Nëse doni të lexoni tekstin në gjuhën shqipe, shtypni “Shqip” / За текстот на албански јазик кликнете „Shqip“
-
Доминантен дел од општините имаат генерални урбанистички планови (ГУП) чија формална важност е истечена. Наспроти законски предвидениот плански период од 10 години, во дел од општините ГУП-от не е сменет и по повеќе од 20 години. Ненавременото ажурирање и изготвување нови ГУП- ови создава ризик од непланско управување со градежното земјиште и од загрозување на јавниот интерес и квалитетот на животот.
Центарот за граѓански комуникации (ЦГК) го објави истражувањето Застарени ГУП-ови, често менување ДУП-ови и голем број дивоградби, кое открива дека за разлика од застарените ГУП-ови, во осумте општини што биле предмет на ова истражување, за пет години се донесени многу ДУП-ови и направени се многу нивни измени.
„Дури три четвртини од измените на ДУП-овите се направени по барање на физички или правни лица, што значи дека е воспоставена пракса – планската документација да се менува и адаптира според потребите на надворешни субјекти, наспроти иницијативите за измени на ДУП-овите од страна на општината со кои би се предвиделе повеќе проекти за унапредување на јавниот простор“, соопштуваат од ЦГК.
Понатаму, од таму велат дека секое трето барање за градба во периодот 2018-2022 година е одбиено или повлечено, што говори дека постапките за издавање одобрение за градење во општините, во определени случаи, може да бидат неправедно одолговлечени или, пак, да не е обезбеден воедначен третман на барателите.
„Барањата за легализација на нелегално изградените објекти доставени во 2018 година се над двојно повеќе од барањата за одобренија за градба доставени во период од цели пет години, од 2018 до 2022 година. Ова недвосмислено говори за последиците од донесувањето Закон за утврдување на правен статус на бесправно изградени објекти, со што се загрозуваат принципите на владеење на правото и планскиот развој на просторното планирање во земјата“, забележуваат истражувачите.
Дополнително, потенцираат дека бројот на нелегално изградени објекти говори и за неефикасноста на инспекцискиот надзор. Наместо да бидат урнати, велат тие, овие објекти чекаат на легализација, и тоа во бројка неколкукратно поголема од легално доставените барања за градба.
Исто така, истражувачите откриле дека пополнетоста на работните места во организациските единици за урбанизам просечно изнесува 62 %, а во половина општини не е назначен раководител на организациската единица надлежна за урбанизам.
„Ова значи дека не е воспоставена целосна и ефикасна контрола и воедно се зголемува можноста за поголеми влијанија на градоначалниците, кои ја добиваат можноста на функцијата да овластат блиски лица“, соопштува ЦГК.
Инаку, истражувањето е спроведено во осум таргетирани општини: Битола, Кичево, Куманово, Неготино, Тетово, Струмица, Чаир и Штип.
Спроведено е од Центарот за граѓански комуникации, заедно со невладините организации вклучени во спроведување на проектот „Заштита од корупција“ (Младински културен центар – Битола, Рурална коалиција, Центар за интеркултурен дијалог, Еколошко друштво ‘Вила Зора’ Велес, Здружение на граѓани Центар за истражување и анализи НОВУС Струмица, Здружение Мултикултура, Здружение на граѓани ЗИП Институт за политики и добро владение и ЕХО Едукативно-хуманитарна организација).
-
PPU të vjetëruara, PDU që ndryshohen shpesh dhe një numër i madh i ndërtimeve pa leje
Një pjesë dominante e komunave kanë plane të përgjithshme urbanistike (PPU) vlefshmëria formale e të cilave ka skaduar. Përkundër periudhës së paraparë ligjore prej 10 viteve, në një pjesë të komunave, PPU-ja nuk është ndërruar as pas më shumë se 20 vite. Mospërditësimi dhe mospërgatitja në kohë e PPU-jave të reja krijon rrezikun e menaxhimit të paplanifikuar të tokës ndërtimore dhe rrezikon interesin publik dhe jetën cilësore.
Qendra për komunikime civile (QKC) ka publikuar hulumtimin PPU të vjetëruara, PDU që ndryshohen shpesh dhe një numër i madh i ndërtimeve pa leje, i cili zbulon se, për dallim nga PPU-të e vjetëruara, në shtatë komunat që kanë qenë objekt i këtij hulumtimi, për pesë vite janë miratuar shumë PDU dhe ato janë ndryshuar shumë.
“Madje tre e katërta e ndryshimeve të PDU-ve janë bërë me kërkesë të personave fizik apo juridik, që do të thotë se është vendosur praktika – dokumentacioni i planifikimit të ndryshohet dhe adaptohet sipas nevojave të subjekteve të jashtme, përkundër iniciativave për ndryshimeve të PDU-ve nga ana e komunave, me të cilat do të parashiheshin më shumë projekte për avancim të hapësirës publike”, njoftojnë nga QKC.
Prej këtu më tej thonë se, çdo e treta kërkesë për ndërtim në periudhën 2018-2022 është refuzuar apo tërhequr, që flet se procedurat për dhënien e miratimit për ndërtim në komuna, në raste të caktuara, mund të zvarriten padrejtësisht apo të mos sigurohet trajtim i barabartë i aplikantëve.
“Kërkesat për legalizimin e objekteve të ndërtuara në mënyrë ilegale të dorëzuara në vitin 2018 janë mbi dyfish më shumë nga kërkesat për miratimet për ndërtim të dorëzuara në një periudhë prej pesë viteve të plota, nga viti 2018 deri në 2022. Kjo padyshim flet për pasojat nga miratimi i ligjit për përcaktimin e statusit juridik të objekteve të ndërtuara pa leje, me çka cenohen principet e sundimit të ligjit dhe zhvillimit të planifikuar të planifikimit hapësinor në vend”, theksojnë hulumtuesit.
Në mënyrë shtesë, potencojnë se, numri i objekteve të ndërtuara në mënyrë të paligjshme flet dhe për joefikasitetin e mbikëqyrjes inspektuese. Në vend që të rrënohen, thonë ata, këto objekte presin legalizimin edhe atë në numër shumëfish më të madhe nga kërkesat e parashtruara për ndërtim legal.
Gjithashtu, hulumtuese kanë zbuluar se, plotësimi i vendeve të punës në njësitë organizative për urbanizëm përbën mesatarisht 62%, ndërsa në gjysmën e komunave nuk është emëruar udhëheqës i njësive organizative kompetente për urbanizëm.
“Kjo do të thotë se nuk është vendosur kontroll i tërësishëm dhe efikas dhe njëkohësisht rritet mundësia për ndikime më të mëdha të kryetarëve të komunave, të cilat marrin mundësinë e funksionit për të autorizuar persona të afërt”, njofton QKC.
Ndryshe, hulumtimi është zbatuar në tetë komuna të targetuara: Manastir, Kërçocë, Kumanovë, Negotinë, Tetovë, Strumicë, Çair dhe Shtip.
Është realizuar nga Qendra për Komunikime Civile, së bashku me organizatat joqeveritare të përfshira në projektin “Mbrojtje nga korrupsioni” (Qendra Kulturore Rinore – Manastir, Koalicioni rural, Qendra për dialog interkulturor, Shoqata Ekologjike “Villa Zora” Veles, Shoqata e qytetarëve Qendra për hulumtime dhe analiza NOVUS Strumicë, Shoqata Multikultura, Shoqata e qytetarëve ZIP, Instituti për politika dhe qeverisje të mirë dhe EKO Organizata Edukative – humanitare).
