Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Бесплатен превоз за сите редовни ученици и во јавните и во приватните средни школи. Во училишниот инклузивен тим наместо двајца наставници, да учествуваат наставник и ученик избран од соучениците. Забрана за сегрегација и дополнување на основите за дискриминација со сексуална ориентација и родов идентитет. Ученикот правобранител да поминува обука за човекови права и дискриминација и проширување на програмата за заштита од насилство.
Ова се дел од предлозите застапени во мислењето што Комисијата за заштита и спречување од дискриминација (КСЗД) го достави до Собранието по предлог Законот за средно образование чиј текст беше утврден во јануари годинава. Предлозите за измени и дополнување на овој закон се во согласност со надлежностите на Комисијата, а во насока на унапредување на еднаквоста и превенција од дискриминација.
Во делот на инклузивно образование, Комисијата предлага измена наместо во училишниот инклузивен тим кој го формира директорот, да учествуваат двајца наставници, од кои едниот го бираат наставниците, а другиот учениците – да учествува еден наставник избран од наставниците и еден ученик избран од учениците.
Во членот 11 од предлог Законот дефиниран е и Инклузивен тим за ученик кој е составен од ученик, наставници, родител, психолог (или педагог, социјален работник) специјален едукатор и рехабилитатор во чиј фокус е ученикот. Комисијата предлага фокус на инклузивниот тим да бидат и останатите ученици во одделението и да се додаде став кој ќе ги обврзе училиштата да вработи стручен соработник кој ќе биде член на инклузивниот тим.
Членот 11, КСЗД предлага да се дополни и во делот за тоа доколку на ниво на општината нема средно училиште со ресурсен центар, училиштето да формира центар за поддршка на учењето. Од таму велат дека потребно е да се додаде и нов член кој ќе ја регулира работата на ваквите центри.
Илустративна фотографија / Фото: Енвато
Во делот на здравствена и социјална заштита, се препорачува дополнување за да се постигне унапредување на сексуалното и репродуктивно здравје како и дополнување според кое покрај социјална ќе биде обезбедена и детска заштита за средношколците.
КСЗД бара да се додаде забрана за сегрегација (како издвојување, одделување, и ограничување на правата на дел од учениците, врз база на дискриминаторските основи) и основите за дискриминација да се дополнат со сексуална ориентација и родов идентитет. Се препорачува и да се „доуреди делот за спречување на насилство врз учениците“ што треба да ги обврзе училиштата да спроведуваат политики за еднаквост и дискриминација кои треба да содржат општи принципи за еднаквост.
Во мислењето се констатира дека е потребна измена на афирмативните мерки во членот 7 од предлог Законот. Еден од предлозите е да се обезбеди бесплатен превоз на ученици со попреченост без разлика на оддалеченоста. Како афирмативни мерки може да се третираат и давањето предност на одредени групи ученици за учество на натпревари и слични активности. Комисијата препорачува секое училиште или секој друг орган во образованието да има право да предлага афирмативни мерки кои ќе ги одобрува Министерството за образование и наука (МОН).
Понатаму, предложено е проширување на Програмата за заштита од насилство, злоупотреба и запуштање, програми за спречување дискриминација и програми за превенција од употреба на алкохол, пушење, употреба на психотропни супстанци. Во делот за спроведување на активностите од овие програми покрај општините/Град Скопје, како соработници се предлага да се додадат и КСЗД и Народниот правобранител.
Фото: Радио МОФ
За подобра заштита и унапредување на правата на децата, Комисијата предлага и дополнување на членот 153 со што ученикот правобранител ќе се обврзе да помине обука за човекови права и дискриминација организирана од КСЗД и Народниот правобранител.
Во мислењето доставено до Собранието, КСЗД препорачува измена на членот 70 со што правото на бесплатен јавен превоз ќе го добијат и учениците од приватните средни училишта.
За обезбедување на ова право со одлука се произнесе и Уставниот суд кој оцени дека се воспоставува поинаков третман за учениците во средно образование а што се коси со уставното право на еднакви услови за образование. И покрај Одлуката на Уставниот суд, средношколците во приватните средни школи и натаму плаќаат за превоз бидејќи и МОН и Град Скопје велат дека не се надлежни да ги покриваат трошоците за превоз на овие ученици.
Ангела Бошкоска
-
Ndalimi i segregacionit dhe transporti falas për të gjithë nxënësit janë ndër rekomandimet e KMPD-së as propozimit të Ligjit për Arsimin e Mesëm
Transport falas për të gjithë nxënësit e rregullt edhe të shkollat e mesme publike edhe në ato private. Në ekipin shkollor gjithëpërfshirës në vend dy mësimdhënës, të marrin pjesë një mësimdhënës dhe një nxënës i zgjedhur nga shokët e klasës. Ndalesë për segregacion dhe shtimi i bazave për diskriminim me orientim seksual dhe identitet gjinor. Nxënësi ombudsman të bëjë trajnim për të drejtat e njeriut dhe diskriminim dhe zgjerim të programit për mbrojtje nga dhuna.
Këto janë një pjesë e propozimeve të përfaqësuara në mendimin që Komisioni për Mbrojtje dhe Parandalim nga Diskriminimi (KMPD) ia dorëzoi Kuvendit pas propozim ligjit për arsim të mesëm, teksti i të cilit u përcaktua në janar të këtij viti. Propozimet për ndryshim dhe plotësim të këtij ligji janë në përputhje me kompetencat e komisionit dhe në drejtim në avancimit të barazisë dhe parandalimit nga.
Në pjesën e arsimit gjithëpërfshirës, komisioni propozon një ndryshim që në vend të ekipi shkollor gjithëpërfshirës të cilin e formon drejtori, të marrin pjesë dy mësimdhënës, prej të cilëve njërin e zgjedhin mësimdhënësit, ndërsa tjetrin nxënësit – të marrë pjesë një mësimdhënës i zgjedhur nga mësimdhënësit dhe një nxënës i zgjedhur nga nxënësit.
Në nenin 11 nga propozim ligji është definuar edhe ekipi shkollor gjithëpërfshirës për nxënës i cili është i përbërë nga një nxënës, mësimdhënës, prind, psikolog (apo pedagog, punëtor social) edukator special dhe rehabilitues në fokusit e të cilit është nxënësi. Komisioni propozon që fokusi i ekipit gjithëpërfshirës të jenë edhe nxënësit tjerë në paralele dhe të shtohet një paragraf i cili do t’i obligojë shkollat të
punësojnë bashkëpunëtor profesionist i cili do të jetë anëtar i ekipit gjithëpërfshirës.KMPD propozon që neni 11 të plotësohet edhe në pjesën për atë që nëse në nivel komunal nuk ka shkollë të mesme me qendër për resurse, shkolla të formojë qendër për mbështetje të mësimit. Prej atu thotë se nevojitet të shtohet edhe një nen i ri i cili do ta rregullojë punën e qendrave të këtilla.
Në pjesën e mbrojtjes shëndetësore dhe sociale, rekomandohet plotësim që të arrihet avancim i shëndetit seksual dhe riproduktiv si dhe plotësim sipas të cilit përkrah mbrojtje sociale do të sigurohet edhe mbrojte për fëmijë për nxënësit e shkollave të mesme.
KMPD kërkon të shtohet ndalese për segregacion (si veçim, ndarje dhe kufizim i të drejtave të një pjese të nxënësve, sipas bazave diskriminuese) dhe bazat për diskriminim të plotësohen me orientim seksual dhe identitet gjinor. Rekomandohet edhe të “rregullohet pjesa për parandalim të dhunë ndaj nxënësve” që duhet t’i obligojë shkollat që të zbatojnë politika për barazi dhe diskriminim të cilat duhet të
përmbajnë principe të përgjithshme për barazi.Në mendimin konstatohet se nevojitet ndryshim i masave pohuese në nenin 7 nga propozim ligji. Njëri nga propozimet është që të sigurohet transport falas për nxënësit me nevoja të veçanta pavarësisht distancës. Si masa afirmative mund të trajtohen edhe dhënia e përparësisë grupeve të caktuara të nxënësve për pjesëmarrje në gara dhe aktivitete të ngjashme. Komisioni rekomandon që çdo shkollë apo çdo organ tjetër në arsim të ketë të drejtë të propozon masa afirmative të cilat do t’i miratojë Ministria e Arsimit dhe Shkencës (MASH).
Më tej, propozohet zgjerim i programit për mbrojtje nga dhuna, keqpërdorimi dhe neglizhenca, programe për parandalim të diskriminimit dhe programe për parandalim nga përdorimi i alkoolit, pirjes së duhanit, përdorimit të substancave psikotrope. Në pjesën për zbatimin e aktiviteteve nga këto programe, përpos komunave/Qytetit të Shkupit, si bashkëpunëtor propozohet të shtohet edhe KMPD dhe Avokati i Popullit.
Për mbrojtje më të mirë dhe avancim të të drejtave të fëmijëve, komisioni propozim edhe plotësim të nenin 153, me çka nxënësi ombudsman do të obligohet në kalojë në trajnim për të drejtat e njeriut dhe diskriminim të organizuar nga KMPD dhe Avokati i Popullit.
Në mendimin e dorëzuar në Kuvend, KMPD rekomandon ndryshim të nenin 70 me çka të drejtën e transportit publik falas do ta fitojnë edhe nxënësit e shkollave të mesme private.
Për sigurimin e kësaj të drejte me vendim është deklaruar edhe Gjykata Kushtetuese, e cila vlerësoi se po vendoset një trajtim i ndryshëm për nxënësit në arsim të mesëm, që bie ndesh me të drejtën kushtetuese për kushte të barabarta për arsim. Përkundër vendimit të Gjykatës Kushtetuese, nxënësit e shkollave të mesme në shkollat e mesme private edhe më tej paguajnë për transport, sepse MASH-i dhe Qyteti i Shkupit thonë se, nuk janë kompetente t’i mbulojnë harxhimet për transportin e këtyre nxënësve.
Angela Boshkoska
