Огромната популарност на социјалните мрежи во последните десет години доведе до тоа компаниите да станат глобални играчи во технолошкиот бизнис, со вредност измерена во стотици милијарди долари. Исто така, нивните основачи и директори станаа глобални sвезди, како што беа холивудските актери, сето тоа благодарение на нашите објави и „лајкови“, анализира Ал Џазира Балканс.
Инстаграм првично беше апликација исклучиво за фотографи, и достапна само за iOS уреди – iPhone и iPad. Како што се додаваа нови функции со текот на времето, така и бројот на корисници растеше, во 2012 година беше лансирана верзија за уреди со Андроид. Набргу потоа, Фејсбук го купи Инстаграм, но не со намера да ги подобри фотографските вештини на корисниците – туку да им сервира голем број огласи и реклами секој ден.
Кога телевизијата се појави масовно во годините по Втората светска војна, малку семејства навистина можеа да си го дозволат тоа. Европа и САД се опоравуваа од пустошот од војната, па дури и едно обично радио беше знак за „успех“ и удобен живот. Покрај тоа, голем број домаќинства немаа електрична енергија за такви „иновации“ во домаќинството, а телефонот беше вистинска реткост.
Во педесеттите години, се појавија првите „достапни“ телевизори, базирани на дизајнот на американската компанија RCA. Овој дизајн, наречен TS 630, беше копиран од многу британски и западногермански компании, а на крајот на педесеттите години од фабриките во поранешна СФРЈ. Екранот беше само 30 сантиметри, од црно -бела слика со „180 линии“ и еден звучник. Таквите телевизори тогаш чинеа околу 200 долари, што е денес околу 1.300 евра.
Повеќе од половина век подоцна, нов паметен телефон може да се купи за дури 80 евра, и ако сте подготвени да „наследите“ нечиј веќе користен уред, тогаш цената паѓа уште побрзо. Оваа достапност и пристапност на паметни телефони, но и разни таблети, преносни компјутери 2 во 1, паметни екрани и часовници и нови паметни телевизори со вградени оперативни системи и апликации, доведоа до фактот дека социјалните мрежи се буквално насекаде околу нас , 24 часа, и не само во нашите домови.
Бидејќи паметниот телефон стана наш втор идентитет, речиси исто толку важен колку и оној во реалниот свет, социјалните мрежи, како и разни апликации, се со нас на работа, во автомобил, на прослави и на улица. Многумина имаат неколку профили на Фејсбук или Инстаграм, особено тинејџери и оние во своите дваесетти години. Кога ќе ги додадеме поновите мрежи, Snapchat, TikTok и Pinterest, кои повторно се исклучително популарни кај младите, доаѓаме до бројката од два до четири часа дневно поминати пред паметен телефон или компјутерски екран. Ова, се разбира, не го вклучува времето поминато на услуги како што се YouTube или Netflix, кои имаат практично бесконечен избор на видео содржини за сите возрасти. Покрај тоа, висококвалитетните апликации и услуги за стриминг музика, како што се Spotify, Deezer и Tune In, стануваат се’ попопуларни.
Академската сликарка Зорана Јовановиќ вели дека за младите е исклучително тешко да ги „испуштат“ своите мобилни миленичиња.
„Често се случува социјалните мрежи да испратат многу поинаква слика за светот во кој живееме. Честопати овие социјални мрежи создаваат „идеален“ свет и не’ тераат да го гледаме светот преку розови очила. Инстаграм е една од социјалните мрежи што овозможува обработка и споделување фотографии, и затоа, честопати луѓето сакаат да се покажат на социјалните мрежи во најубавото и најдобро светло. И тогаш многу често се случува девојките, преку гледање на другите на Инстаграм, да се чувствуваат несигурно “, посочува Јовановиќ.
Според неа, „овој„ идеален свет “на Инстаграм, колку што може да ги мотивира луѓето, може да има многу понегативен ефект врз девојките на кои им недостасува самодоверба, верба во себе и верба во нивните способности“.
„Од друга страна, социјалните мрежи можат да бидат навистина корисни – јас обично ги користам за да ги промовирам моите уметнички дела, преку фотографии од моите слики, цртежи, па дури и преку видео клипови од мојата работа“, вели Јовановиќ.
Во САД, во просек се трошат два часа и 45 минути дневно на социјалните мрежи, додека во Европа е малку помалку – два часа и 25 минути. Ова не вклучува играње игри, гледање онлајн медиумски содржини, како што се YouTube и Netflix, и само пребарување на интернет преку разни апликации за прелистувачи. Кога ќе се соберат сите овие активности, доаѓаме до заклучок дека, всушност, поголемиот дел од слободното време го поминуваме на интернет.
Многу луѓе, исто така, поминуваат многу време на компјутер на работа, така што ние го поминуваме поголемиот дел од денот пред екран, а често и повеќе од нив. Едно истражување, исто така, наведува дека над 45 проценти од возрасните Американци ги следат вестите само на Фејсбук, а половина од нив се исклучиво информирани преку социјалните мрежи.
Само во првите пет години од своето постоење, повеќе од 40 милијарди фотографии беа објавени на Инстаграм. Не требаше долго време маркетинг агенциите, разните ПР тимови, но и голем број медиуми ширум светот да ги прифатат Инстаграм и Фејсбук како двете мрежи со најмногу корисници, и најголемо влијание во општеството. Познатиот фудбалер Кристијано Роналдо веќе неколку години го држи рекордот за најголем број следбеници на Инстаграм – во моментов повеќе од 340 милиони од нив. Речиси сите марки автомобили, облека, а особено електроника, компјутери и опрема за игри се на Инстаграм.
Иако најголемиот број корисници на социјални мрежи се’ уште е помеѓу 16 и 45 години, се’ повеќе корисници се во педесеттите и шеесеттите години. Токму поради ова, тинејџерите се’ повеќе се свртуваат кон мрежи „само за млади“, како што е Тикток.
Неодамнешното откритие на американските медиуми дека Фејсбук, како сопственик на Инстаграм, знаеше години наназад дека има многу негативно влијание врз младите луѓе, крена многу прашина во инаку мистериозната Силиконска долина, каде се наоѓаат најголемите светски технолошки компании. Во внатрешните документи на Фејсбук, кои беа анализирани од одборот на директори, се наведува дека „Инстаграм доведува до искривена перцепција за сопствената личност и изглед кај секој трет корисник“.
Иако самиот Фејсбук во текот на годините цитираше различни академски студии кои не најдоа силни врски помеѓу социјалната зависност и психолошките проблеми кај младите луѓе, се’ поголем број родители во САД, Европа и низ целиот свет дури и не мора да читаат такви истражувања. Тинејџерите и оние во раните дваесетти години се многу повознемирени и можат да поминуваат неколку часа дневно пред телефонот. И не само додека се дома – истото важи и за времето поминато на училиште и колеџ. Нема потреба да трошите зборови по кафулиња, клубови и сите други места каде што обично се собираат младите. Во последниве години, ова доведе до нов феномен што психолозите го нарекуваат заедно, но сами – да бидат заедно со пријателите или семејството, но сами. Ова многу често може да се забележи во кафулиња или клубови, каде што младите седат на иста маса, но повеќето од нив зјапаат во своите паметни телефони.
Истражувањето на Универзитетот во Калифорнија овој проблем го нарекува социјална споредба. Сликата и изгледот на социјалните мрежи и во светот на Интернет станаа толку важни што младите луѓе – и се’ постарите – се целосно „исклучени“ од реалниот свет, со цел да работат на нивниот виртуелен идентитет.
Истражувањето, во кое беа вклучени четири илјади студенти во Велика Британија, откри дека две третини од нив имаат негативно мислење за нивниот социјален статус, а 12 проценти од нив, исто така, изјавиле дека имале самоубиствени мисли. Истражувачите, исто така, открија дека „повеќето млади луѓе се чувствуваат засрамено, и честопати очајно, поради нивниот физички изглед, гардероба, автомобил и социјален статус, до кои не можат да стигнат“. Дека ова не е само изолиран проблем на една возраст, или поврзан само со некои земји, потврдува и фактот дека тој беше едно од главните прашања до шефот на Фејсбук, Марк Закерберг, на сослушувањето во Американскиот конгрес. Запрашан дали е „свесен за влијанието на неговите мрежи (производите на неговата компанија)“, Закерберг нејасно одговори со: „Мислам дека одговорот треба да биде – да“.
Повеќето психолози и психијатри веруваат дека зависноста од социјалните мрежи веќе има „епидемиски размери“ и дека може да се спореди само со зависност од тутунски производи. Со зголемениот број уреди во нашите домови – и во блиска иднина тие ќе бидат уште поевтини, поради зголемената конкуренција на пазарот – ќе биде многу тешко, и за многумина невозможно, да се откажете од вашиот паметен телефон – дури и за неколку часови.