поволности како попустите.
Ангела Бошкоска
-
[Video] Kartela evropiane rinore sjell lirime, por përpos politikanët edhe të rinjtë harrojnë se ekziston
Të rinjtë nuk e dinë se ekziston, politikanët lavdërohen me përfitimet e saja – Kartela evropiane rinore nga paraqitja në skenën publike në vitin 2019 deri më sot ishte etiketuar si prodhim i pasuksesshëm, vështirë i qasshëm dhe i panevojshëm, derisa në ndërkohë rritet dyshimi edhe nëse funksionon fare diku.
Kartelën evropiane rinore e jep Agjencia për rini dhe sport (ARS), e cila ka lidhur marrëveshje me kompani në fusha të ndryshme, mes të cilave edhe hotelieri, arsim, kulturë në vende të cilat duhet të ofrojnë lirime prej 10 deri në 50% të të rinjve prej 15 deri në 29 vjeç.
Një sërë tekstesh që i kemi shkruar ndër vite për rolin e kësaj kartele në jetën e të rinjve, na çojnë në konkluzion për pakujdesi institucionale, harresë, refuzim nga procesi i aplikimit apo zhgënjim për ato të cilët e presin me muaj ndërsa ka edhe të tillë të cilët presin mejl edhe me vite.
“Ende nuk e kam marrë, ndërsa kam aplikuar para 3-4 muajve”, “Gjysmë vite dhe ende nuk e kam”, “Nuk e kam marrë”, “Ende e pres, me siguri ka kaluar një muaj e gjysmë”.
Kështu thonë disa nga përgjigjet që i kemi marrë në anketën tonë të Instagramit, në të cilën madje 69% e përgjigjeve janë se, ende nuk kanë aplikuar për kartelë rinore. Prej atyre që kanë kartelë të tillë, 90% deri më tani nuk e kanë shfrytëzuar, derisa vetëm një i anketuar është deklaruar se shumë shpesh e shfrytëzon.
Nisur nga përvoja e të rinjve, jemi tentuar të aplikojmë për kartelë rinore e cila, siç paralajmëroi Agjendia për rini dhe sport, nga fundi i tetorit të vitit të kaluar është e qasshme vetëm në formë elektronike. Edhe pse aplikuam më 27 janar, nuk kemi marrë ende email. Derisa presin që të na miratojnë, kontaktuam me të rinj të cilët e posedojnë kartelën.
Risto Saveski, student i studimeve postdiplomike ende ka nga kartelat e “vjetra” rinore – kartelë të plastikës. Së bashku me të bëmë një xhiro në qendrën e Shkupit në vendet të cilat janë vendosur në listën e ueb faqes mladinskakarticka.mk. Nga pesë vendet që i kemi vizituar, libraritë, optikat, piceria, agjencia turistike dhe teatri, pamë se, lirimi vlen kudo, përpos në teatër prej ku na thanë se, e kanë ndërprerë lirimin për kartelë rinore para një viti e gjysmë.
View this post on InstagramPërpos vendet që i vizituam në ueb faqen mund të gjendet edhe shumë të tjera, si lulishte, hotele, foto – studio, shitore për pajisje sportive dhe ordinanca stomatologjik, madje edhe shkolla të mesme dhe fakultete. Pjesa më e madhe e këtyre vendeve janë të koncentruara në Shkup dhe lista është shumë më e shkrutë kur i kërkoni qytetet e tjera. Është mbresëlënëse që edhe në qytetet më të mëdha, si Tetova ka vetëm dy vende që e njohin këtë kartelë, derisa në listën në Manastir mund të gjenden butiqe dhe një autoshkollë. Nëse kërkoni për qytetin e Ohrit, paraqiten disa hotele, në Kumanovë shumica janë kafene dhe restorante, ndërsa ka edhe kompani e cila ofron lirim të pllakave dhe sanitare.
Në qytetet më të vogla pothuajse edhe nuk ka vendi ku mund të vlejë kjo kartelë. Lirimet që ofrohen në Berovë, Kavadar, Kërçovë, Koçan, Kriva Pallankë, Prilep, Radovish, Strumicë dhe Shtip më së shpeshti janë në kafene, butiqe, sallone parukeri, ndërsa janë paraqitur edhe kurse për gjuhë të huaja, ndonjë optikë dhe shitore për pajisje sportive.
Nga AMS morëm heshtje
Në anketën tonë, morëm vetëm një përgjigje e cila thotë se, kartelën nuk e pranojnë në vendet që janë vendosru në këtë listë. Problemi i të rinjve duket se më shumë gjendet në procesin e aplikimit, pritja e gjatë dhe mos përgjigja nga Agjencia për Rini dhe Sport.
Në përgjigjën tonë, pse pritet aq gjatë për këtë kartelë, nga Agjencia nuk përgjigjën tashmë një muaj. Prej aty nuk u përgjigjën as në pyetjen nëse është tejkaluar problemi me deficitin e resurseve njerëzore, gjë që na e paraqitën si justifikim për promovimin e dobët të kartës në vitin 2022.
“Mungesa e promovimit është përshkak të mospasjes së resurseve adekuate njerëzore në Agjencinë për rini dhe sport të cilët do të punojnë në mënyrë direkte vetëm në këtë proces dhe ajo është diçka në të cilën punojmë në periudhën vijuese dhe gjejmë zgjidhje të re, me të cilën do t’i tejkalojnë të gjitha problemet në drejtim të shërbimeve më të mira dhe përfitimeve nga Kartela evropiane rinore”, deklaruan për ne nga Agjencia, para pothuajse dy viteve.
Rrjetet sociale të Kartelën evropiane rinore janë “braktisur” me poste të cilat datojnë nga viti pandemik 2020. Kartela rinore në vitin e fundit ishte promovuar në fushatë në ndonjë ngjarje politike apo gjatë kohës së përplasjeve politike në internet dhe konferenca për media, platforma që nuk janë tërheqëse për të rinjtë.
Kartela e cila duhej ta “lehtësojë” jetën e të rinjve
Në promovimin e saj të parë, qeveria e atëhershme paralajmëroi se një ditë kartela do të shndërrohet në mjet pagesor që të rinjtë ta shfrytëzojnë si një lloj kartele debitore. Qëllimi përfundimtar i kartelës duhej të ishte implementimi i saj në vende të huaja, përkatësisht në shtetet nga BE, në të cilat veç më shfrytëzohet kjo kartelë.
Kartela evropiane rinore e Maqedonisë është pjesë e një familje më të gjerë evropiane e “Kartelës evropiane rinore” (EYC), e cila ofron përparësi dhe përfitime në 36 shtete të mbi 7 milionë bartësve të kësaj kartele në kontinent. Kartela ka emra të ndryshëm dhe mundësi të ndryshme në çdo shtet, por e kanë të përbashkët atë që të gjithë e kanë logon e njëjtë EYC, e cila duhet të garantojë se bartësit do të mund t’i marrin përparësitë që ofrohen.
Edhe pse, nga vendi në vend, dallon mënyra të në cilën funksionon, me këtë kartelë janë paraparë një numër i madh i lirimeve apo hyrje falas në disa nga muzetë më të njohura evropiane, galeri, monumente, teatro, biblioteka dhe kino. Ofrohen edhe përparësi për vizitë të festivaleve, klubeve, restoranteve, bareve, blerje në shitore apo qendra tregtare, si dhe transport dhe vendosje në qytetet nëpër Evropë.
Herën e fundit që shkruajtëm për këtë temë, nga Agjencia paralajmëruan digjitalizim dhe heqje të kartelave të plastikës, me qëllim që ajo të arrijë te një numër sa më i madh i të rinjve. Dy vite më vonë, kartela digjitale pritet më shumë nga ajo plastike, e cila, mesa duket, është e vetmja mënyrë për të marrë disa përfitime si lirimet.
Angela Boshkoska
